DEHB Genetik Midir?

İnsanlar neden DEHB’li oluyor?
Bu konuda maalesef pek çok yanlış inanış var.  Örneğin anne-babanın disiplin eksikliğinin, huzursuz bir aile ortamının, fazla şeker tüketiminin ya da çok fazla ekran başında kalmanın DEHB’ye yol açtığını düşünenler var, ki bu saydıklarımın hiçbirinin kesinliğini destekleyen bilimsel sonuçlar yok. Elbette DEHB’nin sebepleri arasında bazı çevresel faktörler sayılabilir. Yapılan araştırmalarda daha anne karnındayken annenin aldığı ilaçların, alkolün ya da sigaranın da etkisi olabileceği de görülmüş. Kurşuna maruz kalma ya da besin intoleransı gibi etkenlerin de DEHB’ye yol açabileceği söylenebilir.  Ancak DEHB’nin tam ve kesin nedenlerini belirtmek mümkün değil. Yine de –henüz üzerinde tartışmalar devam etse de-  araştırmalar DEHB’nin büyük çoğunlukla genetik bir durum olduğunu gösteriyor. Yani “Babası da böyleydi. Ödevlerini okulda unuturdu. Kafası çok dağınıktı. Kıpır kıpırdı” gibi cümleler, aslında, gerçeği yansıtıyor!

Birçok anne-baba, çocuğunu DEHB belirtileri sebebiyle doktora götürdüğünde, yapılan değerlendirmedeki durumların kendisi için de geçerli olduğunu hayretle görüyorlar. DEHB koçluğu yaptığım gençlerde ve ailelerinde de bu duruma rastlıyorum, ben DEHB’nin özelliklerini anlattıkça, anne-babalar şaşkınlıkla aynı şeyleri kendilerinin de yaşadığını itiraf ediyorlar. Çünkü istatistiklere göre DEHB’li çocukların ailesinde, anne, baba ya da kardeşlerde de DEHB görülme sıklığı % 30 oranında. İkiz çocukları olan ailelerde yapılan bir araştırma ise DEHB özelliklerinin %75-80 oranında genetik özelliklerden kaynaklandığını ortaya koyuyor. ⁽¹⁾

Yapılan araştırmalar: ⁽²⁾

    DEHB’li çocukların genellikle en az 1 yakın akrabasının da DEHB’li olduğunu
    DEHB’li yetişkin erkeklerin 3’te 1’nin çocuklarının da DEHB’li olduğunu
    Tek yumurta ikizlerinin çoğunluğunun aynı belirtileri gösterdiğini
ortaya koyuyor.

Ancak bu genetik mirasın nasıl geçtiğine dair çalışmalar devam ediyor. Bazı kromozomların sorumlu olabileceğine dair görüşler ve bu doğrultuda yapılan çalışmalar var. Ancak çalışmalar henüz çok başında ve kesin bir sonuca ulaşılmış değil.

Bu sebeple, DEHB’nin nedenlerinin genetik olduğu sonucuna varan araştırmaları eleştiren, bilimsel temele oturmadığını belirten bilim insanları da mevcut. Onlar genetik faktörün bir “sebep” değil, “risk” olarak değerlendirilebileceğini savunuyorlar. Ancak önemli bir gerçek var, genetik faktörler ister sebep olsun, ister risk,  DEHB kalıtsal mıdır sorusunun cevabı: “büyük çoğunlukla”! Eğer çocuğunuza DEHB teşhisi konduysa, sizin de hasıraltı ettiğiniz, artık birlikte yaşamayı öğrendiğiniz  sorunlarınızın sebebi sizin de DEHB’li olmanız olabilir.

Referanslar:

1. http://www.additudemag.com/adhdblogs/19/8209.html
2. http://www.additudemag.com/adhd-web/article/5008.html
3. http://www.additudemag.com/adhd/article/653.html
4. https://www.psychologytoday.com/blog/suffer-the-children/201503/is-adhd-genetic