İhracatçı eğilim anketleri ne diyor

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), “İhracatçı Eğilim Araştırması” çalışması kapsamında, ihracatçı sektörlerin göstermiş oldukları performansların ve gelecek dönem beklentilerinin takibi amacıyla 2010 yılı başından beri üçer aylık dönemler halinde İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurulu Üyeleri ile geçmiş yıllarda en çok ihracat yapan ilk bin firma listelerinde yer alan firmalara ulaşarak anket düzenliyor.

Buna göre Ocak-Mart 2012 dönemi için düzenlenen son çalışmaya katılan 507 firma ile yapılan anketlerden çıkan sonuçları aşağıdaki gibi özetlemek mümkün.

Hammaddelerin orijini

Araştırmaya göre, Ocak-Mart 2012 döneminde üretimde kullanılan hammaddelerin %67,7’si yurt içinden, %32,3’ü ise yurt dışından temin edilmiş durumda. İlk 500 büyük firmada yerli girdi kullanım oranı ortalama %61,5 iken ikinci 500 firmada %67,1, ilk 1.000 firma içinde yer almayan diğer firmalar grubunda ise %71,6 olarak gerçekleşmiş durumda. Buradan firmaların ihracatta büyüdükçe yurt dışı hammadde kullanımlarının arttığını çıkarabiliriz.

Sektörler ele alındığında hammaddede dışa bağımlılığın en yüksek olduğu sektörlerin %45,2 ile kimyevi maddeler sektörü ve %43,7 ile otomotiv sanayi olduğu görülürken dışa bağımlılığı en az olan sektörlerin ise %9,8 ile bitkisel ürünler ve %19,6 ile toprak ürünleri ve madencilik sektörleri olduğu görülüyor.

Hammaddelerin dışarıdan temin edilme oranı bölgemizde yaygın olarak yer alan tekstil sektöründe %34,1, hububat ve bakliyat sektöründe %37,1, demir çelik ve demir dışı metaller sektöründe ise %42 olarak görülüyor.

İhracatta yeni pazarlar

Yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla ihracatta ilk 1.000 firmanın yeni pazarlara girme oranında artış olduğu görülüyor. Aynı dönemde yeni pazarlara açıldığını belirten firmaların oranının en yüksek olduğu sektör olarak otomotiv sanayi (%47,1) göze çarpıyor. Onu sırasıyla makine, elektrik- elektronik ve bilişim (%45,5), kimyevi maddeler (%43,3) ile demir çelik ve demir dışı metaller (%40,8) sektörleri izliyor.

Aynı dönemde mevcut pazarlara bakıldığında %62,5 oranında mevcut pazarlarda yeni müşterilerden sipariş alınmış, %36,1 oranında müşteri kaybı yaşanmış, %10,8 oranında da tamamen kaybedilen pazarlar olmuş.

Çalışmaya katılan firmalar arasında, bir sonraki çeyrekte ilk kez girilmesi planlanan ilk beş ülke olarak Rusya (%17,6), Çin (10,8), ABD (%10,1), Irak (%9,3) ve Birleşik Arap Emirlikleri (%8,1) belirtilmiş durumda.

Ciroların dağılımı

Ocak-Mart 2012 döneminde elde edilen ciroların %62,4’ü ihracat, %37,6’sı ise iç piyasaya satıştan elde edilmiş olarak görülüyor. Sektörel olarak bakıldığında ihracattan en çok ciro yapan sektörler bitkisel ürünler (%73,7), tekstil (%70,8) ve otomotiv sektörü (%64,9) olarak gerçekleşmişken, ihracattan en düşük ciro yapan sektörler ise ağaç orman ürünleri (%39,1), kimyevi maddeler (%46,1) ve makine-elektrik-elektronik ve bilişim sektörleri (%53,7) olarak geçekleşti.

İhracat pazarlamasında karşılaşılan sorunlar

Ankete katılan firmalar arasında Ocak-Mart 2012 döneminde ihracat pazarlamasında en çok karşılaşılan sorunlar sırasıyla rekabetçi fiyat sunamama (%57), hedef ülkedeki ekonomik koşullar (%51,3), finansman (%32), hedef ülkedeki siyasi engeller (%25,6), hedef ülkedeki bürokratik engeller (%25), nitelikli personel eksikliği (%15,8), ürün kalitesi (%8,3) ve hedef ülkenin dili (%3,4) şeklinde gerçekleşti.

Devlet desteklerinden yararlanma durumu

Aynı döneminde firmaların %46,9’u dâhilde işleme rejiminden, %40’ı fuar teşviklerinden, %25,4’ü yatırım teşviklerinden, %19,5’, istihdam desteklerinden, %12,6’sı arge desteklerinden, %10,1’i KOSGEB desteklerinden, %5,3’ü yurtdışı ofis mağaza destekleri ve %5,7’si diğer desteklerden yararlanırken %23,7’si herhangi bir destek kullanmadı.

Veriler incelemeye devam edildiğinde ihracattaki ilk 500 firma dâhilde işleme rejimi, yatırım teşvikleri ve arge desteklerinden yoğun biçimde yararlanırken, ikinci 500’deki firmaların daha çok fuar teşvikleri ve istihdam desteklerinden, ilk 1.000 firma içinde yer almayan diğer firmaların ise fuar teşvikleri ve KOSGEB desteklerinden yaralandıkları görülüyor.

İstihdam durumu

Ocak-Mart 2012 döneminde ankete katılan firmaların ortalama çalışan durumu 35 beyaz yakalı, 123 mavi yakalı ve 4 arge personeli olmak üzere toplamda 162 kişi olarak gerçekleşti. Ankete katılan firmaların yarısından fazlasının personel sayısı aynı seviyede kalmış durumda. Geçmiş dönemlere göre mavi yakalı çalışan sayısında gerçekleşen azalma, beyaz yakalı çalışan sayısındaki artışla dengelenmiş gözüküyor.

Yatırım durumu

Aynı dönemde firmalar tarafından yapılan yurt içi yatırımlar sırasıyla modernizasyon (%32), kapasite artırımı (%26), arge yatırımı (%16,4), yeni tesis kurma (%12,2) ve şirket satın alma (%1,6) şeklinde gerçekleşirken, firmaların %49,7’si tarafından yeni bir yatırım yapılmamış durumda.

Firmalar tarafından yapılan yurt dışı yatırımlar ise sırasıyla modernizasyon (%8,7), kapasite artırımı (%7,9), arge yatırımı (%4,1), yeni tesis kurma (%3,9) ve şirket satın alma (%1) şeklinde gerçekleşirken, firmaların %82,8’i tarafından yeni bir yatırım yapılmamış durumda.

İhracat sektörünün öncelikli sorunları

Ankete katılan firmalar, sektörlerindeki öncelikli sorunları; enerji maliyetleri (%64,9), döviz kurları (%53,5), finansman maliyetleri (%49,9), hammadde ve ara mal fiyatları (%49,1), istihdam maliyetleri (%45,2), vergi maliyetleri (%44,4), teşviklerin yetersizliği (%35,7), lojistik maliyetleri (%35,5), kayıt dışı ticaret (%31,8), bürokratik engeller (%27,8), dış pazarlardaki yüksek ithalat vergilerin (%26), vasıflı eleman sıkıntısı (%25) ve tanıtım sorununu (%14,4) şeklinde sıralıyorlar.

Firmalardan durum değerlendirmesi

Anketin bu kısmında firmalardan üretim sürecindeki tedarikçiler ve uluslararası alıcıları karşılaştırdıklarında, bu sürecin daha çok hangi aşamasında faaliyet gösterdikleri sorulmuş ve firmalar kendilerini düşük kâr (%24,7), orta-düşük kâr (%25,4), orta kâr (%40,2), orta-yüksek kâr (%8,5) ve sadece %1,2’si yüksek kâr seviyesinde değerlendirilmiş.

TİM’in üçer aylık dönemler halinde yayınladığı İhracatçı Eğilim Anketlerinin son dönem ve geçmiş dönem raporlarına www.tim.org.tr adresinde bulunan “İhracat” menüsünde yer alan “Araştırma Raporları” alt menüsünden ulaşmak mümkün.