Damarımızdaki Mucizevi Sıvı

Yokluğunda yaşamın mümkün olmadığı, içerdiği proteinler ve hücrelerin tam işlevi hala anlaşılamamış  olan mucizevi sıvı kan hakkında insanları bilgilendirmek adına ciltlerce kitap, onlarca tıp dergisi basılmıştır. Ancak biz  burada www.bebekhastanesi.com’daki bilgileri daha kolay anlamanızı sağlamak için yalnızca bazı temel bilgileri vermek üzere  Uzm. Dr. Erdem Uzunoğlu’na sorduk…

 Kan kaç kısımdan oluşur ve içeriklerindeki maddeler nelerdir?

Kan,  sıvı kısım ve hücresel kısım olmak üzere ikiye ayrılır. Sıvı kısım, plazma; su içinde çözünmüş proteinler, hormonlar, besleyici maddeler, antikorlar, pıhtılaşma faktörleri vs yüzlerce maddeyi içerir. Hücresel kısım ise, alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositlerden oluşur.

Alyuvarların (eritrosit) görevleri nelerdir ve çalışma sistem nasıldır?

Alyuvarlar  kana  kırmızı  rengini  veren  hücrelerdir, alyuvarlara kırmızı rengi veren ise demirden zengin hemoglobindir. Hemoglobin oksijenden zenginse kanın rengi açık kırmızı, oksijenini vermiş ve karbondioksit yüklüyse koyu kırmızı olur. Kan, vücudu dolaşırken alyuvarlar doku ve hücrelere taşıdığı oksijenini bırakır.

Alyuvarlar vücudumuzun neresinde yapılırlar ve yaşam süreleri kaç gündür?

Alyuvarların yapım yeri, küçük çocuklarda tüm vücuttaki uzun kemiklerin içindeki kemik iliğinde yapılır. Yaş ilerledikçe kan üretim yeri sayısı azalarak ana yapım yerleri omurlar, kaburga kemikleri, leğen kemiği ve bazı uzun kemiklerin ilik kısmı haline gelir. Alyuvarların yaşam süresi yenidoğan bebeklerde 60 ile 90 günken daha büyük çocuk erişkinlerde 120 gündür

 Akyuvarların (lökosit) görevleri nelerdir, nasıl hareket ederler, çeşitleri var mıdır, nerede üretilirler, ömürleri ne kadardır?

Akyuvarlar vücudun savunma sisteminin bir parçasıdır. Kan dolaşımında serbest hareket edebildikleri gibi damarların iç çeperlerine tutunup dokulara sızabilme özellikleri vardır. Kandaki lökosit sayısı genellikle yaşa göre belli aralıklardayken özellikle bakteri enfeksiyonlarında hızla lökosit üretilip sayısı arttırılabilir. Akyuvarların (lökosit) 5 çeşidi vardır. Lenfositler, granülositler, monositler, bazofiller, ve eosinofiller. Her birinin görevi ayrı ayrıdır. Bu hücreler kemik iliğinde kök hücrelerden devamlı olarak üretilmektedir. Kabaca özetlemek gerekirse lenfositler ve granülositler kan damarlarında serbestçe dolaşır veya damar iç çeperlerinde hazır beklerler ve bakteri veya virüslerle savaşta ilk sırada rol alırlar. Bazı akyuvarlar ise kendileri mikroplarla savaşmaz, mikropları etkisizleştirmeye yarayan antikor üretiminde rol alırlar. Hastalık etkeni ile ilk karşılaşmada alyuvarlar bu etkeni “tanır”. Daha sonraki karşılaşmalarda ise etkeni “hatırlar”  ve hemen antikor üretir. Akyuvarlar da kemik iliğinde üretilirler. Bazılarının ömrü birkaç günken bazıları aylarca hayatta kalabilmektedir.

 Trombositin Türkçe adı var mıdır, işlevleri nelerdir, yaşam sürelerii ne kadardır?

 Maalesef, “alyuvar” veya “akyuvar” gibi Türkçemize tam olarak oturmuş bir adı yoktur. Bazı kaynaklarda “pulcuk” adıyla anılırlar ama bu ad, halk tarafından tam benimsenmiş değildir. Pıhtılaşmada rol alırlar. Bir kesik ortaya çıktığında kesik yerine giderek ilk tıkacın oluşmasını sağlamak suretiyle kanamanın önüne geçerler. Yaşam süreleri 9 gündür ama devamlı yeni trombosit üretimi sürmektedir.

Uzm.Dr.Anıl Yeşildal