Evinizde yaşarken Tasarruf (1)

Günlük yaşam faaliyetleri işe gitmek, toplantıya katılmak, çalışmak, eve dönmek, evde temizlik yapmak,  mutfakta yemek hazırlamak, çamaşır makinesini çalıştırmak, ütü yapmak, çocuklarla ilgilenmek ve sorularını cevaplamak gibi faaliyetler olup her adım emek, zaman ve para gerektirmektedir.

Bu yazıda Ev’de yaşarken yeterli aydınlatma  sağlanması yanında tasarruf amacıyla dikkat edilecek hususlara yer verilmektedir.

Temel yaklaşım, para ödeyerek alınan her ürün ve hizmetin kalitesinden ödün vermeden ucuza satın alınması, maliyet/fayda ilkesinin geçerli olması ve alırken kazanmaktır. Tasarruf akıllıca harcamaktır derken paranın ihtiyaçlar için en iyi şekilde kullanılması sözkonusudur.

Evde Aydınlatma Maliyeti: Evdeki elektrik tüketimi bedelinin yaklaşık %20’sinin aydınlatma bedeli olduğu varsayılmaktadır.

Evde Aydınlatma Yaklaşımı: Aydınlatma  ortamın görüntüsünü değiştirir. Uygun bir teknikle güzel aydınlatmalı, hoş bir evi hepimiz isteriz. Bu amaçla bazı aydınlatma kurallarına uymak yararlıdır.

Aydınlatma yetrli olmalıdır. Yetersiz aydınlatma evde yaşayanların  veya işyerinde çalışanların verimlerini olumsuz etkiler, kazalara sebep olabilir ve bu durum istenmez.

Evinizde gündüz perdeleri açın. Çalışma yerinin gün ışığı ile aydınlanması, boş yere aydınlatma yapmanızı önler ve aydınlatmada % 15 oranında tasarruf sağlayabilir. 

Alçak tavanlı bir evde büyük bir avize uygun olmaz. Yüksek tavanlı bir alanda yerine göre salonda uzun bir avize bulunabilir. Banyo, mutfak gibi alanlarda kablo ve kanalları saklamak için asma tavan ve ona uygun aydınlatma yapılabilir. Gereksiz parlaklık salonda veya oturma odasında istenmez. Salonda genel aydınlatma ve bazı alanlarda göreve yönelik aydınlatma aranır. Yatak odasında genel aydınlatma ve okuma aydınlatması, mutfakta genel aydınlatma ve çalışma alanlarında  göreve yönelik fonksiyonel aydınlatma istenir.

Banyoda traş olmak, makyaj yapmak ve saç taramak  için kuvvetli fakat gölgesiz ışık arzulanır. Genellikle lavabo ve ayna üstü  aydınlatılır. Banyo büyükse ayrıca tavandan genel aydınlatmaya ihtiyaç olur. Banyoda herhangi bir elektrik kazasını önlemek için portatif lamba kullanmayınız.

Çalışma odası veya alanlarında okuma, yazma, hesaplama, bilgisayarla çalışma için  genel aydınlatma ve gerektiğinde sınırlı bir alanda daha çok aydınlatma sağlayan masa lambaları ile fonksiyonel aydınlatma sağlanır.

Bazı alanlarda aydınlatma ile alanı büyük göstermek için aynalardan istifade edilebilir. Butonlar karanlıkta kolayca bulunması için aydınlatmalı veya fosforlu olabilir. Koridorlarda zaman sınırlamalı, harekete duyarlı lamba sistemleri kullanılabilir.

Evlerde eşyaların aydınlatılmasından ziyade daha çok gelen arkadaş ve dostlarımızla bir aradayız. Onlarla konuşup, sohbet ediyor, hoşça vakit geçiriyoruz. Aydınlatma  insanlar tarafından hoş ve yeterli seviyede olarak algılanabilmelidir.

Herhangi bir iş yaparken, çalışma alanı aydınlatması yapın. Çalıştığınız köşedeki bir lamba, ortadaki lambadan daha çok ihtiyaç duyulan aydınlatmayı sağlar. Örneğin 1000 lüx'lük aydınlatma seviyesi gerekiyor ise bunu sadece çalışma alanında sağlayın.

Fazla ışığa ihtiyaç duyulan alanlarda çok sayıda küçük güçlü lamba yerine ışık verimi daha yüksek olan güçlü bir lamba kullanın.

Güvenlik ışıklarının devamlı yanmaması, belirli saatlerde yanması zaman kurmalı, mekanik veya elektronik, kontrol saatleriyle sağlanarak güç sarfiyatı azaltılır.

Yansıtmanın çok, yutuculuğun az olması için duvarları açık renklere  boyatabilirsiniz.

Ev, apartman giriş kapısı, bir lamba bir bekçidir yaklaşımına uygun olarak, geceleri devamlı aydınlatılmalıdır. Devamlı aydınlatılmayacak koridor, merdiven  ve benzeri yerlerde harekete duyarlı sensorlerle aydınlatma yapılabilir. Buralarda uzaktan kumandalı, algılayıcılı lambalar kullanılabilir.

Çalışma odasından ayrılırken kısa bir süre sonra odaya dönülecek olsa bile lamba kapatılmalıdır.

İhtiyaçları, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden, görsel konforunuzu azaltmadan daha verimli aydınlatma elemanlarıyla karşılamak mümkündür. Böylece hem ihtiyaç karşılanmış olur hem de uzun dönemde tasarruf sağlanabilir.

Akkor flamanlı lamba kullanmayın. Edison tarafından geliştirilen ve flamanın havasız ortamda ısıtılarak akkorlaşması sonucu ışık yayan akkor flamanlı lambalar 125 yılı aşkın bir süredir kullanılmaktadır. Flaman direnci ayarlanarak 1.5V-300V gerilim bölgesinde doğrudan kullanılabilen bu lambalar watt başına yaklaşık 16 lümen aydınlatma sağlamaktadır. Üretim maliyeti düşüktür. Ömrü bin (1000) saat civarında olup, günde yaklaşık 5 saat kullanılırsa 200 gündür. Satın alma bedeli en ucuz olan bu lambaların enerji tüketimi yüksektir. Tükettiği enerjinin yaklaşık  %10’unu ışığa, %90’ını ısı enerjisine dönüştürmektedir. Avustralya 2009 yılından itibaren, Avrupa Birliği 2009-2012 yılları geçiş sürecini takiben, ABD 2014 sonrası akkor flamanlı lamba kullanımını kısıtlama  yoluna gitmiş ve yerine akkor lamba soketli kompakt floresan veya iğne soketli floresan lamba kullanımını teşvik etmiştir. Yüzyılı aşkın bir süre ev ve iş yerlerini aydınlatan akkor lambaların kullanımda kalması, teknolojik gelişmelerle geri dönmesi için araştırmalar yapılmaktadır.

Floresan lambalar: Yaklaşık 30 yıldır akkor flamanlı lambaların yerini floresan lambalar almaktadır. Düşük basınçlı civa-buharı gaz boşalması mor ötesi ışık üretmekte ve bu floresan sayesinde görünür ışığa dönüşmektedir. 1W başına 100 lümen aydınlatma elde edilebilmektedir. Ömürleri onbin (10000) saate yakındır.

Floresan lambalar teknolojide sağlanan gelişmelerle akkor flaman soketli (elektronik balastı içinde) veya iğne uç soketli yapılabilmekte, eskiden üretilen gürültü, vınıltı yapabilen trafo saclı balastlar veya gürültüye sebep olan soket temasları yerine günümüzde sessiz elektronik balastlar ve sıkı temaslı soketler kullanılabilmektedir. Işığın seviyesinin karartma ayarlı anahtarlarla (dimmer) kontrolunun güç olması, wattlı  floresanların ilk yanma süresinin gecikmesi eksi özellikleri olarak belirtilebilmektedir.

100W akkor flamanlı bir lamba yerine 23W kompakt floresan lamba kullanılsın. Üç yıl içinde akkor flamanlı lamba elektrik maliyeti, floresan lamba tedarik bedeli ve enerji tüketimi dahil karşılaştırıldığında iki kat daha pahalı olmaktadır.

Evlerde akkor filamanlı lamba gücü hesabı m2 başına yaklaşık 5W alınarak yapılabilir. Örneğin 20m2’lik bir odada yeterli aydınlatma için 100W (20m2x5W/m2=100W) güç gerekebilmektedir.

Floresan lambayı akkor flamanlıdan yaklaşık olarak beş (5) kat verimli sayalım. Yaklaşık olarak 20W güçte (100W/5=20W) floresan lamba yeterli aydınlatma sağlayacaktır. Pratikte 23 W fazlasıyla yeter. Lamba seçiminin m2 başına watt yerine; watt başına en yüksek aydınlatma seviyesi lümene göre; Lümen/Watt esasına göre yapılması daha uygundur

Akkor flamanlı lambalar yerine özellikle çok kullandığınız alanlarda floresan lamba veya fiyatının uygun olması durumunda LED’li lamba kullanın.

LED’li (ışık veren diyotlu) lambalar: LED’li lambalar gittikçe ucuzlamakta ve radyo frekans yaymadığı, gecikmeksizin ışık verdiği, soğuk ve titreşimli  ortamlarda rahatlıkla kullanıldığı bilinmektedir. LED'li lambaların uzun ömürlü, elektronik devrelere ihtiyacı olup küçük bir alan ve hacim içinde bu devreler yapılabilirse büyük bir kullanım alanı bulabilecektir. Şimdiden doğrudan aküden beslenebilmeleri sebebiyle araçlarda yer almaya başlamışlardır. Gelecek 15 yılda tüm aydınlatma alanlarına girebilecekleri kıymetlendirilmektedir. ABD Enerji Ajansı LED teknolojisini teşvik etmektedir. 2030’lu yıllarda  ABD’de aydınlatmada LED lamba payı %50 pay olarak hedeflenmektedir. Ajans aydınlatmadaki enerji tüketimi azalmasının özellikle kömürle çalışan elektrik santrallarının karbon emisyonu azalmasına imkan vereceğini ve tasarruf olacağını  düşünmektedir. Yakın hedef 1W güç başına 170 lümen aydınlatma elde edebilmektir. Bu rakamın 2012’lerde ortalama değeri 85lm/W düzeyindedir. Ömür yaklaşık yirmibeşbin  (25000) saat. Fiyatının yüksek olması, LED dışında elektronik devrelerinin ömrünün iddia edildiği kadar uzun olamaması LED lambaların şimdiki eksileri sayılabilir. Renk spektrumu  ılık beyaz  (2700K to 3000K) ve nötr beyaz (3500K to 4000K) kolayca sağlanabilmektedir.

Sonuç: Akkor flamanlı lambalar ömürlerini tamamlamıştır. Kompakt veya iğne uçlu floresan lambalar otuz yıldır, kendini ispat etmiş durumdadır. Fiyatları makul, uzun ömürlüdür. Küçük, lokal alan aydınlatmalarında LED lambalarını fiyatı uygunsa kullanın. LED ışık kaynakları örneğin pille çalışanlar ömür, aydınlatma seviyesi yönünden cazip olmaya başlamışlardır.  Güneşi bol ülkelerde güneş paneli, akü,  LED birlikteliği gece aydınlatmalarına katkıda bulunabilmektedir.

Türkiyenin 2009 rakamları elektrik tüketimi yıllık 200GWh bunun %20’si 40GWh aydınlatma olsun. Bu alanda %20’lik tasarruf 8GWH ve kWh bedeli 0.3TL olsa yaklaşık 2.4milyonTL tasarruf edilebilir. Evlerimizde ve iş yerlerimizde akkor flamanlı lambalardan vazgeçelim veya yıllara sari olarak vazgeçmeyi planlayalım.

Ayrıca, Ülkemizde pazar büyüklüğü yaklaşık 2 milyar dolar olarak belirtilen aydınlatma sektörü şirketlerini, 2011 yılında 250 milyon dolara yakın ihracat başardılar,  teşvik edelim.

Işığı yolumu aydınlattığı için seviyorum. Karanlığa yıldızları gösterdiği için katlanıyorum. Og Mandino