Ekonomi dersi: bir teleferiğin kara mizah öyküsü

Altmışlı yıllarda Küre’den çıkan madenin İnebolu Limanına taşınması için teleferik yapılmış. İnebolu Limanının yanındaki Etibank’ın işletme binasından başlar, limanın içindeki plaj kazanlardan tel ağlarla korunur, Geriş tepesi, Yeşilöz Köyü, Taşoluk Köyünü geçer sonra dağların arkasında kaybolurdu. Tepelerde yere yaklaşır, yerleşim yerlerinde daha yüksekten geçer, İnebolu Çayının üzerinden ise çok yükseklerden geçerdi. Bizim buralarda ''teleferik'' yerine ''hava hattı'' denilirdi. Maden taşınan konteynırlar da ''kazan'' diye adlandırılırdı.

O yıllarda büyükbabam Etibank’ta çalışırdı. İşyerine ziyarete gittiğim zamanlarda kazanların gelişini, madenlerin boşaltılmasını merakla izler, öğütülen madenin güneşteki gizemli parlaklığını hayranlıkla seyrederdim.

Teleferikle maden taşıma başarılı bir şekilde sürerken, yıllar sonra kapasite sorunu konuşulmaya başladı. Kurulu olan teleferiğin kapasitesinin gereğinden düşük olması nedeniyle daha yüksek kapasiteli bir hat yapıldı. Bu inşaat sırasında maden taşıma işi kamyonlarla yapılmaya başlandı. Yenilenme çalışmaları tamamlanınca teleferik çalışmaya başladı. Çok kısa sonra teleferik durduruldu ve kamyonlarla taşımaya devam edildi. Yılını çok iyi anımsamıyorum ama belli ki seçim olan bir yıldı.

Henüz daha blog kavramının Internet yaşamında yerleşmediği zamanlarda bunu kendim yapmaya çalışıyordum. 29 Temmuz 2000 günü İnebolum adıyla webde yayınladığım amatör gazetemde bu konuda sorular sormuştum:

Teleferik Soruları

İnebolu'ya Küre'den maden taşımak için kurulan teleferik bir sorular yumağı oluşturuyor:

1. Eski teleferiğin yerine yenisinin yapılmasına kim karar verdi
2. Fizibilitesini kim hazırladı.
3. Fizibilite raporunu kim onayladı.
4. Teleferiğin kurulmasını hangi şirket üstlendi.
5. Henüz çalışmaya başlar başlamaz durdurma kararını kim verdi.
6. Teleferikle taşımak fizibl olmadığı için vazgeçilmişse fizibilite raporunu onaylayanlar hakkında ne işlem yapıldı.
7. Teleferikle taşımak fizibl olmasına karşın durdurulmuşsa bu kararı alanlar hakkında nasıl bir işlem yapıldı.
8. Teleferikle taşımanın durdurulması hatlardaki teknik bir sorundan kaynaklanıyorsa, teleferiği hatalı yapanlarla ilgili bir işlem yapıldı mı?
9. Teleferikle taşımanın durdurulması hatlardaki teknik bir sorundan kaynaklanıyorsa, bozuk sistemi kabul eden yetkililer hakkında bir işlem yapıldı mı? 10. Teleferiğin taşımada kullanılmama kararı teknik bir kurul tarafından mı yoksa siyasi bir unsur tarafından mı verildi.
11. Teleferiğin yerine karayolu taşımacılığının kullanılmasından kimler yarar sağladı.
12. Karayolu taşımacılığı nedeniyle İnebolu- Küre Karayolu ne kadar yıprandı. Bu yıpranmanın maddi değeri ne kadardır.
13. Karayolu taşımacığı sırasında hiçbir trafik kazası oldu mu?
14. Karayolu taşımacılığı tercihinin ulusal ekonomimize yükü ne kadardır.
15. Uzun yıllardır hiç kımıldamadan duran sistemde bir korozyon sözkonusu mu?
16. Sistem şu anda çevre için bir tehlike oluşturuyor mu?
17. Teleferiğin yeniden kullanılması düşünülüyor mu?

Bu sorulara yanıt verecek kimse yoktu. Ancak daha sonraki yıllarda bu sorular bazı özel televizyonların haberlerinde de soruldu. Geçen yıl artık teleferiğin ne olacağı konuşulmaya başlandı. Turizme açılması bile gündeme geldi ama bu olacak şey değildi. Bu olasılığı konuşanlar bizim teleferiği hiç görmeyenler olmalıydılar. Sonunda teleferiğin kaldırılacağı haberlerini duyduk.

Şimdi teleferiği sökmeye Küre tarafından başlamışlar. Belki bir daha göremem diye bugün fotoğraflarını çektim.

Küre- İnebolu teleferiği, ülkemiz ekonomisinin neden bu durumda olduğunun anlatılması için ekonomi ve siyaset derslerinde okutulması gereken bir örnek olduğunu düşünüyorum. Maliyeti düşürmek için kurulmuş olan bir sistem yerine daha yüksek maliyeti olan sistemi kullanma tercihinin yaşanmış örneği...

Bu teleferiğin kara mizah bir öyküsü var. Bu öykünün tanıklık ettiğim yıllarını anlatmak istedim.

İnebolu 25 Ekim 2006