Kısa Bir İran-Tahran Gezisi İzlenimleri

KISA BİR İRAN-TAHRAN GEZİSİ İZLENİMLERİ

18-22.Haziran 2011 tarihleri arasında kısa süreli olarak İran’ın başkenti Tahran’ı ziyaret ettim. Bu kısa süreli ziyaretim sadece Tahran’ı görsem de bana kültürel olarak büyük bir çeşitliliğe sahip ve Türkiye’den daha büyük bir yüzölçümüne sahip İran hakkında fikir vermiş oldu. Bu yazımı, sadece Tahran’a ve İran hakkındaki genel bilgilere sınırlamak istiyorum.

TAHRAN’A UÇUŞ, İMAM HUMEYNİ HAVALİMANI

Tahran’a İran Air, Türk Hava Yolları, Anadolu Jet, Pegasus ve Atlas Jet gibi havayolları ile ulaşılabiliyor.

Tahran’a uçakla gelenler şehir merkezinden takriben 50 km uzaklıkta bulunan Uluslar arası Humeyni Havalimanı’na iniyorlar. Şehre, hız limiti 120 km olan çift gidiş-çift geliş ana yol ve şehir içi şürüşle birlikte 45 dk. bir sürede ulaşılıyor.

Yakın dönemde açılmış olan İmam Humeyni Havalimanı oldukça modern. İran Türkiye’ye vize uygulamıyor, pasaport kontrolü oldukça sorunsuz oluyor. Daha sonra bagaj bandınızdan bagajınızı alıp, gümrük kontrolünden geçiyorsunuz. Bu kontrolü takiben, havalimanı alt katında varış bölümüne ulaşıyorsunuz. İlk yapmanız gereken gece de açık olan döviz bozdurma bürolarından birinde ilk birkaç gün ihtiyacınız olan iran parasını sağlamanız.

Dönüşte havalimanının üst katı olan gidiş bölümüne geleceksiniz. İlginç bir şey, havalimanı binasına girişte, bizde alışık olduğumuz ilk güvenlik kontrolü yok. Bu sigara içenler için rahatlatıcı. Dükkan, döviz bürosu, kafeterya bulunan alt-varış ve üst-gidiş katlarından dışarıya güvenlik kontrolünden geçmeden girip çıkabiliyorsunuz. Tahran İmam Humeyni Uluslararası Havalimanında Kafeteryalar, Avrupai tipte dizayn edilmiş, muhtelif kahve, çay ve pastaları tadabiliyorsunuz. Ancak fiyatlar biraz Avrupa seviyesine yakın. Tuvaletler alaturka-alafranga ve nispeten bakımlı-temiz.

Üst-gidiş katında ilk bölümden sonra ilk güvenlik kontrolünden sonra, check-in kontuarlarında bagajınızı teslim ediyor ve biniş kartınızı alıyorsunuz. Daha sonra, pasaport kontrolünüzü yaptırarak boarding hall öncesi bekleme salonuna geliyorsunuz. Biniş zamanınızı takip ederken bu salonda bekliyorsunuz. Burada da kafeterya, az sayıda dükkan var. Sigara içenlere müjde: sigara içilmeye müsaade edilen küçük bir kafeterya da var.

En nihayetinde uçağa biniş için iki boarding ( biniş) salonundan birine güvenlik kontrolü neticesinde geliyorsunuz. Normalde uluslararası uçuşlarda kalkıştan en geç 2 saat önce havaalanına gelmemiz istenirken, Türk Hava Yolları Tahran Bürosu 3 saat önceden havalimanına gelmemizi istedi. Türk Hava Yolları Tahran Bürosu, Kuzey Tahran-ki Tahran’ın modern bölgesi- Vel-i Asr Caddesinde Melat Parkı karşısında Sayeh Tower adlı bir iş merkezinde bulunuyor. Sıra numaraları farsça yazılı, takip etmekte zorlanıyorsunuz. Kredi kartı veya yabancı para birimi ile bilet satın alamıyorsunuz, ödemenizi İran Parası ile nakit olarak yapmalısınız.

İRAN PARA BİRİMİ, RİAL –TÜMEN KARMAŞASI, DÖVİZ BOZDURMA

Basitleştirerek anlatayım. Kağıt paralar üzerinde İngilizce yazı var, bu nedenle bazı Arap ülkelerinde yaşadığınız cinsten sorun yaşamıyorsunuz. Paralar üzerinde RİAL birimi yazılı. Günlük hayatta ise TÜMEN kullanılıyor. 10 rial 1 tümene eşit. Örnekle 100000 rial 10000 tümen, 10000 riyal 1000 tümen, 1000 riyal 100 tümen. Diyelim kahve satın alacaksınız, size fiyat olarak sadece 2000 deniyorsa ( yani riyal veya tümen diye bahsedilmiyorsa), bunu 2000 tümen olarak anlayın. Paralar üzerinde de tümen yazmadığından, demek ki, üzerinde 20000 riyal yazan para ödeme için gereken para. Bu nedenle bunu Rial-Tümen karmaşası olarak adlandırdım. Euro ve Dolar bozdurabiliyorsunuz. Sanırım Dolar daha yaygın. Bir döviz bürosu, elimdeki iki adet 10 dolarlık kağıt parayı eski olduğundan kabul etmedi, bu nedenle sorun çıkmaması için İran’a yırtık, aşınmış dolar getirmemenizi öneririm. Haziran, 2011 itibarı ile 1 dolar karşılığında takriben 10000 riyal alıyorsunuz. 10000 riyal da 1000 tümene tekabül ediyor. Elinizde devamlı İran parası bulundurun, çoğunluk yerde dolar vb. yabancı para birimi ile ödeme kabul edilmiyor.

Tahran’ın merkezi yerlerinde döviz bürosu en kolay bulunanlardan.

FİYAT ÖRNEKLERİ

Alınan mal ve hizmet fiyatları kalite vb. ne göre farklılık arzediyor. Büfelerde su takriben 3000 riyal ( 300 tümen, yani 30 cent civarı), çay çayhanede 500 tümen ( yani 50 cent civarı), ancak kafeteryalarda çay-kahve fiyatı 2000-4000 tümen ( 2-4 dolar) arasında değişebiliyor, bu nedenle kafeteryalar çok ucuz değil. Kebap , kızarmış tavuk, pizza 4000-7000 tümen (4-7 dolar) arasında değişiyor. Otel fiyatları değişken. Bizim İstanbul-Aksaray veya İzmir-Basmane otellerine benzeyen oteller için tek kişi 40 Dolar, çift kişi 60 Dolardan itibaren fiyatlar düşünülmeli. Otobüs ve metro bedava denilecek derecede ucuz. Tahran içinde 5-10 km lik mesafeler için 7000-12000 tümen ( 7-12 dolar) gibi miktarlar düşünülmeli, bence uygun. Winston 20lik paket sigara 1700 Tümen ( 1.7 dolar).

Milat Kulesi Dünya’nın 5. yüksek kulesi. Kulenin orta noktası ve anten öncesi, ziyaret edilebilecek gözlem bölümüne kombine çıkış ücreti 25.000 tümen ( 25 dolar). Herhalde İran’ın en pahalı ziyaret yeri.

OTEL

Tahran’da her tip otel bulmak mümkün. Ancak, önceden rezervasyon yaptırmanızı öneririm. Baba Taher ( eski Marmar Otel) gibi yüksek yıldızlı otellerde tek kişi konaklama 80 Dolar, çift kişi 120 Dolardan başlıyor. Hiç düşünmeden önerebileceğim bir otel Hafez Otel ( Telefon: 0098-21-66709063, 0098-2166705331). Türkiye ve Almanya Elçiliklerinin bulunduğu Ferdowsi caddesini kesen bir sokak üzerinde bulunan ve İmam Humeyni Meydanı ve İmam Humeyni Metro istasyonuna 10 dk. yürüyüş mesafesindeki bu otelin görevlileri çok yardımsever, güler yüzlü, kaldığım kısa sürede de Türk misafirler vardı. Odalar çok sade, televizyonlu, alaturka tuveletli. Bu otelde tek kişi kalış için 42 Dolar ödeniyor.

TUVALET

İyi restorantlar ve kafeler hariç, Tahran çarşısı vb. yerlerde ( farsça yazı nedeniyle) genel tuvaletler bulmak kolay değil ve çok temiz değil. Ancak İran halkının temizliğe düşkün olduğunu belirteyim. Genel tuvaletler genelde alaturka. İmam Humeyni’nin mezarını bulunduğu külliyedeki genel alaturka tuvaletler oldukça bakımlı ve temizdi. Alafranga ve alaturka tuvaletlerde, klozetlerin yanında bizdeki taharet borusu ile aynı fonksiyona sahip duş hortumu var. Bazılarında sıcak-soğuk muslukları var. Tuvalet kağıdını devamlı yanınızda bulundurmanızda yarar var. Havalimanı gibi yerler haricinde tuvalet kağıdı garanti değil.

BERBER

Bayan kuaförü görmedim. Türkiye içi gittiğim yerlerde berberde sakal traşı yaptırtmaktan zevk alırım, aynı zamanda mahalli halk ve o yer hakkında bir izlenim edinebilirim. Aynı ümitle, Tahran’da da her gün farklı bir berberi sakal traşı için ziyaret etmenin hayalini kurmuştum. Dört ayrı berbere girdim, sadece sakal traşı yaptırtacağımı belirtince hepsinden red cevabı aldım. Niçin sorusuna tam bir cevap alamadım. İran’da uzun yıllar iş için bulunan bir Türk, sakal traşı için AIDS vb. riskler nedeniyle sıkı kurallar ( her müşteriye ayrı jşlet, havlu, kan taşı vb) olduğunu belirtti; bu nedenle berberler bu tip detaylara girmek istemediklerinden benim gibi potansiyel sakal müşterilerini reddediyorlarmış.

SİGARA

İran’a gelmeden sanki halkın büyük çoğunluğunun sigara içtiğini düşünüyordum. Sokakta, kafelerde, her tarafta sigara içen insanlarla karşılaşacağımı tahmin ediyordum. Ancak, ilk gözlemim sigara içmenin çok yaygın olmadığı. Örneğin Yunanistan’a kıyasla daha az. Sigara yasağı kısmi uygulanıyor gibi. Kafelerde, genel alanlarda içilmiyor, restorantlarda sigara-nargile içilen bölüm var. Çayhanelerde tam serbest.

TRAFİK

Tahran trafiğini, yayalar için korkunç-tehlikeli olarak tanımlamalıyım. Yaya geçidinde yeşil ışık yanıyor, orada trafik polisi yoksa araçlar bunu dikkate almıyor. Tahran’da bol sayıda motorsiklet var, onlar ışık vb. dikkate almadan bodoslama her tarafa gidiyor. Bu nedenle, önerim, caddede karşıdan karşıya geçerken mahalli

( tecrübeli) halktan kişilerin yanına eklemlenmek. Yoksa, çok kez yeniden yeşil ışık yanmasını bekleyebilirsiniz.

İÇME SUYU

Bizdeki gibi en uygun çözüm 300 tümen karşılığı 50 cl. Şişe sularla içme suyu ihtiyacınızı karşılamak. Bu arada şehrin çeşitli yerlerinde boş şişenizi doldurabileceğiniz ücretsiz su sebillerinin olduğunu da hatırlatayım.

ALKOL

Alkolün yasak olduğunu hatırlatmak bile gereksiz. İran’a gidişte Türk Havalimanında alkollü içki alıp ta herhangi bir riske girmek çok hatalı olurdu. Bu arada alkolsüz biranın satıldığını da hatırlatayım.

KADINLARIN GİYİMİ

İran İslam Devrimi sonrası ilk dönemlerde ve daha sonraları kadınların giyim-kuşamında çok katı kuralların uygulandığı zamanlar olmuş. Gözlemimi aktarayım. 1-Küçük kızlar hariç, tüm hanımlar, istisnasız başörtüsü veya çarşaf giyiyor. 2- İslam Devrimi kurallarında bazı doğal yumuşamalar olmuş gibi. Tahran için bir oran veremiyeceğim, ancak oldukça çok sayıda, özellikle genç kuşakta, çarşaftan başka, çok sayıda başörtülü gördüm. Saçın dörtte üçü, üçte ikisinin kaplandığı versiyonları da gözlemledim. Ayrıca, ojeli el parmakları –ayak parmakları gibi durumlara da rastladım. Pardesü vb. modern çözümler bulunmuş. Yabancı bayanların ( Türk bayanlar dahil) giyim-kuşam ile alakalı temel kuralları takip etmeleri gerektiğini söylemem gereksiz. Dükkanlarda en dekolte iç giyime rastlayınca şaşırmayın. Erkekler ise modayı takip edebilirler.

FOTOĞRAF ÇEKİMİ

Fotoğraf çekimi konusunda dikkatli olmakta yarar var. Bir İranlı arkadaşım, metronun içinde ve dışında fotoğraf çektiğini bu nedenle kısa bir sorgulamaya maruz kaldığını söyledi. Bir de kamu binaları vb. yerlerde fotoğraf çekmeme hususuna özen göstermenizi öneririm.

SAAT

İlginç, İran’da saat bizden 1.5 saat ileri.

TAHRAN’DA HAVA

Haziran ayı ikinci yarısında Tahran’da nemli, basık, sıcak bir hava buldum. Bir de çok şapka kullanan erkek görmedim.

TAKSİ

Tahran’da çok sayıda taksi var. Taksimetre açılması yaygın değil. Sadece Tahran Milat Kulesindeki taksi durağından taksiye bindiğimde, takside taksimetre açıldı, ancak farsça rakamlar olduğundan taksi bedelinin ne olduğunu anlayamadım. Doğru miktar olup olmadığını bilmediğim, şöförün belirttiği miktarı da ödemek durumunda kaldım. İmam Humeyni Havalimanından şehir merkezine taksi ücreti 30000 tümen ( takriben 30 dolar) olarak sabitlenmiş. Şehir içinde taksi uygun fiyatlı;7-12 dolar arası bir bedelle Tahran içersinde taksi kullanabiliyorsunuz.

METRO

Tahran metro sistemi çok modern ve gelişmiş. Tahran Metrosunda Hat 1, Hat 2, Hat 4, Hat 5 var. Örneğin Hat 1 Kebap restorantları ile ünlü, Elbruz Dağları eteklerindeki Derbent’e 1 saat yürüyüş mesafesindeki Gheytariye’de başlıyor, Tahran Çarşısına yakın İmam Humeyni, Hayyam gibi istasyonlardan geçerek, İmam Humeyni’nin mezarının olduğu külliyeye 10 dk. yürüyüş mesafesindeki Harem_e Motahar’da bitiyor. İnternetten indirerek vb. Tahran Metro planına sahip olmanız yararlı olur. Metro çok ucuz. Tek kullanımlık biletler 250 Tümen ( 25 cent), çift kullanımlık biletler 450 tümen ( 45 cent). Metro sisteminin dışına çıkmadan, hat değiştirmede aynı bileti kullanıyorsunuz. Örenğin İmam Humeyni Metro istasyonunda 1. hattan 2.hatta geçiş yapabilirsiniz. Metro vagonlarından en öndeki sadece kadınlar için, diğer vagonlar karma.

Metro istasyonlarında kafeterya ve dükkanlar var. Metro istasyonuna girişte olduğu gibi, çıkışta da biletinizi okutmanız gerekiyor.

KREDİ KARTI-ATM

Kredi kartı kullanımı yok gibi. ATM ile bir deneyimim olmadı, olası dil ve sistem problemleri nedeniyle bunu denemedim. Zor duruma düşmemek için tamamıyla nakite dayalı ödeme planı yapmalısınız.

GÜZEL BİR İRAN GEZİ REHBERİ

Tahran’a gitmeden önce, Zafer Bozkaya’nın İran Gezi Rehberi adlı kitabını satın aldım. 22 TL bedelli kitaptan oldukça istifade ettim. Tavsiye ederim.

ALIŞVERİŞ

Bazaar-ı Bozurg ( Büyük Pazar-Kapalı Çarşı) Tahran’ın alışveriş cenneti. Burası dahil, geleneksel ve modern dükkanları ve pasajları ile büyük alışveriş olanakları var. Bavulunuzda yer varsa kıyafet ve elbise dahil çok şey satın alabilirsiniz.

TELEFON

Bu konuda zorlandım. Ankesörlü telefonların bazıları sadece İran içi konuşmalar için. Telefon dükkanları hiç dikkatimi çekmedi. Kartlarda ve ankesörlü telefonlarda yeterli İngilizce tanıtım olmadığından, en akıllıca çözüm, otelden Türkiye ile telefon görüşmelerinizi yapmak. Türkiye ile dakikası 600 tümene ( 60 cent) görüşmelerimi otel odasından gerçekleştirdim. Vodafon İran’da çalışmadı. Türkcell çalıştı, ancak sanırım bir aramanın dakikası 6 lira gibi maloluyordu.

TAHRAN’DA DEMLEME ÇAY KRİZİ

Tahran’a gelmeden hayal kurduğum bir şey de her tarafta bulunan çayhanelerdi. Yaşadığım bir hayal kırıklığı oldu. Çayhane/ kahvehane düşündüğüm gibi her tarafta değildi. Kafeteryalardan bazılarında poşet çay sistemi vardı.

YEME-İÇME

Tahran’da yeme içme yeri bol. Tahran Daily, Iran News gibi İngilizce yayın yapan gazeteleri takip ederek vb. yollarla İtalyan, Çin lokantalarının telefon ve adreslerine ulaşabilirsiniz. Geytariye İstasyonundan çıktıktan sonra, Derbent istikametinde 10 dk. gittikten sonra caddenin sol tarafında Adana kebap, döner vb. alıştığımız lezzetleri tadabileceğiniz İstanbul Döner var.

Mahalli bir restorantta Adana kebap benzeri bir kebap sipariş etmiştim. Ancak kuzu eti ağırlıklı olduğundan, Türk damak tadına uymuyordu. Bu nedenle, sanırım pizzacı, tavukçuları ziyaret etmek daha uygun olabilir.

Kuzey Tahran’da Derbent’te bulunan kebap restoranlarından birinde kebap yemeği unutmayın. Ortam çok güzel ve renkli.