Okurlarımdan Ayşe*, 3.5 yaşındaki kızının tuvalet sorununu paylaşıyor. Minik kızı, hemen her tuvalete gidişinden önce birkaç damla çiş kaçırıyor. Buna bir çözüm bulmak isteyen Ayşe, benimle bir süre önce iletişime geçti. İlk gönderdiği bilgilerden sonra konuyu daha iyi anlayabilmek için ilave sorular sordum. Sonuçta minik kızın durumu tüm detaylarıyla ortaya çıktı. Gelin konuyu Ayşe’nin ağzından öğrenelim:

Sevgili Ayşe,

Kızının tuvalet sorunuyla ilgili olarak gönderdiğin ilk mesaj ve sorduğum sorulara verdiğin detaylı yanıtlar için çok teşekkür ederim.

Çiş kaçırma (ya da damlatma) konusunu çözebilmek için sorunun temeline inip, nedenlerini anlamak gerekiyor. Kızının çiş kaçırma tablosu literatürde “gündüz tipi çiş kaçırma” (daytime wetting) denilen kavrama benziyor. Gündüz tipi çiş kaçırmanın birden fazla nedeni var. Bunlardan bazıları sizin tablonuza uymuyor. Geriye kalan birkaç ihtimal (fizyolojik sebepler, kabızlık ve çişin ertelenmesi) kızının yaşadığı sorunun potansiyel sebepleri arasında olabilir. Bunlara tek tek değinip, her bir ihtimalle bağlantılı olarak size yardımcı olacağına inandığım taktikleri açıklayacağım. Özellikle en son bahsedeceğim “çişin ertelenmesi” durumunun sizin sorununuzun temel nedeni olduğunu düşünüyorum. Bununla beraber, diğer ihtimallerin de göz ardı edilmemesinde fayda var.

Fizyolojik Sebepler

Mesanenin boşalması için beyinden idrar kesesinin dolu olduğuna dair bir sinyal gitmesi ve bu sinyalle idrar yollarının girişinde bulunan kasların harekete geçerek açılması gerekir. Eğer beyin/sinir/kas koordinasyonu zayıfsa, çocuğun mesanesi farkına varmadan önce de dolmuş olabilir. Kimi zaman çişin idrar kesesinde tutulmasını sağlayan kaslar zayıf (gevşek) olabilir. Kimi zaman da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, aşırı aktif mesane ya da idrar yollarında ufak bir deformasyon da çiş kaçırmaya yol açabilir.

Anladığım kadarıyla kızının çiş damlatma sorunu sadece gündüzleri oluşuyor. Geceleri aynı sorunu yaşamamanız ve haftasonları dışarıya çıktığınızda bu sorunu nadiren yaşamanız mesane kontrolünde ciddi bir sorunu olmadığını, sorunun kaynağının başka bir yerde olabileceğini düşündürüyor. Keza 6 ayda bir yaptırdığınız doktor kontrollerinde doktorun dikkate değer bir sorun bulmaması ve 2 ayda bir yaptırdığınız tahlillerde enfeksiyon çıkmaması da bu düşüncemi destekliyor.

Öneri

Her ihtimale karşı, idrar yolu enfeksiyonundan bağımsız olarak, sadece çiş kaçırma konusunu incelemek için bir idrar yolları uzmanına görünmeniz faydalı olabilir. İdrar yollarında istem dışı çiş kaçırmaya neden olacak fizyolojik bir aksama olmadığına dair teyit almanızı öneririm. Muhtemelen herşey yolunda çıkacaktır, ancak bu seçeneği kafanızdan tamamen elemiş olursunuz.

Kabızlık

Çişin Ertelenmesi

Ufak çocuklarda sıklıkla görülen ve damlatma/çiş kaçırmaya neden olan davranışlardan biri de değişik sebeplerden dolayı çişe gitmeyi ertelemeleri. Kimi çocuklar okuldaki tuvalete girmek istemediklerinden, kimileri de günlük hayatta meşgul oldukları bir konudan kopamadıklarından çişe gitmeyi erteler. Bu durum mesanenin dolmasına ve kazayla çiş kaçırmaya yol açar.

Ayşe kızının hikayesini anlatırken “Tuvalete yönlendirince “yok anne” diyor:) Ancak sıkışmaktan poposu sağa sola sallanıyor. Her tuvaleti geldiğinde aynı durum. Bu davranışını her farkettiğimde söylersem sinirleniyor. Ben de söylemeyi bıraktım.” dediğinde bu senaryo öyle tanıdık geldi ki…Bu konuda bize ait bir hikayeyi paylaşmak istiyorum.

Oğlum Can’ın tuvalet eğitimine başladığımızda uzun aylar boyunca sıklıkla tecrübe ettiğimiz bir durum gün içinde  kazaların olmasıydı. Bu kazalar evde olduğu zamanlarda artıyor, okulda ve haftasonu dışarıya çıktığımızda daha az oluyordu. Evde Can da oyuna dalınca bir müddet sonra sıkışıyordu. Gün içinde ne kadar su içtiğini bildiğimden çişe gitmesi gerektiğini tahmin ediyor ve çişi gelip-gelmediğini soruyordum. O da Ayşe’nin kızı gibi her seferinde “Hayır, yok” diyor, ancak 10-15 dakika sonra, hem de Ayşe’nin kızı gibi 3-4 damla değil, dolu dolu çişini yapıyordu. Kaç sefer komple üzerini değiştirdiğimizi, halıları ve koltukları sildiğimizi hatırlıyorum. Hatta kimi zaman aynı sorun kaka için de gerçekleşiyordu. Tuvalet eğitimi sırasında beni en çok yoran durum buydu.

Bu sorunun neden dışarıda değil de evde başımıza daha sık geldiğini çok irdeledim. Sonunda Can’ın kendi evinde, güvende hissettiği bir ortamda çişini tutmak açısıdan daha az kaygı gösterdiği, benim onu temizliyor olmamdan dolayı kendini daha rahat hissettiği için çişini daha az kontrol ettiğini düşünmeme yol açtı. Dışarıda elbiselerine çiş yaptığında çişli elbiselerle dolaşmaktan utanması ya da uzun süre ıslak kalacağının bilincinde olması onun daha kontrollü davranmasına yardımcı oluyor diye düşündüm.

Çözüm

Çiş kontrolünü sağlamak zaman içerisinde öğreniliyor. Kimi zaman çocuklar tuvalet eğitimine belli bir yaşta ilgi gösterseler de bu tam olarak hazır oldukları anlamına gelmiyor. Biz Can’da bunu yaşadık. İlk oturağı kullanması 2 yaş civarında olmasına rağmen, tuvalet eğitiminde başarılı olmamız aylar sonra, 3 yaşına yaklaştığımız şu günlerde gerçekleşti. Hala nadiren kaçaklar olabiliyor. Ancak genel olarak tuvalet eğitiminde başarılı olduğumuz fikrindeyim. Bu nedenle tuvalet eğitimi konusunda çok sabırlı olmakta ve çocuktan gelen sinyalleri izlemekte fayda var.

Bu süreçte çocuğa doğru mesajlar vermek de çok önemli. Sabırsız ya da hatalı bir yaklaşım başladığınız tuvalet eğitimine aylarca sekte vurulmasına ve hatta tuvalet alışkanlıklarında başa dönülmesine yol açabiliyor. Öyleyse ne yapmalı?

Çiş Kaçırmayı Çözmek İçin Başarılı Olan Yöntemler

1. Zamanı hatırlat Tuvalete gidiş zamanını çocuğa bırakmayıp, belli aralıklarla tuvalete götürmek. Tuvalete götürürken “çişin geldi mi?” diye sormamak lazım. Çünkü seçeneğin onda olduğu hissi verilince çocuklar genelde ertelemeyi tercih ediyor. Bunun yerine “düzenli olarak tuvalete gitmenin gerekli olduğu ve artık zamanın geldiğini” söylemek daha başarılı oluyor.
2. Kontrol çocukta Çocuğa kontrolün kendine olduğu duygusunu vermek. Zaman hatırlatmasını yaptıktan sonra tuvalete kendi gidebileceğini, yardıma ihtiyaç duyarsa seslenmesini söylemek.
3. Ortamı düzenle Tuvaleti çocuğun kolayca erişebileceği şekilde düzenlemek. Kapısını ve gerekirse ışığını açık bırakmak. Tuvalette kendi kullanabileceği yere bir lazımlık koymak ya da tuvalet aparatı takmak. Tuvalet aparatı takıldığı durumda yine de tuvalete erişmek için yardıma ihtiyacı olabilir. Bunu çözmek için de tuvaletin önüne çocuk merdiveni ya da basamağı konabilir.
4. İletişimi doğru yap Çiş kaçırdığı zaman kızmamak, endişeli gözükmemek, ancak bunun doğru olmadığını çocuğa söylemek. En güzeli, ıslanan elbiseleri normal bir surat ifadesiyle lazımlığın içine koyduktan sonra “Çişin yeri elbise değil, lazımlık” demek. Ya da çişli çamaşırları çocuğun eline verip, çamaşır makinasına ya da kirli sepetine atmasını istemek.
5. Konuş Eğer konuşmadan anlayacak yaştaysa, çiş konusunda konuşmak. “Şu anda oyun oynamanın çok eğlenceli olduğunu biliyorum. Ancak çişini çok tutmadan geldiği zaman gidersen daha rahat edersin” demek
6. Tuvaleti çekici kıl Tuvalette lazımlığa otururken okuyabileceği kitaplar koymak. Tuvaleti cazip bir hale getirmek.
7. Acele etmesine izin verme Tuvalete oturduğunda hemen işini görüp aceleyle kalkmasını engellemek. Mesanesini tamamen boşaltarak kalktığından emin olmak. (Banyoda çişe oturunca erişebileceği yere kitap ya da oyuncak koymak yardımcı olabilir.)
8. Ödüllendir Tuvaletin duvarına ufak bir pano asarak ya da renkli bir dosya kağıdı yapıştırarak, her kuru çamaşırda panonun/kağıdın üzerine bir ödül çıkartması yapıştırmak. Ödül verirken oyuncak almak gibi büyük ödüllere fazla gitmemekte fayda var. Çünkü bu tuvaleti yanlış kavramlarla bağdaştırmasına neden oluyor. En güzeli fazla maddi değeri olmayan ama kendisini özel hissettirecek çıkartma gibi ödüller.
9. Sıvı tüketimi arttır Çocuğu daha çok su içmesi için teşvik etmek. Bu daha sık tuvalete gitme ihtiyacı duymasına neden olacaktır.

Yukarıdaki maddelerden 8. ve 9. madde dışındakilerin hepsini Can için uyguladık ve bunlar başarılı olan taktiklerdi. 8. ve 9. taktiklerse uzmanlar ve anneler tarafından sıklıkla tavsiye edilen diğer uygulamalar.

Minik İnsanlar, Büyük Drama

Ayşe’nin kızının çiş problemi konusunda ele almak istediğim son konu da 2-3 yaş aralığındaki çocukların davranış şekilleri, kısacası iki yaş bunalımı ya da terrible two denilen durum. İki yaş bunalımı adından dolayı 2 yaşına işaret ediyormuş gibi gözükse de, aslında kimi çocuklarda 2 yaşından önce başlayıp, 4 yaşına kadar uzanan bir gelişim dönemini kapsıyor.

Oğlum Can’da hemen her gün tecrübe ettiğim üzere bu yaştaki çocuklar limitleri sınamayı çok seviyor. Yapma denilen şeylerin aksini yapmaya bayılıyor ve kendi varlığını/karakterini o şekilde ispatlamaya çalışıyor. Ufak çocukların motor becerileri ve konuşma becerileri tam olarak gelişmemiş olduğundan günlük hayatta bizim başarıyla yaptığımız pekçok işi tam anlamıyla yapamadıklarında kızgın ya da hırçın olabiliyorlar. Ayşe’nin kızının çiş konusunda konuşmak istememesi muhtemelen buradan kaynaklanıyor. Eminim çişini kaçırıyor olmak onun da hoşuna gitmiyor. Ancak gün içinde yaptığı aktivitelere dalınca kaçmış olduğunu fark ediyor ve elinde olmadan yaptığı bu hareketin gündeme getirilmesinden, tekrar tekrar sorulmasından hoşlanmıyor. Çözüm, yukarıda 1. ve 2. maddede verdiğim üzere çişe gidilecek zaman hususunda kuralları koymak ancak kontrolün çocukta olduğu hissini uyandırmak. Yani çocuğa sorumluluk vererek o işi başarabileceğini hissetmesini sağlamak, çocuğa güven kazandırmak.

Ayrıca, bu yaşlardaki çocuklar belli bir konuda farklı yaklaşımların olabileceğini görürse o konu hakkında kafası karışıyor. Mesela, çişini kaçırdığında annenin sakin, anneannenin endişeli davranması; çiş konusunda önceleri müsamahalı davranılması, sonra bunun çocuğu da çok gevşettiği görülünce sıkı düzene geçilmesi gibi… Çözüm, tuvalet eğitimine başlamak istendiğinde çocuğun bakımını gerçekleştiren anne, baba, öğretmen, akrabalar ve bakıcılar gibi tüm yetişkinlerin bir araya gelip, konuşarak belli taktiklerde karar kılması, çocuğa aynı türden mesajları vermesi ve karar verilen taktikleri uygulaması. Biz bu konuda Can’ın öğretmeninin yönlendirmelerini uyguladık.

Kimi zaman da tuvalet eğitiminde yapılan hiçbirşey işe yaramadığında işi daha fazla zorlamamak ve gelişimi çocuğa bırakmak gerekiyor. Bu durum ebeveynleri üzse de, üzerine gidilmediğinde işler, belki biraz uzun vadede ama sonunda mutlaka çözülüyor. Tuvalet eğitimi gerçekten zorla verilmemesi gereken birşey. Çocuk hazır olduğunda herşey yoluna giriyor.

——

Sevgili Ayşe,

Kızının yaşadığı çiş kaçırma sorunuyla ilgili olarak düşüncelerim böyle. Özetle, fizyolojik sebepleri soruna odaklı bir doktor muayenesiyle eleyeceğinizi ve kabızlık sorununu halledeceğinizi varsayarak, çişin ertelenmesi konusuna odaklandığınızda sorununuzu çözeceğinizi umuyorum. Tabii 3,5 yaşındaki miniklerimizin boylarından kat kat büyük karakterlerini de göz ardı etmeden :)  Zaman içerisinde bu konuda gelişme kaydedeceğinize ve bana güzel haberlerle geleceğinize inanıyorum.

Kızınla ve tüm ailenle beraber mutlu günler diliyorum.

Sevgiler

Tanla

Diğer yazılarım için>> BebekveBen.com
Facebook>> Bebek ve Ben
Twitter>> @Bebek_ve_Ben
Pinterest>> bebekveben

Kaynaklar

Sydney Children’s Hospital | Tena | Eric | WebMD | WebMD

Önemli notlar: Bu blogdaki yazılar bir anne olarak kişisel tecrübelerimden oluşmaktadır. Doktor veya tıbbi ehliyete sahip bir kişinin tavsiyesi niteliğinde değildir. Lütfen sağlık konularında karar vermeden önce araştırmalarınızı yapın, sağduyunuzu dinleyin ve doktorunuza danışın.

* Okurumun ismini arzusu üzerinde değiştirdim.