Eratosthenes dünyanın çevresini nasıl hesapladı?

M.Ö 200 yıllarında yaşayan Eratosthenes, dünyanın çevresini ölçmek için, Aristo’nun da fikirlerinden yararlanarak şu yolu izlemiştir;

* Dünya yaklaşık bir küre biçimindedir.

* Güneş ışınları dünyaya paralel doğrular boyunca gelirler.

Mısır’daki Aswan şehrinde, yılın belirli bir gününde tam öğle vakti güneş ışınları yere dik gelmektedir.

Aynı günde ve aynı saatte, Mısır’ın diğer bir kenti İskenderiye’de ise güneş ışınları yere dik gelmemektedir.

İşte bu farklılıktan yararlanan Eratosthenes, dünyanın çevresini şu şekilde hesapladı;

1-Biri Aswan’da diğeri İskenderiye’de iki çubuk yere dik konumda batırıldı. Bu çubuklar, sanal olarak uzatıldığında dünyanın merkezinde kesişeceklerdir. Bunların belirttiği açının ölçüsü, derece türünden x olsun.

2- Aswan ile İskenderiye arasındaki uzaklık, o zamanki uzunluk ölçüsü olan stad kullanılarak ölçülmüştür. Bu uzaklık 5000 staddır.

3- Aswan’daki çubuğun göstergesi 0 olduğu yani güneş ışınlarının Aswan’da yere dik geldiği anda İskenderiye’de güneş ışınlarının oradaki çubukla 7, 2 derecelik açı yaparak geldiği ölçülerek belirlenmiştir.

4- Bundan sonrası çok kolaydır.

Dünyanın çevresi ç ise;

ç /360. 7, 2= 5000 stad

5000 . 360 / 7, 2 = 250 000 stad eder.. Bu da yaklaşık 46 260 km oluyor

Bu değer o zamanın şartlarına göre , dünyanın bugün bilinen çevresine ( 40 024 km ye) oldukça yaklaşık bir değerdir.

Erathostenes’in çözümü için kullandığı şeyler bir gnomon ve Geometri ile Coğrafya bilgisiydi. (Gnomon yere dik olarak saplanan düz bir çubuktan ibarettir. Eski zamanlarda sıkça kullanılan bir takvim aynı zamanda gün içindeki zamanı gösteren bir çeşit ilkel saattir.)

Teknolojinin henüz bazı basit el aletlerini geçemediği o çağda, böyle bir hesaplama yapabilmek gerçekten, olağanüstü bir zeka işi..

Kaynak; Matematik MEB Yayınları

Sevgi ve ışıkla.