Organik gübreler ve önemi

Yalnız ne yazık ki tarımın bu önemli tekniği bugünlerde, o günlerde yapıldığından bile daha yanlış şekilde uygulanıyor.

Bu yazımda size, nasıl oluyor da organik gübreleri tarımsal üretiminilk defa yapıldığı ilkel çağlardan bile daha hatalı kullanıyorolduğumuzu anlatıp; bu gübreleri nasıl daha etkin kullanabileceğimiziaçıklamaya çalışacağım.

Organik gübre nedir? Ahır Gübresi, Hayvan Gübresi Nedir?
Bu organik kelimesini ne kadar çok kullanıyoruz ve aklımız ne kadar çok karışıyor öyle değil mi?

Organik kelimesinin anlamını merak edip Türk Dil Kurumu sözlüğüne debaksanız pek bir cevap alamazsınız çünkü sanırım bu kelime daha ziyadebir tarım, biyoloji terimi ve bu sebeple terimler sözlüğüne bakmak dahadoğru olur.

Organik kelimesi aslında "organik madde" teriminden geliyor. Organikmaddenin tanımı ise biyoloji sözlüğünde verilene göre: "Doğal olarakbulunmayıp canlı organizmalar tarafından sentezlenen maddeler" olarakaçıklanıyor. (Kaynak:http://www.turkmedikal.net/sozluk.php?sozluk=biyoloji)

Yani organik madde, organik ürün, organik tarım, organik gübre gibikavramlarda kullanılan organik sıfatı, aslında bu maddeleriniçeriklerinin canlı organizma tarafından yadsınmadankullanılabileceğini belirtir.

Yani mesela organik tarımdan üretilen organik ürünlerde, bizimorganizmamıza yabancı kimyasallar bulunmaz. Genlerimiz, bu ürünlerdekitüm maddeleri tanıyordur.

Benzer şekilde bitkilerimize verdiğimiz organik gübrede de bitkiorganizmasına yabancı maddeler bulunmaz. Bitkinin genleri bu maddelerintümünü tanıyordur.

Çünkü organik gübre de canlı organizma tarafından sentezlenmiş olan birmaddedir. Bu bağlamda organik gübreler hayvan dışkıları, yeşil bitkilerve mutfak artıkları gibi her türlü organik atıklardır.

İşte yine bu sebepten dolayı organik gübre ahır gübresi, hayvan gübresi denilen gübreleri de zaten içerir.

Bugünlerde herkes "organik gübre" terimini nasıl kullanacağı konusundabiraz şaşkınlık yaşıyor. Çünkü "organik gübre" sanki sadece organiktarımda kullanılabilecek gübreymiş gibi bir hava var.

Ancak bu yanlış; organik gübre eğer gübreyi üreten canlı da organikbesleniyorsa elbette organik tarımda kullanılabilir. Ancak bununharicinde konvansiyonel tarımda da kullanılan ve canlı bir organizmatarafından sentezlenerek üretilmiş her tür gübre de organik gübredir.

Organik Gübreleri Nasıl Yanlış Kullanıyoruz?

Şimdi de gelelim yazımızın başında iddia ettiğimiz hatalı kullanım mevzuuna.

Her yerde duyuyoruz; yanmış gübre, yanmış ahır gübresi, yanmış çiftlik gübresi;

Ben köylerde dolaşırken üreticilere "Yanmış gübre nedir? Nasılyaparsınız?" diye soruyorum. İşte size üreticimizin gübre yakmayöntemleri:

Yöntem 1: Hayvan gübresi alınır. Sıcak yaz günlerindeevin damına veya geniş açıklık bir araziye serilir ve bir iki aykurutulur. Daha sonra toplanarak tarlaya, bahçeye atılır (!!!)

Yöntem 2: Özellikle küçükbaş hayvan ağıllarının gübre temizliği 2-3 yılda bir yapıldığı için buralardan gelen gübreler yanmış gübredir (!)

Yöntem 3: Hayvan gübresi kurutma makinesinde kurutulur. İşte bu çok güzel yanmış çiftlik gübresidir (!)

Aman sakın bunları doğru yöntemler sanmayın. Bunlar benim köylerde"Yanmış hayvan gübresi, çiftlik gübresi nedir? Nasıl kullanıyorsunuz?"sorularına aldığım normal cevaplardan bazıları. (Daha önce duymayıpbana inanmayanlar benim yaptığım gibi üreticilerimize sorabilir.)

Bu yukarıdaki yöntemler yanmış çiftlik gübresi ya da kompostlaştırılmışorganik gübre değildir. Gübreyi bu yöntemler sonrası toprağa atar isekgübrenin içerisinde bulunan bir çok besin maddesini kaybederiz.

<ımg height="147" alt="www.ziraatcim.net/images/articles/agir_gubresi_bekletme_kaiyp.JPG" src="http://www.ziraatcim.net/images/articles/agir_gubresi_bekletme_kaiyp.JPG" width="400">
Tablo 1- Ahır Gübresinin Bekletilme Süresinde Kayıplar % (Kacar, 1962)

Tablodan da görüleceği gibi açıkta bekletme ile 9 ayda gübreninağırlığının % 70' ini, azotunun % 57' sini, fosforunun yaklaşık % 40'ını, potasın % 45' ini ve en önemlisi organik maddesinin % 80' inikaybetmiş oluyor !!!

Bir dakika o zaman, biz bu gübreyi neden kullanalım? Artık neredeyseişe yarar bir şey kalmamış ki!; Eğer bu gübreye para verdiydiysek vahvah, paralar havaya uçtu gitti.

Geçmiş olsun.

Eğer gübreyi ahırda bekletir ve tarlaya bahçeye atmadan hemen önceçıkarırsak bu kayıplar belki daha az olacaktır. Ancak o zaman da başkayerden kaybımız olacak. Yabancı ot tohumları !

Nasıl mı? Şöyle açıklayalım. Hayvanlar birçok çeşit ot yerler. Buotları elbette tohumları ile beraber de yerler. Özellikle bitkiselüretimde yabancı ot diye bildiğimiz ve verimi düşüren bir çok otuntohumu hayvanın sindirim sistemi içerisinde otlanma kabiliyetiniyitirmez (hatta öyle yabancı otlar var ki tohumları ancak bir hayvantarafından yenip çıkarıldıktan sonra çimlenebiliyor). İşte bu sebeplehayvan gübresinin içerisinde birçok yabancı ot tohumu bulunabilir. Veuygun şekilde organik gübre yakma yapmazsak bu ot tohumları tarla vebahçemizde ürettiğimiz ürüne ortakçı olurlar. Bu durumda parayı ya otöldürücü ilaçlara dağıtmak ya da çok düşen verim sebebiyle o yıl zararetmek zorunda kalırız.

Organik Gübreleri Nasıl Doğru Kullanırız?

Aslında bence en uygun yanmış organik gübre: Oksijenli fermantasyon ileısısı 60-70 dereceye çıkarılarak içerisindeki ot tohumları öldürülen;daha sonra da oksijensiz fermantasyon ile gübre içerisinde bulunankompleks besin maddelerinin bitkinin alacağı forma dönüştüğü gübredir.

Gübreyi bu şekilde yakmak için şunları yapmak gerekir (Aşağıdakibilgiler tedgem.gov.tr web adresinden alınmış, bazı yerlerde ekleme vedüzeltme yapılmıştır) :

1. Aşama: Oksijenli (Havalı) Yanma

Ahırdan çıkarılan ve gübreliğe getirilen gübre önce yaklaşık 60 cm'likbir tabaka halinde sıkıştırılmadan bırakılır (gübre yığını yüksekliği1, 5 metreyi geçmemelidir). Böylece gübrenin olgunlaşması havalıkoşullarda oluşur. Gübrenin içindeki bakterilerin yardımı ile yığınınısısı 60-70 dereceye yükselir ve gübre yanmaya başlar.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken hususlar var. Dikkatli olup gübreyisık sık izleyin. Eğer gübrenin iç sıcaklığı 60-70 dereceyi çok aşar isegübrenin için kül olacak, alev alacak denli yanar. Bu durum hemişletmenizde yangın riski oluşturur, hem de gübreniz nerede ise işeyaramaz küle dönüşür.

Bunu önlemek ve iyi bir oksijenli yanmayı sağlamak için, gübre içsıcaklığını zaman zaman termometre ile ölçmek; sıcaklık 60 dereceyeulaştığı zaman gübreyi ters yüz edip havalı yanmaya devam etmekgübrenin tamamının yanmasını sağlayacaktır. Gübrenin tamamı ortak birrenk alıncaya kadar (3 kere alt üst etmek yeterli olabilir) havalıyanma sürdürülür.

Havalı yanmada temel amaç yabancı ot tohumlarını öldürmektir. Ancak buarada bitki besin maddeleri kaybedilir. İşte bu kaybı azaltmak içinhavalı yanma süresi kısa tutulmaya çalışılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki kuru gübrede havalı yanma olmaz. Gübre çok kuru iseıslatmak gerekir. Ayrıca havalanma ne kadar iyi ise yanma süresi okadar kısalır. Bu sebeple bu işlem için gübre olabildiğince ekmekkırıntısı formunda sıkışmamış halde bulunmalı ve havalı bir yerdeolmalıdır.

Çiftlik gübresine olgunlaştırma aşamasında, tonuna 7-8 kg P2O5 hesabıile fosforlu gübre ilave edilecek olursa, çiftlik gübresinden meydanagelecek olan gaz şeklinde amonyak (NH3) yani azot kaybı önlenirken, aynı zamanda çiftlik gübresinin fosforca zenginleşmesi sağlanmış olur.

2. Aşama: Oksijensiz (havasız) Yanma

Daha sonra bu gübre yığınını ıslatıp sıkıştırılır. Gübrenin sıkışmasıile bu sefer havasız şartlarda olgunlaşmayı sağlayan bakterilerçalışmaya devam ederek yanmayı tamamlar.

Soğuk yanma, gübre içerisinde bulunan besin maddelerinin, bitkinin alabileceği formlara dönüşmesini sağlar.

Bitki ve verim için soğuk yanma da çok önemlidir.

Sıcak ve soğuk şartların karışımından elde edilen gübrelere "serin gübreler" denir.

Organik Gübre Yakmada (Olgunlaştırmada) Dikkat Edilecek Diğer Hususlar:

1- Gübrenin yığın yapılacağı alan yağış ve rüzgâr almayan ve dış etkenlerden iyi korunmuş bir yerde yapılmalıdır.

2- İmkânlar ölçüsünde üzeri kapatılmalıdır. (Üzeri koyu renk naylon ilekapatılabilir ancak oksijenli yanma sırasında naylonun içerisine havagirmesi sağlanmalı yani yığının üzerine naylon örtü sıkıştırılmadanserilmelidir)

3- Mümkün olduğu takdirde gübreyi gübre çukurları içerisinde olgunlaşmaya bırakmalıdır.

4- Gübre çukurları kullanılmayacak ise gübrelerin olgunlaştırılmaküzere bekletildikleri alanların tabanlarının her iki taraftan ortayadoğru meyilli ve sıkıştırılmış toprak, taş veya betondan yapılmış düzve geniş bir zemin şeklinde olması sağlanmalıdır. Ancak bu alanlardatoplanan gübrelerin düzensiz bir biçimde yığılmalarının önüne geçmekgerekir.

5- Yığın sıcak ayrışmanın hızının azaltılması için zaman zaman sıkıştırılmalıdır eğer kuruduysa ıslatılmalıdır.

Sonsöz

Değerli okuyucular.

Bu yazdığım konu topraklarımızın zenginliği, besin gıda-besin zinciri, dünyada açlığın önlenmesi, tarımsal gelirin ve kırsal nüfus refahınınarttırılması açısından çok çok önemlidir.

Umarım organik gübre uygulamaları konusundaki hatalarımızdan vazgeçer ve daha sağlıklı koşullarda üretim yaparız.

Her yazana, her öneri yapana, her uzmana hemen güvenip inanmamakgerektiği gibi, denemeler ve uygulamalar yapmadan da yukarıdayazdıklarıma ve bana da inanmayınız. Verdiğim bilgileri araştırıp, sorgulayınız.

Ancak kimseye ve hiçbir bilgi kaynağına da güvenmeyip yıllar boyu denemeler yaparak da zaman kaybetmeyiniz.

İskoç asıllı tarihçi, yazar ve eleştirmen Thomas Carlyle bu konuda şöyle diyor:

Deneyler, en iyi öğretmenlerdir. Yalnız okul masrafları biraz çoktur.

Hakan Ozan Erzincanlı
Ziraat Yüksek Mühendisi

Kaynak: http://www.ziraatcim.net/forum/viewthread.php?thread_id=976