Tatil mi? Bayram mı?

Tatil mi demiştiniz, yoksa Bayram mı?

Eski bayramlar farklı şimdiki bayramlar farklı; Eskiden bayram yaklaştığı andan itibaren evlerde bir telaş olurdu. Gelecek misafirler için tatlılar yapılır, temizlikler yapılır, arife günü evdeki tüm kişiler banyo yapar, çocuklara yeni kıyafetler alınır, ziyarete gelecek küçük çocuklar için mendil çorap hazırlanırdı. Bayramlaşmak amacıyla ziyaret edilecek büyüklere eli boş gitmemek için kutu kutu şekerler arife gününden hazır edilirdi. Dantelli perdeler yıkanıp kömür ütüsü ile ütülenirdi. Hatırlarım bayramın ilk günü annem babam filenin içine “gideceğimiz kaç ziyaret varsa ” şeker kutularını koyar, yola çıkar, büyüklük sırasına göre akrabalarımızı ziyaret ederdik. Her ziyaret sonrası file yavaş yavaş boşalırdı. Tatlı ile birlikte nane likörü vermek adetti.

Kurban bayramlarında her mahallede kurban kesen en fazla 1 veya 2 aile olurdu, gidilecek aile büyüklerinden de genellikle sülalenin en büyük ailesi ( durumu en iyi olan) keserdi. Ayrıca Kurban Hakk için kesilirdi ve kestiği kurbanı mahallede yaşayanlardan ihtiyaç şartlarına göre en az 7 kişiye dağıtırdı. Şu anda kesilenlergibi “hakk için kurban küp için kavurma” anlayışında değildi. Şimdi bağış olarak veren ya da kesip dini vecibesini yerine tirmiş olanlarasözüm yok. Ama kurban kesip kime vereceğiz zaten diyerek pek kullanılmayan yağlı, kısımlarını bir iki kişiye verip gerisini evde uzun bir müddet et ihtiyacını karşılamak üzere saklayanların bu davranışları her halde eski kurban kesme anlayışıyla bağdaşmıyor.

Büyüklerden başlanan ziyaretlerde bayramın son gününe kadar devam eder son gün ise büyükler küçüklere iade-i ziyaret yaparlardı. Büyükler bayram ziyaretin sonunda çocuklara, mendil içinde para verirlerdi. Çocukların en çok sevdikleri şey o toplanan paralarla mahalle bakkalından mantar alıp mantar tabancasında veya iki tel arasına koyup patlatmak, çatapat, akide şekeri, elma şekeri almaktı. Yine Bayramda mahallerde kurulmuş olan panayır yerlerine gitmek oyuncaklara binmekti. Benim en çok hoşuma giden kayık salıncaktı.

Şimdiki bayramların amacı değişti “ Bayram = tatil “ artık ailelerde eşler de çalıştığından ve çocuklar da dışarılarda okuduğundan böyle 2, 3 günlük bir tatil olması aileler için beraberce bir yere gitme fırsatı yaratıyor. Çünkü çalışan kesim çoğunlukla özel sektörde ve yıllık izin kullanma lüksü yok. İşte bu bayram tatilleri hep beraber bir tatil yapma fırsatı yaratmış oluyor. Tabi bu arada değişen bir şey dah oldu el öpme bayramlaşma artık bayram tatilinden bir gün önceye veya arifeye kaydı. Çünkü tatil programı yapanlar, aile büyüklerinin elini öpmeden ve bayramlaşmadan gitmemek için önceden gidiyor, el öpüp bayramlaşıyorlar.

Bayramı tatil gibi gören aileler genellikle büyük şehirlerde yaşayan ve de eşlerin her ikisinin de çalıştığı aileler olması dikkati çeken bir noktadır. Anadolu’da küçük şehirlerde veya köy, kasaba gibi yerlerde halen eski adetler devam etmektedir. Tatil yerlerine bakınız gelen araçların plakaları size bu konuda ipucu verir. 34.35.06.07.16. 22. gibi çünkü “anakent” gibi şehirlerde yaşayanların şehirden uzaklaşmak için en büyük fırsatı bayram tatilleri oluyor.

Acaba o eski bayramlar mı güzeldi yoksa şimdi 2, 3 günlük de olsa dinlenmek mi güzel karar veremiyorum. Ama bildiğim bir şey varsa benim gibi ellisini aşmış kişiler biraz daha şanslı çünkü her güzelliği tabiiliği, zorluğu ve yokluğu yaşadığımız için; bu günün kıymetini biliyor o eski günlerin tadını hiç unutmayarak mutlu oluyoruz. Zaman içerisinde gelecek bayramlar ne şekillere dönüşecek acaba, bu günkü bayramlar demodemi olacak göreceğiz hep birlikte…

Erhan Sirekin