Yuvaya Dönüş

Alçaktan uçan öncüler son aşamaya da vardılar. Konaklayacakları yeri gözden geçirebilmek için erken yola çıkmışlardı...


Bu davetsiz misafirler ilkbaharın en önemli olayını, kırlangıçların dönüşünü haber veriyorlar. Köylerde herkes sevinç içerisinde... Kuşlar artık tek tük değil, sürüler halinde sökün ettiler, bir sene evvel, belki de daha çok sene evvel kurdukları yuvalara yerleşecekler yeniden. İnsanlara yakın kuşlar olduklarından köylerde kimse yuvalarını bozmaya, dağıtmaya yeltenmez. İnsanlarla olduğu kadar hayvanlarla da haşır neşir yaşarlar, öyle ki, birçoğunun yuvası ahırın içerisindedir. Çatı penceresi, kapı aralığı gibi daracık yerlerden bir kanat çırpmasıyla içeri süzülüverir, kendi evlerindeymişçesine rahat hereket ederler.


Ne yazık ki şehirlere, bilhassa büyük şehirlere dönen kırlangıçlar karşılaştıkları manzara karşısında bazen ne yapacaklarını şaşırırlar... Kiminin yuvasının yerinde şimdi bir apartman ya da duvar yükselmektedir; kiminin yuvası, kuşların yokluğunda temizlik sevdasına kapılan ev sahibinin hışmına uğramış, artık yerinde yeller esmektedir. Şehrin kendisi de çekilmez bir hâl almış, ağaçlar azalmış, gürültü çoğalmış, yiyecek bulmak iyice zorlaşmıştır. Akşamları, şehrin ıssız sokaklarında, peş peşe, yere değercesine uçtukları o güzel günler artık bir anı olmuştur.


Kırlangıçlar uçuş sırasında çeşitli cambazlıklar yaparlar, çok süratli giderken bir kanat darbesiyle birden dönüverirler. Vücut yapılarının kendilerine büyük ölçüde yardımcı olduğunu da unutmamak gerekir. Bütün kuşlar gibi kırlangıçlar da çok hafiftirler. Tabii ki havadan daha ağırdırlar ama yapıları bu ağırlığı mümkün olduğu kadar azaltacak niteliktedir. Kemikleri sünger gibi gözeneklidir; çok güçlü göğüs kemiğine bağlı kanatları çok uzundur. Uzaktan kolaylıkla göze çarpan çatallı, üçgen şeklinde bir kuyruk, uçarken kuşun yönelmesini sağlar.


Kırlangıçlar konaklayacakları yere vardıklarında hiç vakit kaybetmeden eski yuvalarını onarmaya, eğer yıkılmışsa, yenisini yapmaya koyulurlar. Yapı malzemesi olarak kullandıkları toprağı, kılları, ince saman çöplerini ve dal parçacıklarını gagalarıyla taşırlar. Bütün bunları birbirine karıştırıp öyle sağlam bir harç meydana getirirler ki yuva tavana ya da ahırdaki merteğin bir köşesine yapışır kalır. Kırlangıçlar birlikte yaşamayı sevdikleri için yuvalarını da birbirine yakın kurarlar.


Yuva yapımında ellerini çabuk tutmaları gerekir... Zira yumurtlama ve kuluçkaya yatma zamanı iyice yaklaşmıştır. Yeni doğacak yavruların, sonbahar gelince, büyük göçe dayanabilecek kadar güçlü olmaları gerekecektir.


Yavrulama mevsimi geldiğinde kırlangıçların yaşantılarını yakından izlemenin de tam zamanıdır. Anne ve baba kırlangıç durmadan gidip gelirler... Kırlangıç, yere konup gagasıyla yem toplamaz!.. Başlıca besinleri olan yüzlerce, binlerce sinekçik, havada uçarken açtığı üçgen biçimindeki gagasına dolar. Yuvasına döndüğünde henüz canlı olan bu sinekçikleri, tüysüz, çıplak kafacıklarını yuvanın daracık ağzından çıkartmış, gagalarını açmış vaziyette bekleşen yavrularına bölüştürür.


Kırlangıçlar temizliğe çok meraklıdırlar... Yemek faslı biter bitmez yuvanın ağzında bu defa "beyaz popoları" gözükür ve sindirim artıkları dışarı atılır! Artık neresi olursa! Şehirde iseler sokaklar pislenebilir; lâkin köylerde iseler, bu artıklar ahırdaki ya da ağıldaki gübrelere karışacaktır.


Kırlangıçlar, bilhassa akşamları, filolar halinde, müthiş bir ustalıkla avlanmaya koyulurlar. Gürültücü değildirler... Bu sebeple onları, birbirlerini tiz seslerle kovalayan sağanlarla karıştırmamak gerekir. Sağanlar, kırlangıçlardan daha büyüktürler; kanatları ise dar ve uzundur. Kır kırlangıcı ya da pencere kırlangıcından daha yabani oldukları için binaların yüksek yerlerine, kulelere tünerler.


Lâkin sağanlar da, hiç sevmedikleri kırlangıçlar gibi, çok uzaklardan geliyorlar ve biz, onları da, yaz mevsiminin müjdecileri olarak karşılıyoruz.