Değişim

TÜRKÇEDE TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE SES DEĞİŞİMLERİ

kadgu-kaygı,
mengzi-benzi,
adrışur-ayrışır,
oğmak-ovmak,
döğmek-dövmek,
koğmak-kovmak,
Kun-Hun,
Köktürk-Göktürk,
beg-bey,
könglüm-gönlüm,
öpke-öfke,
yazıldı-yayıldı

Yukarıda sıraladığımız ünsüz değişmelerini İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı ürünleriyle örnekleyelim:

Alp Er Tunga Sagusu

Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtulur

Begler atın argurup
Kadgu anı turgurup
Mengzi anı sargarup
Körküm angar türtülür

Ulışıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür

Könglüm içün örtedi
Yatmiş başıg kartadı
Keçmiş ödüg irtedi
Tün kün keçip irtelür
*

Koşuk

Tümen çeçek tizildi
Bükünden ol yazıldı
Öküş yatıp üzüldi
Yirde kopa adrışur

Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
*


Sav (Atasözü)

Aç ne yemes, tok ne temes.
*
Örnek metinlerde



d-y
t-d
m-b
ğ-v
k-g
k-h
g-y
p-f
z-y
s-z

ye dönüşmüştür.
Kay(ı)b(p)ett(d)iği :
ses düşmesi “ ı ”
yumuşama “ p-b ”
benzeşme “ t-t ”


Örnek sözcükte üç ses olayı gerçekleşmiştir.