Öğretmenlik mesleğinin genel yeterlilikleri

Atama bekleyen öğretmen adaylarımız için, “Öğretmenlik Mesleğinin Genel Yeterlilikleri”ni özet olarak bu yazımızda açıklamak, onları bilgilendirmek, bildiklerimi onlarla paylaşmak istedim.

30 ya da 40 yıl evvelinde veya birçoğumuzun öğrencilik yıllarında, yurdumuzun birçok il ve ilçesinde, derslerimize branş öğretmenleri olmadığı zamanlarda, “eczacıların” kimya dersine, “diş doktorlarının” İngilizceye, “muhasebecilerin” matematik , “avukatların” da sosyal bilgisi derslerine girdiklerine şahit olmuşsunuzdur. Branş öğretmeni yokluğunda, şartlar onu gerektirmişti. Bu durum, günümüzde birçok okullarımızda, belki de hala süregelmektedir. Gerekli yönetmeliklerle Öğretmenlerin yetiştirilmeleri ve mesleki eğitimleri yapılmasaydı, neredeyse herkes öğretmenlik yapar hale gelecekti.

Ama bir öğretmenin “doktorluk” ya da “eczacılık” yaptığını hiç duydunuz mu? İhtisas ve özel alan bilgisi gerektiren doktorluk ve eczacılık yapmalarına zaten izin verilmezdi.

Oysa “Öğretmenlik”de ;özel alan eğitimi alan, pedagojik formasyonu olan, genel kültür isteyen özel bir ihtisas mesleğidir. Bir başka ifadeyle, öğretmenlik mesleği, insan ve toplum mimarlığı ve insan performansı mühendisliğidir.

Eğitimin “olmazsa, olmazı” durumunda bulunan öğretmenlerin kutsal mesleğinin genel yeterlilikleri, daha sonra ilgili kurumlarca ele alınmış ve bu kriterlere göre öğretmenlerin yetiştirilmesine başlanmıştır.

Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri nelerdir ?

Birlikte kısa kısa göz atalım.

1.Öğrencilere Değer Verme, Anlama ve Saygı Gösterme

Öğretmen, öğrencilerin her birinin önemli ve değerli olduğunu kendilerine fark ettirebilmeli ve özelliklerine uygun davranabilmelidir. Onların bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal, kültürel farklılıklarına ve gereksinimlerine ilişkin anlayışını, farkındalığını, öğrencilerinin öğrenmesini desteklemek ve daha ileriye götürmek için kullanabilmelidir.

2.Öğrencilerin, Öğrenebileceğine ve Başaracağına İnanma
Öğretmen, öğrencilerinin yaşantıları ve düzeyleri ne olursa olsun, onların eğitim kazanımlarını sürekli arttırmayı amaç edinmeli, onlara öğrenme ve başarma konusunda özgüven kazandırabilmelidir.

3.Ulusal ve Evrensel Değerlere Önem Verme
Öğretmen, çocuk hakları, insan hakları, anayasa ve demokrasi ilkelerini benimseyerek her toplumun kendine özgü kültürel yapısı, değerleri olduğu anlayışıyla öğrenme yaşantıları düzenleyebilmelidir. Ulusal ve evrensel değerleri benimsemeli, uluslararasındaki anlayışı, iş birliğini, dostluğu, barışı destekleyerek, öğrencilerinin de bu değerleri kazanması için çaba gösterebilmelidir.

4.Öz Değerlendirme Yapma
Öğretmen, sınıf içi ve dışı çalışmalarını eleştirel bir yaklaşımla analiz edebilmeli, öz değerlendirme yapabilmeli, yeni bilgi ve fikirlere açık olarak kendini sürekli geliştirebilmelidir.

5.Kişisel Gelişimi Sağlama
Öğretmen, kendini geliştirme sorumluluğunun bilincinde, istekli, sebatlı, canlı, enerjik ve yaratıcı olabilmelidir. Eleştirel düşünme, problem çözme , iletişim becerileri ve estetik anlayışını geliştirebilmeli ve etkili kullanabilmelidir.

6.Meslekî Gelişmeleri İzleme ve Katkı Sağlama
Öğretmen, meslekî gereksinimlerinin farkında olarak kendini ve öğretme- öğrenme sürecini geliştirmek için hizmet içi eğitim, toplantı, seminerlere katılabilmeli, alanı ile ilgili yayınları izleyebilmelidir. Bu tür etkinliklere katkı getirme çabası içinde olabilmelidir.

7.Okulun İyileştirilmesine ve Geliştirilmesine Katkı Sağlama
Öğretmen, öğrencilerin öğrenmelerini desteklemek ve geliştirmek için okulu çalışanları ile bir bütün olarak düşünmeli ve okulun bir toplum merkezi haline gelebilmesi için onlarla iş birliği yapabilmeli, okul gelişim çalışmalarında öğrencileri ile birlikte etkin rol

8.Meslekî Yasaları İzleme, Görev ve Sorumlulukları Yerine Getirme
Öğretmen görev, hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuatı bilmeli, izlemeli ve bunlara uygun davranabilmelidir.

9.Gelişim Özelliklerini Tanıma
Öğretmen öğrencinin fiziksel, sosyal, bilişsel, dil, duygusal, kültürel gelişimine ait düzeyini, öğrenme biçimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini, ilgi ve gereksinimlerini bilmelidir

10.İlgi ve İhtiyaçları Dikkate Alma
Öğretmen, öğrenmeyi planlama, uygulama ve değerlendirme süreçlerinde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları ile farklı öğrenme biçimlerini göz önünde bulundurabilmelidir.

11.Öğrenciye Rehberlik Etmek
Öğretmen, öğrencinin kendini ve diğerlerini tanımasına ve kabul etmesine, kendisi ile ilgili farkındalığını günlük hayatta kullanmasına ve olumlu davranışlar geliştirmesine, kendi kendini güdülemesine rehberlik edebilmelidir.

12.Dersi Plânlama
Öğretmen, öğrenci merkezli bir yaklaşımla kullanacağı yöntemleri, etkinlikleri, ders araç-gereç ve materyallerini, ölçme-değerlendirme tekniklerini özel alan öğretim programındaki amaç ve kazanımlarla tutarlı olarak öğrencilerle birlikte planlayabilmelidir.

13.Materyal Hazırlama
Öğretmen sahip olduğu olanakları verimli kullanarak ve öğrencilerinin ihtiyaçlarını dikkate alarak öğretim materyallerini hazırlayabilmelidir. Materyalleri hazırlarken teknolojik ve çevresel olanaklardan yararlanabilmeli ve içeriğin sunumunu kolaylaştırıcı olmasına dikkat etmelidir.

14.Öğrenme Ortamlarını Düzenleme
Öğretmen, öğretme-öğrenme sürecinin etkili olarak gerçekleştirilmesi için, psikolojik ve fiziksel boyutları ile birlikte öğrenme ortamlarını öğrencilerle birlikte düzenleyebilmelidir.

15.Ders Dışı Etkinlikler Düzenleme
Öğretmen, eğitimin sürekliliğini ve okul-çevre bütünlüğünü sağlayacak şekilde, öğrencilerinin yaş grubuna ve hedeflere uygun etkinlikler (tiyatro, müze, fabrika, park ve benzeri geziler ) planlayıp yürütebilmelidir.

16.Bireysel Farklılıkları Dikkate Alarak Öğretimi Çeşitlendirme
Öğretmen, sınıf içinde çok farklı ihtiyaç , ilgi, yetenek ve özgeçmişe sahip olan öğrencilerle karşı karşıyadır. Onların var olan kapasitelerini geliştirme ve seçenekleri çoğaltan bir eğitim alma hakları olduğunu bilmeli ve öğretme-öğrenme sürecini düzenlerken bunları göz önünde bulundurabilmelidir. Öğretmen, özel gereksinimi olanlara karşı kendi sorumluluklarının, kanunî yükümlülüklerinin, müdahale şekillerinin, değerlendirme yollarının bilincinde olmalı ve bireysel öğretim planları yapabilmelidir.

17.Zaman Yönetimi
Öğretmen, kendisine ayrılan öğretme ve öğrenme zamanını dersin bölümlerini dikkate alarak uygun biçimde kullanabilmeli; öğrencilerini ders içi ve ders dışı çalışmalarda zamanı etkili kullanmaları için yönlendirebilmelidir.

18.Davranış Yönetimi
Öğretmen, öğrencilerin öz denetim kazanabilecekleri; kendi hak ve sorumluluklarının yanı sıra diğerlerinin hak ve sorumluluklarını da kavrayabilecekleri, duygu ve düşüncelerini yönetebilecekleri ve kendilerini özgürce ifade edebilecekleri demokratik bir ortam hazırlayabilmelidir.

19.Ölçme ve Değerlendirme Yöntem ve Tekniklerini Belirleme
Öğretmen, öğrenci kazanımlarını değerlendirmeye uygun ölçme stratejilerine ve araçlarına karar vererek, ölçme ve değerlendirme plânını hazırlayabilmelidir.

20.Değişik Ölçme Tekniklerini Kullanarak Öğrencinin Öğrenmelerini Ölçme
Öğretmen, öğrencilerin belirlenen öğretim hedeflerine ulaşma düzeylerini ölçebilecek en uygun ölçme yöntem ve stratejilerini uygulayabilmeli ; öğrencilerin gelişim ve öğrenmelerini düzenli olarak izleyebilmelidir.

21 Analiz Ederek Yorumlama, Öğrencinin Gelişimi ve Öğrenmesi Hakkında.Verileri Geri Bildirim Sağlama
Öğretmen, ölçme sonuçlarını uygun teknikler kullanarak yorumlayabilmeli, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek geri bildirim sağlamalı ve gerekli önlemleri alabilmelidir.

22.Sonuçlara Göre Öğretme-Öğrenme Sürecini Gözden Geçirme
Öğretmen, ölçme ve değerlendirme sonuçlarına göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirmeli ve gerekli gördüğü düzenlemeleri yapabilmelidir.

23.Çevreyi Tanıma
Öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal, sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerinin farkında olarak çevrenin önemli sorunlarına duyarlı olmalı ve bunları öğretim sürecine yansıtabilmelidir.

24.Çevre Olanaklarından Yararlanma
Öğretmen, öğrencilerin ve okulun gelişimini sağlamak için her türlü çevre olanaklarını etkin bir şekilde kullanabilmeli ve okul yönetimi ile işbirliği yapabilmelidir.
25.Okulu Kültür Merkezi Durumuna Getirme
Öğretmen, okulu çevrenin bir kültür merkezi haline getirebilmek için çeşitli etkinlikler planlanmasına, uygulanmasına yönelik çalışmalı ve katkı sağlayabilmelidir.

26.Aileyi Tanıma ve Ailelerle İlişkilerde Tarafsızlık
Öğretmen, ailelerin sosyo- ekonomik ve kültürel özelliklerini tanımaya yönelik çeşitli etkinlikler düzenleyebilmelidir. Ailelerle ilişkilerde tarafsız olabilmeli, öğrencinin gelişimi ve eğitimi ile ilgili doğru, açık ve net paylaşımlarda bulunabilmelidir.

27.Aile Katılımı ve İşbirliği Sağlama
Öğretmen, ailelerin okula güven duymaları ve öğretme-öğrenme sürecine katkı sağlamaları için özendirici çalışmalar yapmalı, öğrencilerin gelişimi ile ilgili ailelerle bilgi alış verişi yaparak işbirliği zemini oluşturabilmelidir.

28.Türk Millî Eğitiminin Amaçları ve İlkeleri
Öğretmen, Türk Millî Eğitim sisteminin dayandığı temel değer ve ilkeler ile amaçlarının neler olduğunu bilmeli ve bunları eğitim-öğretim faaliyetlerine yansıtabilmelidir.

29.Özel Alan Öğretim Programı Bilgisi ve Uygulama Becerisi
Öğretmen, özel alan öğretim programının ilkeleri, yaklaşımı, amaçları ve içeriğiyle tutarlı somut bilgi ve anlayış sahibi olduğunu, özel alanda gerekli olan öğrenme yollarını öğrenciye kazandırmak üzere öğretme-öğrenme ortamını, yöntem ve tekniklerini, ders araç-gereç ve materyallerini güvenli ve etkili bir şekilde düzenleyip kullanabilmelidir. Ayrıca, özel alan bilgisinin sınıf ve kademelere göre dağılımını dikkate alarak öğretme-öğrenme sürecini düzenleyebilmelidir.

30.Özel Alan Öğretim Programını İzleme-Değerlendirme ve Geliştirme
Öğretmen, özel alan öğretim programında yapılan değişiklikleri izleyebilmeli, programların geliştirilmesi sürecine uygulamada yaşadığı sorunlar ışığında öneriler getirebilmeli, özel alan öğretim programı kapsamında ele alınan konuları önem, öğrenci gelişimine katkı, öğrenci ihtiyaçlarına ve gelişim düzeylerine uygunluk açısından değerlendirebilmeli ve bu konularda kendini sorumlu hissedebilmelidir. Özel alan öğretim programının uygulanmasını kolaylaştıracak uygun öğretim materyallerini seçebilmeli ve kullanabilmelidir.

(Not: Yukarıdaki bilgilerin bir bölümü, M.E.B. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü ifadeli 17 Nisan 2006 tarih ve 1870 sayılı Makam olurunda yer almıştır.)

Sevgi ve saygılarımla…

Ali İhsan ÖZÇAKIR.

MEB. Bakanlık Başmüfettişi (E)

e-mail: aliihsanozcakir@hotmail.com

web. Sitesi: aliihsanozcakir.googlepages.com