Yüzyılın romanı: Ulysses

1999 yılında, 20.yüzyılın İngilizce yazılmış en iyi 100 eser sıralamasında birinci olduğu zaman karar vermiştim bu kitabı diğer kitaplarımla arkadaş yapmaya. Bu kitabı okumak ise ancak geçenlerde nasip oldu. Ulysses, İrlandalı yazar James Joyce'un 1904 senesinde yazdığı bir kitap ve Türkçe'ye çevrilişi ödül aldığı senede Nevzat Erkmen tarafından gerçekleştirildi ve ortaya yaklaşık 850 sayfaya yakın bir eser ortaya çıktı. Bu haliyle oldukça ağır gözükmesinden dolayı, ben "en doğru" yazıldığı kabul edilen Proteus ve Lestrygonian bölümlerini içeren çok daha "hafif" versiyonunu okumayı tercih ettim.

En doğru dedim çünkü bu kitabı Joyce, 1914-1921 yılları arasında Dublin'deki ayaklanmalar nedeniyle, yayınlanması için fransız bir kitabevine vermiştir. Fransız dizgicilerin İngilizceyi bilmediğinden ve Joyce'un el yazısı okunaksız olduğundan, kitap birçok dizgi yanlışlarla 1922'de basılmıştır. Her ne kadar kendisi, bu hataları düzletmeye çalışmışsa da gözlerindeki rahatsızlığı nedeniyle vazgeçmiştir.

Ulysses aslında Homeros'un Odessa eserin kahramanın ismidir ve zaten kitaptada da Homeros'un bu romanıyla birçok parallelik kuruluyor. Romanın Proteus kısmındaki başlıca karakter Stephen Dedelaus adlı kişidir ve sanki Stephen, James'in romandaki ismi gibidir çünkü Stephen'a yüklediği her olgu (sözlerinden düşünüş şekline), bizzat James'in kendisinin sahip olduğu olgulardır. Ayrıca Stephan soyut bir kafa yapısına sahiptir. Buna rağmen, Lestrygonian bölümündeki ana karakter Leopold Bloom ise çok daha somut bir kafa yapısına sahiptir. Başka bir deyişle, Stephan bilgi edinirken duyu organlarını kullanmazken, Bloom duyu organlarıyla bilgiye ulaşmaktadır.

Joyce'un romanları genelde anlaşılmaz olup, bilinç akışı tekniğiyle yazmış olduğu Ulysses romanı da sizi okurken zorlayabilir. Metni daha anlaşılır kılmak için, dipnotlar vardır, ancak metni okumak için ayıracağınız zamanın bir o kadarını da(belki fazlasını) dipnotları okumak için harcayabilirsiniz. Bunun yanı sıra Joyce'un türettiği yeni kelimelerin varlığı ve bunları Türkçe'ye çevirirken uygun kelime bulunmakta zorlanılması da, kitabın okunma ve anlaşılma sürecini daha da uzatmaktadır. Hem Ulysses'in hem de yazarın son romanı olan Finnegans Wake'in anlaşılması için Batı'da ve Türkiye'de yardımcı kitaplar vardır. Tüm bunlara rağmen, benim için Ulysses, herkesin muhakkak en az bir kere okuması gerektiğine inandığım bir kitap olarak ön plana çıkmaktadır.