COVİD-19 AŞISI

COVİD-19 AŞISI COVİD-19 ENFEKSİYONU GEÇİRMİŞ OLAN BİREYLERDE YARARLI MIDIR?

Dr Hakan YAMAN

Covid-19 virüsünün kendisi ve aşısına karşı gelişen imün yanıt son aylarda tartışma konusu olmuştur. Bu konuya ilişkin spekülasyonlar devam ederken, geçen hafta çıkan bir çalışma bu konuya ilişkin yeni bilgiler ortaya koymuştur. Bu çalışma Aralık 2020 ayında hakemli olmayan dergide yayınlanan başka bir çalışmayı destekler niteliktedir.

Aralık 2020’de yayınlanan çalışmanın yazarlarının görüşü Covid-19 geçiren ya da aşılanan bireylerin daha sonra rapel aşısına pek gereksinim duymayacakları yönündeydi. Diğer yandan hiç enfekte olmayanlar ise aşılanmalıydılar. Aynı durum hastalansalar bile antikor geliştirmeyen şanssız azınlık için de geçerliydi.

Nature’de yayınlanan son makaleye göre kemik iliğinde bulunan bellek hücreleri gereksinim doğrultusunda Covid-19’a yönelik antikorlar üretme kabiliyetine sahiplerken, BioRxiv’de yayınlanan ilk makaleye göre ise bellek B hücreleri kemik iliğinde ve kanda olgunlaşmaya devam etmektedirler. Bu olgunlaşma süreci enfeksiyondan sonra en az 12 ay boyunca devam etmektedir.

İki makaleye ilişkin bulgular Covid-19’a bağlı bağışıklığın geçici olmadığı ve uzun süreli olabileceğini göstermektedir. Ancak yine de viral enfeksiyonu yaşamamızın nedeni, virüslerin sürekli mutasyona uğramaları ve şekil değiştirmeleridir. Ancak yine de Covid-19 geçirip, üzerine de aşılanan bireylerde antikor yanıtı daha güçlü ve daha uzun ömürlü olmaktadır. Aşılamaya bağlı bağışıklık sistemi uyarılmasının, doğal enfeksiyona bağlı uyarımdan farklı olabileceği tahmin edilmektedir. Dolayısıyla Covid-19 hastalığı geçirmemiş bir kişide yapılan ilk aşıya ilaveten, ikinci doz aşı yapılması zaruridir.

Virüs ile temas eden bedende B hücreleri hızla antikor üretmeye başlarlar. Enfeksiyon bittiğinde bol miktarda üretilmiş olan antikorlar azalır, B hücreleri de sayıca azalır ve kemik iliğine yerleşir. Yapılan bir çalışmaya göre Covid-19’a yönelik üretilen antikorlar zamanla azalsalar da, kanda bulunan diğer virüslere yönelik gelişen antikorlarla birlikte kalın bir kıvam oluşur. Antikorlar hızla azalırken B hücreleri kemik iliğinde yerlerini alırlar. Yeni bir tehdit karşısında öne çıkarlar ve antikor üretmeye başlarlar. Hatta enfeksiyon sonrası ortaya çıkan B hücrelerinin bir aşı dozu ile uyarılmalarının virüsün varyantlarına yönelik de etkili olabileceği düşünülmektedir. Aşının rapeline bile ihtiyacın kalmayacağı tahmin edilmektedir.

Diğer bir çalışmada ise Covid-19 enfeksiyonu sonrası alınan kemik iliği numunelerinde hastaların yaklaşık dörtte birinde Covid-19’a yönelik B bellek hücresine rastlanmamıştır. Nature’de yayınlanan makelede belirli sayıda hastanın Covid-19 enfeksiyonu sonrası antikor düzeyleri 6-12 ay takip edilmiştir. Hastaların üçte birinden azına mRNA aşısı yapılmıştı.  Her iki grupta olasılıkla enfeksiyon sonrası bağışıklık sisteminin virüsün küçük bir parçası ile temasları sonrası B bellek hücrelerinin olgunlaşmaları söz konusu olmuştur. Takibin birinci yılında ise aşılı olmayan hastaların yeni virüs varyantlarına karşı gelişen antikor düzeyleri düşük kalmıştır. Aşılananlarda ise antikor yanıtının 50 misli kadar arttığı gözlenmiştir.

Özetle, Covid-19 enfeksiyonu geçirmiş olan hastaların yeniden hastalanmayacağının garantisini vermek mümkün değildir. Ancak enfeksiyon geçirmiş hastaların aşılanmalarıyla Covid-19’a yönelik antikor yanıtının kat kat fazla olacağı açıkça ortadadır. Ayrıca yeni gelişen varyantları kapsayan aşıların uygulanması ile daha önce hastalanmış olanlara uygun koruma sağlanmış olur. Daha önce enfekte olmayanlar için ise aşılama her halükarda zaruridir.

Kaynaklar:

1.      Turner, J.S., Kim, W., Kalaidina, E. et al. SARS-CoV-2 infection induces long-lived bone marrow plasma cells in humans. Nature (2021). https://doi.org/10.1038

2.      Breton G, Mendoza P, Hagglof T, et al. Persistent Cellular Immunity to SARS-CoV-2 Infection. Preprint. bioRxiv. 2020;2020.12.08.416636. Published 2020 Dec 9. doi:10.1101/2020.12.08.416636