Kaptan benim!

Seçimler,tercihler… Hayat tablomuzun ana hatlarını şekillendirdiğimiz anlar… Kişilik dediğimiz haritadaki yol ayrımları belki de… Bu kadar önemli bir beceriyi kullanmayı hep biliyor olarak mı dünyaya geliyoruz yoksa sonradan kazanılan bir şey mi tercih yapabilme becerisi? Cevap: hem evet, hem hayır.

Her bebeğin farklı damak tatlarına sahip olduğunu çocuk sahibi olanlar iyi bilir. İkiz kardeşlerin kullanıldığı çalışmalar gösteriyor ki; bu bebeklerin sevdiği yiyecekler, önlerine sunulan oyuncak seçenekleri arasından seçtikleri, hoşlandıkları aktiviteler dahi farklılık gösteriyor. Bu demektir ki özgür seçim yapabilme doğuştan sahip olduğumuz bir beceri. Fakat çevre etkisi birçok şekilde bu becerinin kaybolmasına yol açabiliyor. Sofrada doydum diyen çoçuğa “hayır doymadın, devam et” diyen annenin verdiği mesaj buna benzer binlerce etkileşimle öyle güçlü bir algı yaratır ki en sonunda ergenlik çağına gelen çocuk bu algıyı kabullenir ve bunun davranışsal çıktısı olarak tek başına otobüse binemez ( ebeveyni onu her yere arabayla götürür), istediği kıyafeti seçemez (bu işi ebeveynlere bırakır), gideceği hobi kursuna bile karar veremez ( içinden gitar çalmak geçer ama babası judo yapmasını ister ve çocuk öyle yapar). Ergen hayatının dümenini ebeveynlere bırakır.

İlk önemli seçimi yapma zamanı geldiğinde (lise tercihi) ise kendisi dümene geçmek istemez. Çünkü; hem kullanmayı bilememektedir, hem de dümeni kendi belirlediği rotaya kırmak ona sorumluluk yükleyecektir ve ergen bu riski almak istemez. Kendi isteklerini hiç sorgulamayan ergen ailesinin istediği liseye gider ve olasılıkla yine ailesinin istediği bir bölümü tercih eder. Ve ilk sorun orada başlar; bir türlü başarılı olunamayan sınavlar, okula gitmek istememe, öğretmenlerle yaşanan problemler… Mutsuz ve başarısız ergen! Eğer hata burada fark edilip gerekli adımlar atılmazsa bu tablo zorla bitirilen bir üniversite ve bir türlü başarılı olunamayan iş hayatı şeklinde tamamlanacaktır.

Sonuç olarak tercih yapabilmek doğal bir beceridir ama doğru tercih yapabilmek, riskleri, avantajları dezavantajları değerlendirmeyi gerektirir. Bu da gelişim süreci içerisinde ebeveynlerin desteğiyle geliştirilebilecektir. Çocuk bir yetişkin adayıdır ve bir yetişkinin bütün özelliklerini gelişmemiş haliyle kendinde barındırır. Bu nedenle mantıklı açıklamaları hak etmektedir ama aynı zamanda sınırlara ihtiyacı vardır. Tabağının yarısını bitirip doyduğunu söylediğinde bir daha ki yemek saatine kadar aç kalacağını bilir. Hırkasını giymek istemediğinde anne neden giymesi gerektiğini anlayabileceği şekilde anlatmaya çalışır. 3-4 yaşından itibaren giyeceği kıyafetleri seçme hakkı vardır. 9-10 yaşına geldiğinde haftalık harçlığı ile hafta sonuna kadar nasıl idare edeceği sorusuna birkaç kez yanılsa da çözüm bulmaya çalışır. Bu şekilde yetişen çocuk yaşamını yönetmeyi öğrenerek büyür. Tercihler yapar ve bunların getirdiği sorumluluğun bilincindedir. Neyi istediğine dair daha yoğun bir farkındalığı vardır.

Hem lise hem de üniversite tercih döneminde ailelerin durumu bu bilinçle yönetmeye çalışması ve öğrencilerin yaşamlarının en önemli seçimlerinde anne-babalarını karşılarında değil yanlarında hissetmesi dileğiyle…