Tanzimat Döneminde Eğitim

1838’de kurulan Meclis-i Umûr-ı Nâfia’nın, eğitim sistemimizin düzenleme işleriyle görevli ilk organı olduğu söylenebilir. Her çocuğun mesleğe atılmasında ilgi, istidat ve kabiliyetlerinin göz önünde tutulmasını ve buna göre bir eğitim ve öğretim tarzı izlenmesi gerektiğini, eğitimde maddi cezanın kaldırılmasını belirten bu Meclisin, eğitim kurumlarının düzenlenmesi konusunda hazırladığı ve padişah tarafından da uygun görülen öneriler doğrultusunda yapılan çalışmalarla eğitim sisteminin ilk adımları atılmaya başlandı.

Muvakkat Maârif Meclisi

Sultan Abdülmecid, 1845’te Bâbıâli’yi ziyaretinde askerî olanların dışında hiçbir reformun istenilen düzeyde olmadığını belirterek bu meselenin çözümü için okulların açılmasını istedi. Bunun üzerine Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye, mahalle mekteplerinin düzene konmasıyla ilgili ayrıntıları görüşmek amacıyla 1 Mart 1845 tarihinde Meclis-i Muvakkat’in kurulmasını kararlaştırdı. Haftada iki gün toplanan meclisin çalışma yeri Bâbıâli’ydi. Meclis, biri eğitimin temelini oluşturan Sıbyan Mekteplerinin ıslahına, diğeri orta dereceli okulları oluşturmak üzere Rüşdiye Mekteplerine ve üçüncüsü yüksek ilimlerin tahsil edileceği bir Dârülfünun kurulmasına dair üç lâyiha hazırladı; ayrıca eğitim işleriyle ilgilenmek üzere Bâbıâli’de dâimî bir meclisin kurulmasını önerdi.

Geçici statüde kurulan bu meclis, yaptığı çalışmaların üzerinden bir yıl geçtikten sonra yerini başka bir meclis örgütlenmesi olan Meclis-i Maârif-i Umûmiye’ye bıraktı.

Meclis-i Maârif-i Umûmiye

Muvakkat Maârif Meclisi’nin, görevini tamamlamasından sonra 1846 yılında, doğrudan doğruya ve sürekli olarak eğitim işlerini düzenlemek üzere Meclis-i Maârif-i Umûmiye kurulmuştur. Mühendis Emin Mehmed Paşa’nın başkanlığındaki yeni meclis Meclis-i Vâlâ ile Hariciye Nezâreti’nin ortak denetimi altındaydı. Meclis, ayda bir defa daha geniş bir katılımla Meclis-i Umûmî-i Maârif adıyla toplanmakta ve Meclis-i Maârif’in bir ay zarfında görüştüğü konularla bir sonraki ay yapmayı düşündüğü faaliyetleri ele almaktaydı. Bu meclisin, aynı yıl Sıbyan Mekteplerinin ıslahı ile ilgili hazırladığı bir yönetmelikte şu öneriler yer almıştır;

-Dayak cezasının yasaklanması,

-7 yaşına giren her çocuğun okula devam mecburiyetinin getirilmesi,

-Öğrenim süresinin 4 yıl olarak belirlenmesi,

-4. yıl sonunda imtihan yapılması ve başarılı olanların rüştiyelere girmesi konularında hükümler yer almıştır.

Kaynaklar

 Ethem Levent. Tanzimat Döneminde Eğitimin Hukukî Ve Kurumsal Yapısı.

Maârif-İ Umûmiyye Nezâreti-İslam Ansiklopedisi.