Frigya'da günümüze kalanlar

FRİG KAYA ANITLARI (AÇIK HAVA TAPINAKLARI)
Tanrıçalarının çıplak yarlarında olduğuna inanan Frigler bir tapınağın cephesi biçiminde işledikleri kayalar önünde dinsel törenlerini yaparlardı.

Antik Yazılıkaya Kenti
Bölgemizde önemli yapıtları olan Frigler, dini merkez olarak Antik Yazılıkaya Kentini seçmişlerdir. Yazılıkaya, Eskişehir İli, Han İlçesi, Yazılıkaya Köyündedir. Kayalık bir platform üzerinde olup, Erken Tunç Çağlarında yerleşim görmüştür. Antik şehirde, Hitit Kültürüne ait kendi stilleri ile yaptıkları kaya kabartmaları ele geçmiştir. Hititlerden sonra bir Frig kenti olarak gelişen Yazılıkaya' da, Frig Kültürüne ait kale duvarları, yerleşim yerleri, kaya kabartmaları, kaya anıtları, su sarnıçları, sunak yerleri, karlıklar, kaya mezarları, basamaklı anıtlar, nişler, antik yollar, tabiat şartlarından etkilenmişlerse de günümüze ulaşabilmişlerdir. Yoğun Frig yazıtlarını bu bölgede görmekteyiz. Roma ve Bizans Çağlarında Frig yapıtları, dini amaçlarla genelde tahrip edilmiş, kaya barınakları ve kaya mezarları ilave edilmiştir. Dünya Kültürel ve Doğal Mirası listesine dahil edilmek üzere aday gösterilmesi uygun görülen Yazılıkaya Örenyerinin Dünyada eşi ve benzeri yoktur.



BİTMEMİŞ ANIT
Antik Yazılıkaya Platformu'nun batı yamacında yer almaktadır. Tamamlanmayarak yarım bırakıldığından arkeolojide "Bitmemiş Anıt" olarak adlandırılır.Anıt çevredeki köylüler tarafından Küçük Yazılı Kaya olarakta adlandırılır. Tamamlanmamış olması bize Frig Kaya Anıtları'nın yapımındaki çalışma metodlarını anlamamızı sağlar. Böylelikle anıtların iskele kurulmadan yapıldıklarını düşünebiliyoruz. Önce kayanın üst kısmı kesilip düzleştiriliyor ve kayanın geri kalan kısmı platform olarak kullanılarak süslemeler yapılıyor.

Anıtın batıya bakması ayrı bir özellik arz eder. Frig Kaya Anıtları'nın özünü teşkil eden niş, bitirilmemiş olmasından dolayı, anıt yüzeyine işlenememişse de anıtın sol alt kısmına işlenmiştir. İlk defa Frigler'in kullandığı bilinen Frizinde kabartma lotus-palmet motifi motifi bulunmaktadır.Anıtın yaklaşık iki metre altında bir fasad ve sol kısmında 5, 5 metre uzaklıkta da bir at yer alır.

BİTKİSEL MOTİFLİ ANIT ( SÜMBÜL ANITI) Yazılıkaya Platformu'nun doğu yamacında yer alan bu anıtsal niş, stilize bitkisel motifli akroterinden dolayı arkeolojide Hyacinth Anıt olarak adlandırılır. Anıtsal Niş altında sadece niş olmasıyla sanki nişin Friglerce ne denli kutsal olduğunu vurgulamak ister.
Akropolün kuzey alt kısımlarında yapılan kazılar sonucunda bir çeşme ortaya çıkartılmıştır.Çeşme 5 metre çapında yarım daire biçiminde bir depodan suyunu almaktadır. Frig çağında suyun daha büyük depodan kanalla çeşmenin deposuna getirildiği ve kullanıldığı düşünülmektedir.

AREZASTİS ANITI
Yazılıkaya Köyü'nün iki kilometre kuzeyinde Yazılıkaya-Çukurca yolunun yüz metre batısındadır. Açık hava tapınağıdır. Anıtın üst cephesindeki Frigce yazıtta MATEPAN APEZANTIN sözcüklerinin okunmasından dolayı "Arezastis Anıtı" olarak da bilinir. Frig Kaya Anıtları'nın tüm özelliklerini taşıyan bu anıt tam olarak bitirilmemiştir.. Anıtın yeri 1834 de Charles Texier tarafından belirlenmiş ve arkeoloji dünyasına tanıtılmıştır.Frig anıtları arasında iyi korunmuş olanlardan biridir.Yerden 5 metre kadar yüksekte olan anıtın yüksekliği yaklaşık 5, 5 metre , genişliği ise 4, 5 metredir.

Anıtın üst kısmını zarif bir akroter süsler.İlk gezginler bu anıtın bir mezar anıtı olduğunu düşünmüşler ancak yapılan araştırmalar bu anıtın dini amaçlarla kullanıldığını ortaya koymuştur.

Anıt için en büyük tehlike yaklaşık 500 metre uzaklıkta çalıştırılmakta olan taş ocaklarıdır.Patlatılan her dinamit anıta ciddi zararlar vermiştir.