Çocuğun ekonomik istismarı

Çocuk emeğinin sömürülmesi

Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük ücretli iş gücü olarak çalışması veya çalıştırılması “Ekonomik İstismar” olarak tanımlanmaktadır.

Günümüz toplumlarının en önemli sorunlarından birisi de çocuk emeğinin istismar edilmesi ya da diğer bir deyişle çalışan çocuklar sorunudur. DİE 1994 yılı Çocuk Anketi sonuçlarına göre, ülkemizde 6 – 14 yaş grubunda ekonomik işlerde 1 milyon 8 bin çocuk çalıştırılmaktadır. Çalışan çocukların sayısı, kendi yaş gruplarındaki çocukların %8, 5’unu oluşturmakta ve bu çocukların asgari çalıştırılma yaşı olan “15 Yaş”ın altında çalışmaya başladığını göstermektedir. Yapılan araştırmada çalışan çocukların %41’inin okula devam etmediğini ve %59’unun da okuladevam ettiğini göstermiştir.

Yine aynı araştırmada, çalışan çocukların %77’sinin tarım, %10, 7’si sanayi, %5, 1’i Ticaret ve %7, 2’si hizmetler sektöründe çalışmaktadır. Çalışan çocukların eğitim durumları ise; %85, 8’i ilkokulu bitirmiş ve %4, 6’sı ilkokulu terk etmiş ya da hiç okumamıştır. Bu çocukların %97, 9’u zorunlu ilköğretimden sonra üretime katılmış %24, 7’si çalışmaya başladıktan sonra Çıraklık Okulu’na gönderilmiştir. Çocukların %22, 9’kız ve %77, 1’i erkek çocuklardır. Yapılan bu araştırma, çocukların %48, 4’ünün okumak istediğini başka bir deyişle okumaya özlem duyduğunu ortaya koymaktadır. Ancak bu özlem toplumsal ve ekonomik gerçeklerle sınırlanmakta yerini çalışma yaşamı ile ilgili başka özlemlere bırakmaktadır. Çocukların yalnızca %3, 2’si gelecekte okula yeniden dönebileceğini düşünmektedir. Çocukların büyük çoğunluğu ise (%84, 2) yaşamını hiç ara vermeksizin çalışarak sürdürebileceğini söylemektedir.

Çocukların çalışma nedenleri, Türkiye’nin sosyal, ekonomik kültürel sorunları ile yakından ilgilidir. Gelir dağılımındaki giderek artan adaletsizlik, yaygınlaşan yoksulluk, köyden kente hızlı bir şekilde göç ve bunun sonucunda ortaya çıkan toplumsal ve ekonomik sorunlar, kaçak işçiliğin artması, çocuk emeğinin ucuz olması ve işverenin de ucuz iş gücünü tercih etmesi sonucunda çalışan ya da çalışma hayatına itilen çocuk sorunu ortaya çıkmaktadır. Çalışan çocuk, yaşadığı bölgede yoksullaşan, o bölgede yaşama olanağı kalmadığı için göç eden; ama göç ettiği bölgede de aradığını bulamayan ailelerin çocuklarıdır. Çalışan çocuk ailesi yoksul olduğu için okuldan ayrılmış, yoksulluk koşullarında yaşamını sürdürebilmek ve yoksullukla savaşımında ailesini destekleyebilmek için üretime katılmak zorunda kalmış çocuktur. Çalışan çocukların ailesinin eğitim düzeyi düşüktür. Aileler genellikle çok çocukludur. Ailede genellikle birden fazla çocuk üretim sürecine katılmıştır.

Çocuklar, çalıştıkları sektörler ve çalışma şekilleri ne olursa olsun, çalışma hayatının ortak risk ve tehlikeleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Çalışılan ortam ve yapılan işler genellikle çocuklara uygun değildir ve çocukların fiziksel ve ruhsal sağlığını tehdit eder niteliktedir. Çocuklar; çocukluklarını yaşayacakları, eğitim görecekleri yaşlarda bu haklardan yoksun kalmakta ve ekonomik istismar ve sağlıksız koşullarda çalıştırılmaları nedeni ile sağlık sorunları yaşayabilmektedir.