Bebek gelişiminde erken müdahale

Bebeğiniz büyürken, hele çevrenizde aynı yaşlarda başka bebekler de varsa, kıyaslamalar illaki yapılır. Siz yapmasanız da aile bireyleriniz, arkadaşlarınız, hatta parkta tanıştığınız bir diğer anne bile, bebeğiniz ile kendi bebeğini karşılaştırıp, “bizimki şimdiden yürümeye başladı, aaa sizinki yürümüyor mu?” gibi cümleler sarf eder. Bu aslında çok normaldir. Her aile kendi çocuğunun en azından yaşıtlarıyla aynı hızda gelişmesini bekler. Belki de içten içe yaşıtlarından daha hızlı gelişmesini umar. Hızlı gelişme söz konusu olduğunda ebeveynler gururlanırken, gelişmede aksaklıklar gözlendiğinde ise paniğe kapılır.

İşin aslı şu ki, her bebeğin kendine özgü bir gelişme hızı vardır. İstatistikler ortalamaları öğrenmek açısından faydalıdır. Ancak bazı bebekler bazı konularda ortalamadan hızlı gelişirken, diğer konularda yavaş davranabilir. Bu, her zaman bir sorun olduğu anlamına gelmez. Yine, aynı ebeveynlerden olma kardeşlerden biri, bazı gelişme adımlarında aceleci iken, diğeri daha tembel davranabilir. Mesela iki kardeşten biri 1 yaşında konuşurken, öbürü dillenmek için 1,5 yaşını bekleyebilir.

Gelişimde ağır gittiği düşünülen çoğu bebek, zaman içinde yaşıtlarını yakalar. Önemli olan -varsa- kalıcı gelişme geriliği ve engellilik durumunun mümkün olduğunca erken tespit edilerek, bu çocuklara gerekli eğitim ya da tedavinin uygulanması ve kendi potansiyelleri çerçevesinde mutlu bir yaşam sürmelerine olanak sağlanmasıdır.

Kalıcı gelişme geriliği ve engelliliğe, doğuştan gelen bazı rahatsızlıkları olan, premature doğan, doğumdan hemen sonra ameliyat geçiren ya da oldukça düşük kilo ile doğan bebeklerde daha sık rastlanmaktadır. Ayrıca maddi durum yetersizliği nedeni ile yeterli beslenemeyen, sağlık hizmetlerinden mahrum kalan, sosyal gelişimine uygun ortam bulamayan bebeklerde de gelişme gerilikleri görülebilmektedir.
Bebek Gelişimi ve Erken Müdahale

Çocuklar hayatlarının ilk yıllarında oldukça hızlı gelişirler. Bebek gelişimi derken şu alanları anlıyoruz:

* Fiziksel (cisimlere erişme, yuvarlanma, emekleme, yürüme vb.);
* Kavramsal (düşünme, öğrenme, problem çözme);
* İletişimsel (konuşma, dinleme, anlama);
* Sosyal/duygusal (oynmama, kendini güvenli ve mutlu hissetme)
* Kendi kendine yetebilme (yemek yeme, giyinme).

Yurtdışında 60'lı yıllardan beri uygulanan “Erken Müdahale Programları”, gelişimsel risk taşıyan ya da gelişim geriliği olan bebeklerin/çocukların yeteneklerinin uzmanlar tarafından değerlendirilerek, aksama görülen noktalarda, bebek/aile odaklı stratejiler geliştirilmesi ve bebeklerin/çocukların mümkün olduğunca fonksiyonel bir yaşantı sürmesini amaçlar. “Erken Müdahale Programları” sayesinde bebeğin/çocuğun gelişimi iyileştirilir, aileye bu konuda destek/yardım sağlanır ve bebek/çocuk/ailenin topluma faydası maksimize edilmiş olur.

Türkiye’de “Erken Müdahale Programları”, son 15 yıldır gündemdedir. “Erken Çocukluk Özel Eğitimi Programları”nın ülkemizdeki örnekleri şöyledir:

* Çocuk Gelişimini Destekleme (PORTAGE) Derneği – Hacettepe Üniversitesi
* Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı – Zihinsel Engellilere Destek Derneği, Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Özürlüler Müdürlüğü
* Anne Çocuk Eğitim Vakfı Erken Çocukluk Eğitimleri

Eğer bebeğinizin yaşıtları ile aynı hızla gelişmediğini düşünüyorsanız, yapılacak en doğru hareket gözlemek, not almak ve doktorunuza danışmaktır. Doktorunuz gerekli değerlendirmeyi yaparak sizi ilgili kaynaklara yönlendirecektir.
Bebek Gelişiminde Dönüm Noktaları

“Normal” kavramının esnek bir tanımı olmakla beraber, bebek gelişimi genellikle belli bir seyir izler. Bebeklerdeki gelişim farklılıklarını çoğunlukla ilk kez, onlarla en çok vakit geçiren ebeveynleri ve aileleri fark eder. Bebeğinizin gelişimine duyarlı olduğunuz ve gerekli durumlarda doktorunuza danıştığınız sürece, her farklılıkta alarma geçmeye gerek yoktur. Bebekler çoğu zaman bir müddet sonra yaşıtlarını yakalar. Ancak, birden fazla alanda sürekli aksayan durumlara karşı dikkatli olunmalıdır. Bu durumların çoğunlukla erken müdahale ile düzeltilebileceği ya da ilerlemesinin engellenebileceği unutulmamalıdır.

Ebeveynlerin yaşlara göre gözleyebileceği gelişim aşamaları şöyledir:
3. ayda, çoğu bebek:

* kafasını parlak renklere ve ışıklara doğru döndürür
* bir cisime odaklanmaya çalışırken gözleri şaşı olmaz. Her iki gözle, aynı anda, aynı yöne doğru bakar.
* şişe ve anne memesini tanır
* annesinin sesine tepki verir
* bazı sesler çıkarır
* ellerini biraraya getirir
* ayakları ve bacaklarını oynatarak, tekme atar
* yüzüstü yatarken başını kaldırır
* bir ses duyduğunda sessizleşerek, dinler
* gülümser

6. ayda, çoğu bebek:

* hareket eden nesneleri gözleriyle takip eder
* normal yükseklikte bir ses duyduğunda o yöne doğru döner
* nesnelere erişip, onları tutar
* oyuncaklarını bir elinden diğerine geçirir.
* ayak parmaklarıyla oynar
* biberonunu elleriyle tutar
* tanıdık yüzlerin farkına varır
* konuşma seslerini taklit eder
* yumuşak sesle konuşulduğunda tepki verir
* yerde yuvarlanır

12. ayda, çoğu bebek:

* oturur
* kendini ayağa kaldırır
* destek olmadan kısa süre ayakta durur
* emekler
* bardak ya da telefon gibi cisimleri tutan yetişkinleri taklit eder
* ce-eee ya da el çırpma gibi oyunları oynar
* ayrılırken el sallar
* cisimleri bir kaba koyar
* en azından bir kelime söyler
* “ma-ma” veya “ba-ba” gibi sesler çıkarır

18. ayda, çoğu çocuk:

* nesneleri çekmeten ve itmekten hoşlanır
* en az 6 kelime söyler
* “Topu getir” gibi basit komutları uygular
* ayakkabı, çorap ve eldivenlerini çıkarır
* kitap okurken sizin söylediğiniz nesneyi gösterir
* kendi kendine yemek yer
* kalemlerle kağıt üzerine çizer
* yardımsız yürür
* geri-geri yürür
* nesneleri isterken işaret eder, sesler çıkarır, ya da isimlerini söyler
* istemediği birşey olduğunda “hayır” der, kafasını sallar ya da istemediği şeyi iter

2 yaşında, çoğu çocuk:

* iki-üç kelimelik cümleler kurar
* 50 kelimeye yakın konuşur
* tanıdık resimleri ayırd eder
* topu ileriye doğru tekmeler
* kaşıkla kendi kendine beslenir
* ebeveynlerinin dikkatini çekmeye çalışır
* kitap okurken, 2 ya da 3 sayfayı birarada olsa da, çevirir
* ebeveynlerini taklit etmekten hoşlanır
* saç, göz , burun, kulak gibi organlarını işaretle gösterir
* 4 tane küpü kullanarak kule yapar
* sevdiği kişilere duygusal yakınlık gösterir

3 yaşında, çoğu çocuk:

* topu baş hizasından yukarıa kaldırarak aşağıya doğru atar
* üç tekerlekli bisiklet sürer
* ayakkabılarını giyer
* kapıyı açar
* kitap okurken sayfaları birer birer çevirir
* öbür çocuklarla, bir-iki dakikalığına da olsa, oynar
* basit şarkıları tekrar eder
* 3-5 kelimeden oluşan cümleler kurar
* en azından bir rengi bilir

http://www.bebekveben.com