Delacroix'ın o resmi Bastille'in zaptını anlatmaz: doğru sanılan bir yanlışın düzeltilmesi

Türkiye'nin en kalabalık ve insan sirkülasyonun en yoğun olduğu lokasyonlarına, meselâ; İstanbul'da İstiklâl Caddesi'ne, Üsküdar Meydanı'na, Taksim Meydanı'na, Bağdat Caddesine, Aksaray meydanına, Kadıköy Meydanına, Bahariye Caddesine, Nişantaşı'na, Beyazıt Meydanına; İzmir'de Karşıyaka'ya, Kordon Boyu'na, Alsancak'a; Ankara'da Çankaya'ya, Karanfil Sokağa, Kızılay Meydanı'na, Ulus Meydanı'na gidip, yoldan geçen yurttaşlardan rastgele seçtiklerinize yukarıdaki resmi gösterseniz ve onun neyi anlattığını sorsanız, alacağınız (konuya dair şu veya bu oranda bilgisi olanlarca verilmiş) cevapların ezici çoğunluğunun 'Bastille Zindanı'nın Parislilerce zaptı' argümanı etrafında şekillenmesi yüksek olasılıktır.

Oysa bu cevap yanlıştır!

Eugene Delacroix'ın (1798 - 1863) yaptığı 'Halka yol gösteren özgürlük (Liberty Leading the People)' isimli mezkûr resim sadece Türkiye Toplumsal Formasyonu'nun bireylerince değil, diğer çeşitli milletlerden insanlarca da yanlış bilinen ve değerlendirilen bir sanat eseridir.

Baudelaire tarafından 'Rönesans'ın finalini yapan son büyük, modern dönemin açılışını yapan ilk büyük ressamı' şeklinde tarif edilerek selâmlanan Delacroix'ın bahse konu resminin içeriğinin / konusunun; ona dair yorumda / değerlendirmede bulunan (başta ressam, galerici, sanat tarihçisi olmak üzere grafik ve plastik sanatlar kozmosunun çeşitli pozisyonlarında konumlanmış olan profesyoneller haricindeki) sıradan insanların ezici çoğunluğu tarafından (yukarıda da değinildiği üzere) 'Büyük Fransız İhtilâli sırasında monarşiye karşı ayaklanan Paris halkı, 14 Temmuz 1789 günü, XVI. Luis'nin askerlerine karşı kazandığı bir muharebe sonrasında Bastille Zindanı'na doğru yürüyor' şeklinde açıklanıyor oluşu, tarihsel kökenleri araştırılması gereken bir 'galat'tır.

Mezkûr resim, 1789 Fransız İhtilâli ile uzaktan ya da yakından alâkalı olan bir temayı işlemiyorsa, neden bahsetmektedir acaba?

Bahse konu eser, Bourbon Hanedanı'nın son kralı olan X. Charles'ın devrilerek yerine Louis Philip'in tahta geçmesiyle sonuçlanan üç günlük bir halk ayaklanmasından (27 - 29 Temmuz 1830) bir enstantaneyi canlandırmaktadır (i).

Yukarıdaki resmin 1789 Fransız İhtilâli'nin herhangi bir evresiyle, özellikle de onu karakterize ve sembolize eden Bastille Zindanı'nın zaptı hadisesiyle irtibatlandırılmasının nasıl bir fahiş bir hata olduğunun altını çizdikten sonra, cevaplanması icap eden kritik soru şudur: 'Bastille Zindanı'nın ihtilâlci Fransız halkı tarafından zaptına dair olan resim bu değilse, hangisidir?!?'

Bu, hiç kuşkusuz Charles Thévenin (1764 – 1838) tarafından yapılmış olan (okunulan paragrafın üstünde imajını paylaştığım) 'The Storming of the Bastille and the Arrest of Joseph Delaunay' isimli tablodur. Fransız İhtilâli'ne (1789 - 1794) ve 1. Fransız İmparatorluğuna (Napoleon Bonaparte dönemi olarak da okunabilir, 1804- 1815) dair yaptığı kahramanlık temalı eserlerle tanınan neo-klasik üslûplu eserlerin yaratıcısı Thévenin, bahse konu tablosunu dört yılda tamamlamıştır (1789 - 1793). 

Charles Thevenin, yukarıdaki tablosunda 14 Temmuz 1789'da gerçekleşen Bastille'in zaptıyla, 1793'de cereyan eden Joseph Delaunay'ın (1752 - 1794) tutuklanmasını 

anakronik (tarihsel olarak eş zamanlı olmayan, aynı zamanda gerçekleşmeyen hadisleri birlikte olmuşcasına ele almak) bir yaklaşımla kompoze ederek yan yana resmetmiştir. 

Bu metin, insanlığın kısm-ı azamisi tarafından yanlış bilinen bir sanat tarihi hakikatine vurgu yapılmasına, karanlıkta kalmış bir resim tarihi detayının altının çizilmesine yönelik mütevazi bir katkı olarak okunması düşüncesi ve temennisiyle telif edilmiştir.

kısa kaynakça:

(i): Eugene Delacroix ve 'Halka yol gösteren özgürlük (Liberty Leading the People)' eseri hakkında bilgi için bknz.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Delacroix

http://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Delacroix

http://tr.wikipedia.org/wiki/Halka_Yol_G%C3%B6steren_%C3%96zg%C3%BCrl%C3%BCk

http://en.wikipedia.org/wiki/Liberty_Leading_the_People

http://en.wikipedia.org/wiki/July_Revolution

(ii): Charles Thévenin, 'The Storming of the Bastille and the Arrest of Joseph Delaunay' isimli eseri, Joseph Delaunay ve Bastille Kalesi (Zindanı) hakkında bilgi için bknz.

http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Th%C3%A9venin

http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Delaunay

http://en.wikipedia.org/wiki/Bastille

http://en.wikipedia.org/wiki/Bastille_Day