GELİBOLU ve BRADBURY POUND'U

GELİBOLU / BRADBURY POUND'U - STERLİNİ 19.02.2022

ÇANAKKALE/GELİBOLU SAVAŞININ DOĞURDUĞU

“BRADBURY POUND'U - STERLİNİ” OLARAK DA BİLİNEN

ÖZEL İNGİLİZ HAZİNE BONOLARI

5 Ağustos 1914'te (Birinci Dünya Savaşı'nın ilan edildiği gün), İngiltere’de Para Birimi ile borç-özgür ve faizsiz para vermek sağlayan bir Banknot Yasası kabul edildi.

7 Ağustos 1914 Yılında Hazine " Bradbury Sterlini" adı altında John Bradbury imzalı 1 Pound ve 10 Shillings değerindeki ilk bonoları üretmiştir. Bu banknotlar tam yasal ihale statüsüne sahipti. İngiltere Merkez Bankası aracılığıyla altına çevrilebilirdi.

İngiliz Hazinesi seferberlik sırasında Merkez Bankası kasasında tutmak istediği bir ve yarım altın liralara alternatif olarak, bunların değerinde. 1 £ (PAUND) ve 10/- (10 Shillings) bono niteliğindeki banknotları ihraç edilmesine izin verdi ve bankalara hücumu önlemek için 1914 yılının 7 Ağustos Cuma günü John Bradbury tarafından imzalanan Hazine Senetlerini Ulusun kredisiyle desteklenen, bir tür ulusal krediye garantör olarak da arkalarına NATIONAL SAVINGS UK / Milli Tasarruf Bankasının cirosunu vurdu ve tedavüle sokup yayınladı. bir hafta sonra da 10/- (10 Shillings) değerindeki banknotları tedavüle sokup yayınlandı.

Çanakkale Savaşının bu özel banknotları doğurduğu bilinmektedir.

İlk basılan banknotlar aceleci bir tasarımla üretildi. Filigranlı banknot kâğıdının bulunmaması nedeniyle posta pulları için üretilen FİLİGRANSIZ KÂĞITLARA basıldı. Arkalarına da garantör olarak “NATIONAL SAVINGS” UK İngiliz Milli Tasarruf Bankası mührü(gerçeklilik cirosu) vuruldu.

Bunlar acil durum sorunuydu, tek yüzlüydü, İngiltere Hükümeti, İstanbul'u ele geçirdiklerinde kullanmak üzere Çanakkale seferi için özel olarak Arapça harflerle üst baskı (sürsaj) yapıldı. Üst satırda “Piastres Silver 120” ve alt satırda “Piastres Silver Yüz Yirmi” olarak Arapça (eski Türkçe/Osmanlıca) metin yazılıdır.

Akdeniz'deki tüm İngiliz MEF'i ve Donanma filosu için kullanılmak üzere çıkarılan bu banknotlar, Çanakkale harekâtının başında Rum gönüllülerine, bazı müteahhitlere ve askerlere dağıtılmıştı.

İngiliz Hükümet hazinesi Birkaç gün içinde yeni bir tasarım üzerinde çalışıldı. Tasarım Bay George Eve tarafından yapılıp üretildi ve 2.basılan notlar filigranlı banknot kâğıdına basıldı. bu filigranlı banknotlardan

( 1£ sterlin) 23 Ekim ve 10 Shillings (10/-) 21 Ocak 1915 tarihlerinde tedavüle sokulup yayınlandı.

Çanakkale Savaşları sonunda toplatılmış ve Osmanlı Hükümetince gazetelerde, banknotlara ilişkin, bunların paçavradan farkı olmadığına ilişkin demeçler yayınlanmıştı.

Bazı kaynaklara göre askerler banknotların Gelibolu'da kendilerine dağıtıldığını, ancak 3 gün sonra, savaş bölgelerinde yerel halkla temasa geçemeyeceklerinin anlaşılması üzerine kendilerinden toplandığını ifade ettiler. Başka bir asker, Gelibolu'dayken savaş bölgelerinde kantin veya yerel mağaza olmaması nedeniyle kendilerine hiçbir zaman ödeme yapılmadığını belirtti. Bir subay olan üçüncü bir asker, Gelibolu'da banknotların dağıtıldığını, ancak bir hafta sonra, Gelibolu savaşlarının istenen sonuçlara yol açmayacağının anlaşılması üzerine tedavülden kaldırıldığını ve "Gelibolu olayı" dediği şeyin geçici olduğunu belirtti.

Bazı askerlere göre banknotlar Gelibolu cephesinde kullanılacaktı. Bir asker, 1918 başlarında fethedildikten sonra Gelibolu'da değil, Filistin'de kullanıldığını söyledi. Arnold Keller, "Das Papiergeld des Ersten Weltkrieges" adlı kitabında yayınlıyor.

" ÖNEMLİ NOT: Bu banknotlar aceleci bir tasarımla, filigranlı banknot kâğıdının bulunamaması nedeniyle posta pulları için üretilen FİLİGRANSIZ KÂĞITLARA BASILAN, arkalarına da garantör olarak “SEAL NATIONAL SAVINGS” UK / Milli Tasarruf Bankası mührü vurularak birinci tertip olarak tedavüle sokuldu. Rum gönüllülerine, bazı müteahhitlere ve askerlere dağıtılıp sonradan toplanan, değeri olmadığı için saklanmayan bu banknot, üretim ve tedavül şartlarını belirleyen gerçek kaynaklar tam araştırılıp incelenmeden kâğıdı Filgransız olduğu için Koleksiyoncular ve Nümismatlarca bu güne kadar sahte ve replikaları ile karıştırılmıştır. Ciddi araştırmalar sonrası bir çok resmi kaynaklardan edinilen bilgiler ile arkasındaki orijinal cirolar bu paranın Gerçek ve orijinal olduğu tespit edilmiştir. Koleksiyoncular,Nümismatlar ve Tarihçiler bu kaynaklara ulaşmak için bana yazabilirler.

Mehmet Seracettin TEZÇAKIN