Mevsimlik tarım işçi çocuklarının eğitimi

Çukurova’ya Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında pamuk çapası; Ağustos ve Eylül aylarında pamuk toplamak için Şanlıurfa, Niğde, Kahramanmaraş, Gaziantep, Mardin, Adıyaman, Diyarbakır, Siirt ve Bitlis illerinden kitle halinde mevsimlik tarım işçileri gelir. Bunların önemli bir bölümü, küçük toprak sahibi köylülerdir. Bunların yasal güvence, toplu pazarlık, nüfus ve işçi kayıtları, barınma, sağlık ve ulaşım, yakacak ve beslenme, ücretler, çevre faktörleri, elciler ve özellikle çocukların eğitimi sorunları ile karşı karşıyadır.

Sayıları 400 bine ulaşan mevsimlik tarım işçilerinin, zorunlu öğrenim çağında, 30-70 bin çocukları bulunmaktadır. Aileleri ile birlikte göç eden, tarım işçilerinin çocukları, yılda yaklaşık iki ay zorunlu eğitimden uzak kalmaktadır. Mevsimlik iş göçleri nedeniyle, bir kısım öğrencinin eğitimden uzak kalması, Türk Eğitim Yönetimi’nin önemli bir sorunudur.

Mevsimlik tarım işçilerinin ilkokula giden çocuklarının eğitimini amaçlayan araştırmada (1); ilkokula devam eden çocuklarla, devamsızlık yapan mevsimlik tarım işçi çocukları arasında derslere göre; Türkçe’de 2, 56; Matematik’te 1, 83; Hayat Bilgisi’nde 2, 16; Sosyal Bilgiler’de 2, 18; Fen Bilgisi’nde ise 2, 50’lik bir farklılık bulunmuştur. Bu farklılık “bilgi” yönünden olup, önemli görülmüştür. Türkçe dersindeki olumsuz farklılığın nedenleri olarak; okuma-yazma öğretiminin çok zaman alması ile öğrencilerin tatil sonlarında okumayı, yazmayı unutmuş olmaları, gösterilmektedir. Araştırmanın yapıldığı Diyarbakır bölgesinde, Türkçe’nin istenilen düzeyde kullanılamaması, çocukların sadece okulda öğretmen ve arkadaşları ile Türkçe konuşup, okul saatleri dışında konuşmaması, Çukurova’da da kapalı toplum özelliğini devam ettirip sadece birbirleri ile ilişki kurmaları ve sonunda okuldan, dolaysıyla Türkçe’den uzak kalmaları, Türkçe dersindeki olumsuz farkın artması olarak yorumlanabilir.

İlkokul birinci ve ikinci devrede, derslerdeki “bilgi” yönünden, mevsimlik tarım işçi çocukları ile diğer çocuklar arasındaki farklılığın, diğer faktörlerle birlikte devamsızlıktan kaynaklandığı söylenebilir. Ayrıca, ilkokula giden mevsimlik tarım işçi çocuklarının devamsızlığının, diğer çocukların eğitim ve başarı durumunu; Türkçe’de 2, 18; Matematik’te 2, 22; Hayat Bilgisi’nde 2, 19; Sosyal Bilgiler’de 2, 10; Fen Bilgisi’nde 2, 25 olarak etkilediği ancak, bu olumsuz etkilemenin çok önemli olmadığı saptanmıştır.

Mevsimlik tarım işçi çocuklarının eğitiminde rol alabilecek taraflardan işverenler, elciler ve ailelerin konumları gereği görüşlerinde bir kısım değişiklikler gözlenmiştir. Ancak, her üç grubun ortak konusu, ilkokul çağına gelmeyen çocukların bir okulöncesi eğitim kurumuna alınmalarının verimi arttıracağıdır. Ancak, bunun için bir özveride bulunmaya pek istekli görünmemektedirler.

Diğer taraftan işveren, elci ve işçilerin ortak görüşü; ilkokul çocuklarının, tarım işçiliği döneminde, Yatılı Bölge İlköğretim Okullarında (YİBO) öğrenimlerine devamlarının uygun olacağıdır.

İlçe eğitim ve kamu yöneticileri (kaymakamlar), görev kapsamlarına giren bu sorunun çözümüne iki boyutta yaklaşmaktadır: Birincisi, ilkokul çağındaki çocukların çapa ve toplama dönemlerinde, kendi bölgelerindeki ya da gittikleri bölgenin YİBO’larında bulundurulmalarının sağlanmasıdır. İkincisi, sorunun yönetsel boyutunu düzenleyen yasaların, günün koşullarına göre değiştirilmesidir.

Bu sonuçlar ışığında, mevsimlik tarım işçi çocuklarının eğitiminde, aşağıdaki öneriler geliştirilebilmektedir:

1) Mevsimlik Tarım İşçi Çocuklarının Eğitimi, çapa ve toplama dönemlerinde, Yatılı Bölge İlköğretim Okullarının yükümlülüğüne verilmelidir.

2) Çukurova’ya işçi gönderen illerde ve Çukurova Bölgesinde, YİBO’ların nicel ve nitel planlaması, mevsimlik tarım işçi çocuklarını kapsayacak modellerde tasarlanmalıdır.

3) Mevsimlik tarım işçi çocukları için, mevcut ilkokul programı gözden geçirilip geliştirilmelidir.

4) İşveren, elci ve anne babalar; okulöncesi ve ilköğretimin amaçları, kapsam ve sonuçları konusunda bilinçlendirici yoğun bir iletişim çemberine alınmalıdır.

5) Okulöncesi ve ilköğretim düzeyinde, eğitimleri düzenleyen yönetsel metinler (yasa, yönetmelik, vs.) mevsimlik tarım işçi çocuklarının YİBO’lara transferini sağlayacak biçimde değiştirilmelidir.

6) Sorun, daha kapsamlı ve ayrıntılı araştırmalarla ele alınıp, sonuçlar uygulamaya aktarılmalıdır.

7) Kısa dönemde, mevsimlik tarım işçilerinin yerleşim birimlerindeki -özellikle köylerdeki- okullarda, günde 1-2 saat telefi eğitimi yapılmalıdır. ________________

(1) KOÇAK, Şemseddin. (1989) “Mevsimlik Tarım İşçi Çocuklarının Eğitimi” (Yayımlanmamış Araştırma), Yüksek lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.