Fertek Rakısı ve Fertek Meyhanesi: İki eski İstanbul efsanesi

Anadolu, uygarlıkların beşiği olarak rakının da vatanıdır. Rakı etimolojik olarak "Araki", "Ariki", "Arak" ile aynı kökten gelen sözcüklerdir. Ülkemizin milli içkisi olarak kabul edildiği gibi Avrupa Konseyi Yüksek Alkollü İçkiler Eksperleri Komitesi tarafından da "Türk Rakısı" olarak tescil edilmiştir. Anadolu ve Orta Doğu ülkelerinde genellikle üzümden yapılan damıtılmış anasonlu bir içkidir. Yaş üzüm ve kuru üzümden yapılır. Osmanlı Döneminde düz ve sakızlı (*) olmak üzere iki çeşit rakı üretilirdi.

Osmanlı Döneminde Anadoluda rakı üretiminin yapıldığı en önemli merkezlerden birisi de Fertek Nahiyesi idi. Burada üretilen rakı 19.yüzyılın sonu ve 20.yüzyılın başlarında ülkemizin en iyi rakılarından birisiydi. Fertek'te üretilen bu rakı İstanbul'a getirildiğinde gazetelere ilan verilir ve İstanbul halkına nerelerde satıldığı bildirilirdi. Eminönü Balıkpazarına getirilen fıçılar içindeki rakı, buradaki Rum komisyoncular tarafından toptan yada perakende olarak satılırdı. Ayrıca mühürlü binlik damacanalar içinde de satılırdı. Yalılarında, konaklarında demlenen akşamcılar da rakılarını suret-i mahsusa da Fertek'ten getirtirlerdi.

Fertek Rakısının içildiği mekanlar ise Fertek'li Rum meyhanecilerinin işlettiği yerlerdi. Tabi bunlardan en önemlisi ise İstanbul Eminönü Balıkpazarında bulunan Fertek Meyhanesi idi.

Fertek Meyhanesinin akşamcı müşterilerinin hemen hepsi yazar, şair, besteci kimselerdi. Oturulacak yeri, sofra kurulacak masası yoktu. Herkes bir elma, armut, bir miktar leblebi, zeytin, ekmek gibi mezeleri ile gelir ve tezgah başında ayakta içilirdi.

Tarihin derinliklerinde kalan Fertek Rakısının ve Fertek Meyhanesinin İstanbul'daki hikayesinin özeti işte böyle...

Fehmi DİNÇER
Ankara 2007

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=92403

(*)Fertek'te geçmişte üretilen sakız rakısının aroması ise "mastik" olarak adlandırılan sakızın üretildiği "Kengel" (Gundelia Tournefortii - Kengi Otu, Kengir, Enger- Sakız Otu) bitkisinin de bu bölgede yetişmesinden kaynaklanmaktadır.