Kriz geri dönüyor

Kriz daha sert olarak geri dönebilir. Dr. Ali Topçubaşı 

1990 ların sonunda Asya'da Uzakdoğu ülkelerinde ortaya çıkan krizi önlemek için ABD nin faizleri yüzde 6 lardan yüzde 1.5 lara indirerek ertelediği kriz, 2008 yılında çok daha büyük ölçüde karşımıza çıkmıştır. Dünya üretiminin yüzde 30 una yakın karşılayan ABD de piyasaya çıkan çok büyük ölçüde para, mortgage krizinin bütün dünyayı kasıp kavurmasına neden olmuştur. Çin in en büyük ithalatçısının ABD olması, buna karşılık bu ülke tahvillerinin ÇİN tarafından alınması, finanse edilen cari açığı patlama noktasına getirmiştir. 

2008 krizini atlatmak için ABD nin milli gelirine yakın parayı piyasa sürmesi, süper gücü ekonomik bakımından ayağa kaldırmış gibi gözüksede, Dünya ekonomisindeki çarpıklıkları gidermemiş, bilhassa yapısal sorunları olup tedbirleri almamış ülkeleri perişan düzeyine itmiştir. Batılı ülkelerden ilk once hazmedilebir ölçekte olan İzlanda'nın ve akabinde İrlanda'nın krize girmesi, sorunlarını kağıt üzerinde gizleyen Yunanistan'ın tarihinin en büyük krizine girmesini tetiklemiş, diğer sorunlu ülke olan Portekiz'de aynı kervana katmıştır. Bu 3 ülke ninde kredi notlarıda derecelendirme kuruluşlarınca, hiç bir şekilde yatırım yapılmayacak düzeye, yani çöp düzeyine getirilmiştir. 

Bu ülkelerden sonra sıranın İspanya, Belçika ve sonrasında İtalya'ya geleceği tahmin edilirken, AB nin ücuncu büyük ülkesinde kriz patlak vermiştir. Son birkaç gündür İtalyan tahvillerinin 10 yıllık faizi yüzde 6 lar düzeyine yaklaşmıştır. Bu oran Almanya nın aynı dönem faizinin yaklaşık iki katıdır. Son kurtarma paketi ile Yunanistan a Toplam milli gelirini yüzde 75 ine yakın 220 milyar euroluk yardıma karşılık bir işık olmamasının yarattığı tedirginlik geçmemiş iken, AB nin ücuncu büyük ekonomisine yapılacak yardımın en az 700 milyar euro olması gerektiği hesaba katılırsa, bu ülkenin kendi ayakları üzerinde duraması halinde, Avrupa birliğini dibe çekeceği aşikardır. 

AB nin en sorunlu ülkesi gözüken Yunanistan ın bütçe açığı 2001 yılında milli geirlerinin AB kriterleri olan yüzde 3 ün altında olurken 2010 yılında yüzde 15 i aşmıştır. Yunanistan'ın yıllık borç faiz finansmanın bile 13 milyar euroyu, yani milli gelirlerinin yüzde 6 sına yaklaştığı anlaşılmaktadır. Yine kamu borcunun milli gelirlerinin yüzde 150 sine yaklaşması, bu ülkenin sürdüremez bir yapıda olduğunu göstermektedir. Aynı ölçüde olmasa da Portekiz'inde rasyoları büyük ölçüde bozulmuştur. Bütçe açığı milli gelirin yüzde 7 ye yakın iken, toplam kamu borcunun milli gelire oranının yüzde 80 lere yaklaştığını belirtelim. AB nin 3. cü büyük ülkesi olan İtalya'nın ise bütçe açığı milli gelirlerinin yüzde 4 üne yakın iken, toplam kamu borcu milli gelirlerin yaklaşık yüzde 120 sidir. Yani İtalya'nın bütçe açığından çok, riskin artması halinde absorbe edilemeyecek boyutta olan kamu borcunun yüksek olmasıdır. İtalyan hükümetin radikal tedbirleri almadığı taktirde, her an İspanya'da beklenen krizinde etkisi ile dünya ekonomisinde fırtınaya dönüşeceğinden kuşku duyulmamalıdır