Okulda Demokrasinin Önemi

1739  Sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun, ‘Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri’ başlıklı ikinci bölümünde yer alan 11.maddede ‘Demokrasi eğitimi’ düzenlenmiştir. Buna göre; “Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve  manevi değerlere saygının, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine aykırı siyasi ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki günlük siyasi olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir şekilde meydan verilmez.”

Bu maddeye göre demokrasi eğitiminin iki boyutu vardır. İlki; demokrasi eğitiminin, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılması; ikincisi ise Anayasadaki yer alan Atatürk milliyetçiliği ile ilgili sınırlamalardır.

Bu anlamda, demokrasi eğitimi, demokratik yurttaşlık beceri ve özellikleri sadece örgün eğitim yoluyla öğretilemez; en azından kısmen, yaşayarak öğrenilmeleri gerekir. Öğrenme, evde aile ile başlar ve yaşam boyu devam eder.

Demokratik yaşam tarzının sadece sınıfta öğretilemeyeceği ve deneyimlenmesi gerektiği doğru olmakla birlikte, yurttaşlığın ve demokrasinin örgün eğitim yoluyla öğretilebilecek ve öğretilmesi gereken önemli yönleri vardır. Demokratik yurttaşlık için yurttaşlık bilgisi, demokratik yönetimin kurum ve süreçlerine ilişkin bilgi, zorunludur. Topluma ilişkin eleştirel düşünme yeteneği, yani kendileri için düşünmeyi başkalarına bırakmak yerine kendileri düşünebilen yurttaşlar da zorunludur. İdeal olan gerçek yaşam içinde uygulanarak öğretilmeleri olmakla birlikte, hem yurttaşlık bilgisi, hem demokrasi eğitimi, hem de eleştirel düşünme sınıfta etkili bir biçimde öğretilebilir. Okulların yurttaşlık eğitiminde kilit role sahip olmasının örgün öğretimin yanı sıra birçok başka nedeni vardır:

-Gençler, ilk kamusal yaşam deneyimlerini okulda edinir

Aileler ve çocukların bakımından sorumlu kişiler evde demokratik yurttaşlığın temelini oluşturacak birçok şey yapabilir, ancak bunlar sadece birer başlangıçtır. Gençler ve çocuklar, kamusal alanda yaşama ve çalışmanın nasıl bir şey olduğunu ilk olarak okulda deneyimler. Okullar, bir topluluğun üyesi olarak birbiriyle yaşamak ve çalışmak zorunda olan farklı görüş ve çevrelerden insanları bir araya getirir. Bu yönüyle, okullardaki deneyim, farklılıkların bir arada yaşaması ve birbirine hoşgörüyle yaklaşması alışkanlığını kazanması anlamında demokrasi eğitiminin en önemli örneklerinden biridir.

-Okul, gençlerin yaşamının ortak paydasıdır

Hemen herkes okula gider. İnsanların yaşamları giderek farklılaşıp birbirinden koparken örgün eğitimden geçmiş olmak, halen çocuk ve gençlerin çoğunluğunun paylaştığı az sayıdaki ortak deneyimden biri olmaya devam etmektedir. Bu anlamda okullardaki ortak yaşam önemini korumaya devam etmektedir.

-Okul, hem yetişkinler hem de gençler için öğrenme kaynağı olabilir

Okul, sadece çocukların değil okul personeli, idareciler ve ailelerin yanı sıra genel olarak okulun yakın çevresinde yaşayanların da yaşamında ortak bir paydadır. Bazı durumlarda, okul yetişkin yurttaşların kamusal yaşamda düzenli ilişki içinde olduğu tek kurum olabilir.

Bütün bu yönleriyle okul ve okuldaki demokrasi eğitimi okuldaki görevliler, öğrenciler ve velilerin birlikte deneyimledikleri bir ortak yaşantıdır. Bu yaşantı ne kadar demokratik olursa, ülkedeki demokrasi yolculuğuna da o kadar katkısı olur.