Friglerin günümüze bıraktığı miras

Kırka-Afyon karayolu üzerinde Büyükyayla Köyü, ormanlık alanda, Roma ve Bizans Çağları’na tarihlenen, ana kayaya oyulmuş oda ve büyük lahit tipi mezarlar bulunmaktadır.

FRİG KALELERİ

Kaya yüzeyine tapınak cephesi biçiminde işlenen kaya anıtları ve kaya anıt mezarları yanında, askeri soylular sınıfının yaşadığı, kayalıklar üzerine kurulmuş, tahkimli Frig kaleleri bölgemizde yoğunluk kazanmaktadır.

Genellikle bölgeye hakim tepelere kurulan Frig kalelerinde, örülmüş sur duvarları yanında, doğal kayaya oyulmuş mazgal delikli sur duvarları, kale girişleri, gizli merdivenler, önemli geçitler, dinsel amaçlı anıtsal nişler, kaya mezarları, anıtsal basamaklar, kaya anıtları, kaya rölyefleri, sunaklar, sosyal amaçlı sarnıçlar, karlıklar, ahşap mimari izleri ile Frig kaya işçiliğinin bütün detaylarını görebilmekteyiz. Ufak çaptaki kaleler ise haberleşme kuleleri olarak kullanılmış olmalıdır.

Helenistik, Roma ve Bizans Çağları’nda, orijinal kullanımları yanında, zamanının kültürünü yansıtan değişik tipte kaya mezarları, kaya anıtları ve kaya barınakları ile kayaya oyulmuş irili ufaklı kiliselerin yapılması ile değişikliklere uğramışlardır.Buna rağmen Frig kaya işçiliğinin detaylarını Frig kalelerinde görebiliriz.

Seyitgazi, Çukurca Köyü’nde; Doğanlı Kale, Çukurca-Yazılıkaya Köyü arasında sıralanan, Antik Yazılıkaya’nın kuzeyinde bulunan: Akpara Kale, Gökgöz Kale, Pişmiş Kale, Kocabaş Kale, Seyitgazi Kümbet Köyü’nde: Kümbet Vadisi, Kümbet Asar Kale ve Berberini Kaya Kilisesi, Körestan Nekropolü, Delikkaya, Seyitgazi YapıldakKöyü’nde: Yapıldak Kale ve İnli Yayla, Seyitgazi Göcenoluk Köyü’nde: Zahran YerAltı Şehri ile Eskişehir Merkez Gökçekısık Köyü, Han İlçesi Akhisar Köyü’nde:Akhisar ve Dübecik Kale önemli Frig Kale ve yerleşimlerindendir.

DOĞANLIKALE

Yazılıkaya-Seyitgazi yolunun batıkısmında yer alan, bulunduğu vadiye “Doğanlı Vadisi” adını veren Doğanlı Kale, bu adı uzaktan bakıldığı zaman bir doğan başına benzeyen üst tarafı dolayısıyla almıştır. Doğanlı Kale'de Frigler zamanında yapılan ve daha sonraki dönemlerde de kullanılan mezar odaları, geçitler bulunmaktadır. Kayanın üst kısımlarınadek odalar bulunmaktadır. Toplam yedi kattan oluşmaktadır. Kalenin 3.katı KırkBakireler Manastırı olarak anılır.Bizans döneminde içinde küçük bir kilisecik(şapel) bulunmaktaydı.

Doğanlı Kale'nin hemen karşısında elli metre kadar güney-batısında Deveboynu Kale yer alır. Frigler zamanında bir yerleşim alanı olan bu kale ile Doğanlı Kale arasında bir geçit vardı, izleri günümüzde de görülebilmektedir. Deveboynu Kale'nin değişik yüzeylerinde Frigler zamanından başlayarak, Roma ve Bizans dönemlerinde de mezar odaları açılmıştır.

GÖKGÖZ, AKPARA, PİŞMİŞ VE KOCABAŞ KALELERİ

Dağlık Frigya'da çok sayıda kale bulunur, çoğu doğal oluşumların insan eliyle desteklenmesi sonucunda ortaya çıkan bu kaleler gerek savunma amaçlı olarak, gerek karakol olarak gerekse deb arınma amaçlarıyla kullanılmıştır. Yazılıkaya - Seyitgazi yolu üzerinde, Doğanlı vadisi olarak adlandırılan vadi de Midas şehri'nin olduğu akropol dışında da kaleler vardır. Bunlardan Doğanlı Kale ve Deveboynu Kale'den sözedildi, diğer önemli kaleler ise Pişmiş Kale, Gökgöz Kale, Akpare Kale veKocabaş Kale'dir. Sözü edilen kaleler Yazılıkaya - Seyitgazi yolunun doğusundayer alırlar. Savunmaya oldukça uygun bu kaleler arasında Pişmiş Kale, gerek üzerindeki tarihi yapıtlar bakımından, gerekse üzerinde en fazla araştırma yapılan kale olması dolayısıyla önem taşır. Pişmiş Kale'nin, denizden yüksekliği 1400 metredir.

Pişmiş Kale'nin, muhtemelen biryangın sonucu terkedilmiş olduğu ve adını da bu yangından aldığı düşünülmektedir. Midas şehri'nin yaklaşık bir buçuk kilometre kadar kuzey -doğusunda bulunan bu kalenin üzerinde de Midas şehrinde olduğu gibi bir akropol bulunur. Kalenin çevresinde hem doğal, hem de insan eliyle yapılmış duvarlara rastlanır. Kale içinde ise erzak deposu olarak kullanıldığı düşünülen odalar ve zemine oyulmuş çukurlar bulunmaktadır. Odalardan bazılarının içleri sıvanmıştır ve yapılan arkeolojik çalışmalarda bu çukurlarda yanmış hububat taneleri bulunmuştur. Pişmiş Kale ve diğer kalelerin Frigler zamanından başlayarak Osmanlılara dek kullanıldığı düşünülmektedir.

Kalenin içinde ve giriş kapısında, nişler bulunmaktadır.

Akpare, Gökgöz ve Kocabaş Kale'lerde de Frigler zamanından beri yerleşim olduğu düşünülmektedir. Ancak Pişmiş Kale kadar yoğun tarihi eser bulunmamaktadır.

Kümbet Vadisi adıyla anılan, Yazılıkaya-Kümbet arasında kalan vadide birçok yerleşim merkezi, tapınma yeri, kaya mezarları ve kaleler yer alır. Kümbet Vadisi Dağlık Frigya’da yer alan önemli vadilerden biridir.

<ı>KAYNAKCA

Nejat ISCAN-Dundar TOKGOZ, <ı>Frigya , Ulku Ofset. Esk.-1982

Nejat ISCAN, <ı>FrigyaVadisi, Etam Matbaa A.S., Esk.-1982

Nejat ISCAN, <ı>Frigya, Iscan Yayinlari, Esk.-2002

HaspelsC.H. Emilie, <ı>The Highlends of PhrygiaSites and Monuments, Princeton Universty Press, New Jersey-1971

Dr.Ertugrul ALGAN, www. Midasgazete.com.tr, Esk.-2006

TurhanBAYTOP, <ı>Turkiye’ de Eski Bahce Gulleri, Kultur Bakanligi Yayinlari2593, Ankara-2001

R.S.Young, Three Highlands of <ı>Phrygia, Piladelphia, USA-1981

SetonLYOYD, <ı>A traveler’s History of Anatolia, Seton Llyod, 1989

SetonLYOYD, A <ı>traveler’s History of Anatolia, Bir Gezginin Gozuyle Anadolu Uygarliklari, ceviri Ender VARINLIOGLU, TUBITAKpopular Bilim Kitaplari, 9.basim, Ankara-1998

Veli SEVIN, <ı>Anadolu Uygarliklari Ansiklopedisi 2, 1982

Fahri ISIK, <ı>Turk Arkeoloji Dergi X XVIII, 1989

A.GABRIEL<ı>, Phrygie Exploration Archeologique IV, 1965

Komisyon, <ı>SeyitgaziIlce Yilligi, Ajans Turk Matbaa, Ankara-1992