RÜSUMAT DÜNYA PRÖMİYERİ

3 EYLÜL’DE ORDU BÜYÜK DESTAN’A HAZIRLANIYOR

Ordu Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Mehmet Hilmi Güler’in özel olarak ilgilendiği çalışma kapsamında, Kurtuluş Savaşı sırasında Rüsûmat No:4 gemisinin destansı anısını yaşatmak için, Ordu doğumlu olan, Ankara Operası solist sanatçılarından bariton Tuncer Tercan'ın girişimiyle, bir dönem Ordu'da edebiyat öğretmenliği yapmış olan edebiyatçı ve yazar İbrahim Dizman'ın hazırladığı metin üzerine, besteci ve orkestra şefi Hasan Niyazi Tura tarafından bir oratoryo bestelendi. Ordu Büyükşehir Belediyesi desteği ile hazırlanan ve Rüsûmat No:4 Gemisinin Ordu’da yaşadığı kahramanlık seferinin 100. yıldönümü nedeniyle anlatıcı, soprano, tenor, 20 kişilik koro ve orkestra için Rüsûmat No:4 Oratoryosu ve Ordu kültürünü yansıtan senfonik bir eser olarak ortaya çıktı.

Rüsûmat No:4 Oratoryosu 30 Ağustos Pazartesi günü, Zafer Bayramı bünyesinde, Samsun Operası Aydın Gün Salonu’nunda şef Mürsel Yavuz yönetiminde Dünya Prömiyeri yapıldıktan sonra, tekrarı 3 Eylül Cuma günü saat 20.00’de, olayın yaşandığı Ordu’da, Ordu Kültür Merkezi Salonu’nda, Samsun Devlet Opera ve Balesi Orkestrası tarafından bu kez bestecisi Hasan Niyazi Tura yönetimi ile Orduluların ve Türkiye’nin beğenisine sunulacak.

Kurtuluş Savaşı'nda, hafızalardan silinmeyecek bir olayla tarih sayfalarında yerini alan, 1921 yılında Ordu sahilinde Yunan gemilerinden gizlenerek kurtulmak için batırılmış gibi gösterilerek ve ardından tekrar yüzdürülen, böylece Savaşın kazanılması ile Cumhuriyet’in kurulmasında çok büyük hizmetleri olan Rüsûmat No:4 Gemisi destanı bu oratoryo ile gelecek kuşaklara aktarılacak.

Rüsûmat Oratoryosu’nu şef Mürsel Yavuz’un bageti altında anlatıcı M.Orçun Gün, soprano Seda Ortaç, tenor Ari Edirne’ye, Samsun Devlet Opera ve Balesi Orkestra ile Raushan Baigulakova’nın hazırlamış olduğu Koro eşlik edecekler. Orkestranın Başkemancısı Dilara Tanrıverdi Doğan.

Bu yıl, yani 2021, Ordu halkının gönlünde önemli yeri olup, öyküsü efsaneleşmiş olan Rüsûmat-4 gemisinin 100. yılı nedeniyle, öyküsünün yaşatılması için Ordu'nun bilge insanlarından oluşan sivil girişim “Ordu Fikir Bandosu” oluşumu, kalıcı bir sanat eseri yaratılmasına önderlik ettiler. Ordu doğumlu olan ve Ankara DOB solist sanatçısı bariton Tuncer Tercan'ın girişimiyle, besteci Yalçın Tura’nın oğlu olan besteci, şef ve keman sanatçısı Hasan Niyazi Tura, Aslen Çanakkale Bigalı olup, bir dönem Ordu'da edebiyat öğretmenliği yapmış, Ordu Perşembe’den evli olan edebiyatçı ve yazar İbrahim Dizman'ın hazırladığı metin üzerine bir oratoryo besteledi. Soprano ve bariton birer solist ile bir anlatıcının yer aldığı eser, 20 kişilik bir orkestra ve küçük bir koro tarafından icra edilecek. Rüsûmat No:4 Oratoryosu icrası için Samsun Devlet Opera ve Balesi görevlendirildi ve repertuara alındı. Eserin bestelenmesiyle ilgili finansmanı da Ordu Büyükşehir Belediye Başkanlığı üstlenme sözü verdi.

RÜSÛMAT NO: 4 HAKKINDA BİLGİ

Rüsûmat No:4 adlı gemi Kurtuluş Savaşında çok önemli görevlerde bulunarak Savaş’ın kazanılmasında çok önemli roller üstlenmiştir.

1891 yılında bir İngiliz trol gemisi olarak inşa edilen gemi 1913 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından satın alındı. Önceleri Gümrük dairesi emrinde hizmet gören gemi, I. Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı Donanmasına katıldı ve 1915 yılı Nisan ayına kadar mayın tarayıcı olarak, daha sonra da refakat gemisi olarak görev aldı. Savaş bittiği zaman gemi Karadeniz Ereğlisi’nde demirledi. Gemi 1919 yılı Haziran ayı içinde milliyetçiler tarafından kaçırılarak 12 Kasım 1920 tarihinden itibaren silah ve mühimmat taşıma işiyle görevlendirildi. Gemi Doğu Karadeniz limanları ve Batum limanından aldığı silahları Batı Karadeniz limanlarına taşıyarak yeni kurulmuş olan ordunun silah ihtiyacını karşılıyordu.

17 Temmuz 1921 tarihinde gemi 9. seferini yapıyordu. Yükü 2 adet 88 milimetrelik top ve 88 sandık mühimmattı. Ancak Karadeniz sularında devriye gezen iki Yunan savaş gemisi Rüsumat'ı kovalamağa başladı. Rüsumat Ordu’ya kaçtı. Ordu’da geminin yükü kent halkının yardımıyla boşaltıldı ve düşman eline geçmemesi için gemide yangın çıkarıldı. Dafni adındaki Yunan torpidobotu Rüsümat’ın peşi sıra Ordu'ya kadar geldiyse de yangını görüp geri döndü. Yunan gemisinin geri dönüşünden sonra kaptan Mahmut (sonradan aldığı soy adla Mahmut Gökbora) yangını söndürdü ve temizlik yapıp bazı basit onarımlardan sonra gemiyi yüzebilir hale getirdi. Yangın sırasında elden çıkmış olan yakıt yerine Ordu’dan fındık yağı aldı ve esaslı onarım için Batum’a gitti. Batum’daki onarımdan sonra Rüsumat 25 Eylül 1921 de 10. seferini yaptı ve Batum’da yüklediği malzemeyi başarıyla Samsun’a getirdi. Ancak bu geminin son seferi oldu. Gemi geri dönüş sırasında Yunan gemileri tarafından Giresun’un Eynesil ilçesi açıklarında batırıldı.

RÜSÛMAT NO: 4 YENİDEN İNŞA EDİLECEK

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca, Kurtuluş Savaşı’na Karadeniz’de ilk silah ve cephaneyi taşıyan, düşman tarafından tespit edilmesi üzerine batırılıp tekrar ayağa kaldırılarak Ölüp Dirilen Gemi’ adı verilen ‘Rüsumat No: 4’ gemisi 2021’de birebir inşa edilmesi planlanmıştır.

Geminin parçalarının bazılarının hurda halinde satıldığı, bazılarının ise Eynesil’deki evlerde kullanıldığını belirten Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, İngiltere’den ‘Rüsumat No: 4’ün planlarının istendiğini, 2021’de birebir ölçüleri esas alınarak yeniden inşa edileceğini, gemiden artan malzemelerin toplanmaya başlandığını açıklamıştır. Bakanlığın, ‘Rüsumat No: 4’ harekâtı, CHP Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel’in TBMM Başkanlığı’na verdiği önergeyle ortaya çıktı. Adıgüzel, Ersoy’un yanıtlaması üzere verdiği önergede gemi şunları paylaştı:

SİLAH VE MÜHİMMAT TAŞIDI “Rüsumat No: 4, Osmanlı Gümrük Dairesi’nde hizmet verdikten sonra, 1920’de Milli Hükümet emrine girmiştir. Kurtuluş Savaşı’na Karadeniz’de ilk silah ve cephane taşıyan gemilerden biri olmuştur. Cephane taşırken düşman tarafından tespit edilmesi üzerine Ordu kıyısında Yüzbaşı Mahmut teslim olmamak için gemiyi batırmış, ardından Ordu halkının da yardımıyla kurtarılarak yüzdürülmüştür. Bu nedenle ‘Ölüp Dirilen Gemi’ olarak adlandırılmıştır. 14 Ekim 1921’de düşman ateşi ile Giresun Eynesil açıklarında batırılmıştır.

TAŞLA KAPATILDI

Bakan Ersoy, önergeye verdiği yanıtta çalışmaları özetle şöyle anlattı: “Gemi 29 Eylül 1921 tarihinde Giresun Eynesil açıklarında Topallı Deresi’nin batı taraflarında batmıştır. Karadeniz Sahil Yolu yapılırken deniz dolgusu nedeniyle batığın olduğu bölge taş doldurularak üzeri kapatılmıştır. Eynesil’de bir saha çalışması yapıldı ve gemiden arta kalanlar toplanmaya başlandı. Araştırmacıların verdiği bilgiye göre 1921’de gemi batırıldıktan sonra, bazı parçaları sökülerek hurda halinde satılmıştır. Bazı parçaları halen Eynesil’deki evlerde çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. ‘Rüsumat No: 4’ün kahramanlık hikâyesi Ordu’da son üç yıldır dikkat çekmekte ve kamuoyunu bilgilendirici çalışmalar yapılmaktadır. Konu ile ilgili anma etkinlikleri, paneller düzenlenmektedir. Giresun Eynesil’de de bu yıl bu etkinlikler başlayacaktır. Ordu Valiliği’nce ‘Rüsumat No: 4’ün yapıldığı İngiltere’ye resmi yazı yazılarak planlar istenmiş, İngiltere’den Rüsumat serisi gemilerin anlatıldığı bir kitap temin edilmiştir. Çalışmalar halen devam etmektedir. Ordu Valiliği ve Büyükşehir Belediye Başkanlığı bünyesinde bir ‘Rüsumat No: 4 Vapuru Olayı Komisyonu’ oluşturulmuştur. 2021 yılında Ordu sahilinde, Samsun sahilindeki Bandırma Vapuru, Alemdar Gemisi örneğinde olduğu gibi bir ‘Rüsumat No: 4’ gemisi anıt vapurunun, birebir ölçüler esas alınarak inşa edilmesi ve müze yapılması planlanmaktadır. Bu konuda Ordu Valiliği ve Ordu Büyükşehir Belediye Başkanlığı ortak çalışmaktadır.

Tüm bu çalışmalar kapsamında, bu dev çalışmada emek veren fikir babasından söz yazarı, besteci, icracılar ile bu geminin tekrar yapılarak Ordu sahilindeki yerini almasına olanak sağlayacak Ordu Valiliği ile Ordu Büyükşehir Belediye Başkanlığına, bir Ordu Perşembe doğumlu olarak çok teşekkür ediyorum.

İsmail Hakkı Aksu