Kariye Müzesi Mozaikleri

Tarihi İstanbul Yarımada’sını ziyaret edenler, genelde Ayasofya, Sultanahmet Camii, Topkapı Sarayı, Kapalı Çarşı gibi yerleri gezerler. Kariye Müzesi ise özünde bir manastır olarak inşa edildiği için tarihi şehir surlarının dibinde ve merkezden (Sultanahmet) uzak bir yerde konumlanır ve bu sebeple ekseriyetle dikkatlerden kaçar. Oysa muhteşem Bizans mozaikleri ile tam bir mücevherdir.

Kariye, kesin yapım yılı bilinmemekle birlikte, Bizans döneminde inşa edilmiş olan bir kilisedir ve Hz. İsa’ya adanmıştır.

Muhteşem Mozaikler

Kilisenin en dikkat çekici tarafı olan görkemli din temalı mozaikler Bizans sanatının son atılımı olarak kabul edilir. Bazı tarihçilere göre, Kariye’nin bu sanatsal atılımı, yıkılmak üzere olan Bizans’ın Rönesans kıpırtılarıdır.

Kilisenin ilk inşasının, tarihi İstanbul’un bir Roma şehri olarak inşa edilmesi kadar eski olduğu kabul edilir. Ancak eldeki resmi bilgilere göre, İmparator I. Aleksios tarafından 11.Yüzyıl’da yıkılıp yeniden inşa edilmiş ve ayakta kaldığı yüzyıllar boyunca birçok onarımdan geçmiştir. Kilisenin büyüleyici mozaikleri 14.Yüzyılda kıymetli Bizans sanatçıları tarafından, Teodoros Metochites isimli bir devlet yöneticisinin finanse etmesiyle yapılmıştır.

Mozaikler iç ve dış koridorlarda yoğunlaşmıştır. Kilisenin iç koridorundaki mozaiklerin büyük bir kısmı Hz. Meryem’in yaşam hikâyesini tasvir eder. Dış koridorun mozaikleri ise Hazreti İsa’nın yaşamını ve mucizelerini betimlemektedir. Ana mekân oldukça yalındır ve sadece bir büyük mozaik bulunur. Kilisedeki mozaiklerin anlattığı hikâye, oldukça karmaşık bir sırayı takip ettiği için Kariye Müzesi’ni profesyonel bir tur rehberi ile gezmenizi tavsiye ederim.

Bizans Saray Entrikaları

Bizans İmparatorluğu tarihi saray entrikaları ile öne çıkar. İmparatorluğun en üst düzey bürokratlarından olan Metochites’in talihi, İmparatorun tahttan indirilmesi ile ters yüz olmuş ve 1328’de Trakya vilayetlerine sürgün edilmiştir. Uzun yıllar sonra affedilerek o dönemde Konstantinopolis olarak anılan İstanbul'a geri getirilmiş ve son yıllarında çok sevdiği Kariye’de yaşamasına izin verilmiştir. Yaşamını ve servetini adadığı Kariye’de inzivaya çekilen ve son senelerini bu manastırda geçiren Metochites, Kariye’de vefat etmiş ve kilisenin içindeki mezar şapeline gömülmüştür.

Kariye, Bizans sanatının son demlerini en görkemli şekilde canlandırmakta; altın, toprak, mor, leylak renkleri mozaikler üzerinde parıldamaktadır. Tarihi İstanbul’un bu gizli mücevheri, Orta Çağ’dan günümüze kalan önemli bir mirastır. Mozaiklerin hikâyesini bilen biri ile gezilirse, büyük keyif alınabilir.

Kariye, Osmanlı döneminde uzun asırlar boyunca cami olarak hizmet vermiştir. Günümüzde ise hem Bizans, hem de Osmanlı döneminin izlerini taşıyan güzel bir müzedir.

yazı ve fotoğraf: Serhat Engül