TOPLUMUN MEKANİZMALARI

TOPLUMUN MEKANİZMALARI

Toplum, her birinin kendine özgü kültürel/yapısal(içinde yaşamış olduğu sistemler) tarihinin sonucunda şekillenen ideolojik/kültürel/zihinsel dünyası olan değişik bileşenlerden/alt kümelerden (birey, aile, küçük gruplar, alt kültürler, büyük gruplar, vs) oluşur. Bu bileşenlerin her biri, zaman içinde, içinde bulunduğu yapısal/coğrafi ve kültürel ortamlar ve kendi mevcut kültürel/zihinsel/düşünsel oluşumunun etkileşimleriyle yavaş yavaş değişir, başkalaşır, dönüşüme uğrar.

Toplum bileşenlerinin davranışları, tepkileri, kültürü, zihinsel yapısı dört farklı gücün etkisi altında bulunur. Birincisi evrim mekanizmasının oluşturduğu çok uzun dönem (On Bin Yıllar), ikincisi Braudel'in uzun zaman etkileri şeklinde betimlediği coğrafyanın(doğanın) etkileri(bin yıllar), üçüncüsü, Braudel'in orta vade etkileri dediği yapısal(sistemsel) etkiler(yüz yıllar), dördüncüsü de kültürel, ideolojik, düşünsel etkilerden oluşan üstyapı faktörlerinin oluşturduğu kısa dönem(yıllar, on yıllar).

Coğrafya da(doğa), yapı da(sistem), toplumun farklı katmanları da toplumun üyelerinin bazı davranışlarını ödüllendirir, bazılarını cezalandırır. Bireyler ödül ve cezalara göre tepkilerini, davranışlarını oluşturur. Ödüllendirilen davranışlar pekişir, cezalandırılan davranışlar zayıflar, yavaş yavaş kaybolur.

Bireylerin kültürel, zihinsel, ideolojik dünyası ve yapısal(sistem/doğa) etkenlere verdiği tepkiler, onlara karşı geliştirdiği davranışlar, Althusser’in ideolojik aygıtlar terimiyle nitelediği, aslında bir kısmı devlete, bir kısmı topluma ait olan okul, cami, sendika, aile, cemaat, vs gibi kurumlar/ortamlar içinde karşılaşılan ebeveynler, rol modelleri, cemaat önderleri, öğretmenler, din adamları, vs gibi aktörlerden zeka, deneme yanılma, taklit ve öğrenme yöntemleriyle alınır, ödül ve cezalara bağlı olarak içselleştirilir ve sonraki nesillere aynı kurumlar içinde benzer yöntemlerle aktarılır. Böylece kültür, zihinsel yapı, ideoloji zaman ve mekan içinde yayılır, yayılırken toplumsal bileşenlerin dağılımına ve etkileşimlerine, maruz kaldığı sistemlere ve fiziksel koşullara bağlı olarak çeşitlenir, farklılaşır.

Marx’ın meşhur saptaması bunu çok özlü bir biçimde ortaya koyar:

“İnsanlar tarihlerini kendileri yaparlar, ama onu serbestçe kendi seçtikleri parçaları bir araya getirerek değil, dolaysızca önlerinde buldukları, geçmişten devreden verili koşullarda yaparlar. Tüm göçüp gitmiş kuşakların oluşturduğu gelenek, yaşayanların beyinlerine bir kâbus gibi çöker.” (Louis Bonapart’ın On Sekiz Brumaire’i, çeviren Tanıl Bora)

İnsan davranışlarını
1. Ceza
1.1 Dışsal
1.2 İçsel
2. Ödül
1.1 Dışsal
1.2 İçsel
yönlendirir.

1. Dışsal ödül ve cezalar, yapısal etkenler(sistem, dış dünya, doğa) ve diğer toplumsal kesimlerin tepkileriyle belirlenir.
2. İçsel ödül ve ceza mekanizması, bireylerin psikolojik gelişim, büyüme, olgunlaşma sürecinde ebeveynlerin, rol modellerinin, cemaat önderlerinin, öğretmenlerin, din adamlarının, vs onay(ödül)/red(ceza) tutumlarının sonucunda oluşur.
2.1. Uzun süre geçerli olan sistemlerin, fiziksel çevre etkilerinin, toplumsal kesimlerin/aktörlerin dışsal cezaları, yani söz konusu davranışlar için bireyleri sürekli olarak kınamaları(cezalandırmaları) sonucunda içsel ceza ve ödüllere dönüşür.
2.1.1 Cezalandırılan davranışları yapmayan bireyler, cezalandıran aktörlerin (içsel)onayını(ödül) hissetmeye başlar.
2.1.2 Cezalandırılan davranışları yapan bireyler, cezalandıran aktörlerin (içsel)kınamasını(ceza) hissetmeye başlar.
2.2. Uzun süre geçerli olan sistemlerin, fiziksel çevre etkilerinin, toplumsal kesimlerin/aktörlerin dışsal ödülleri, yani söz konusu davranışlar için bireyleri sürekli olarak onaylamaları(ödüllendirmeleri) sonucunda içsel ödül ve cezalara dönüşür.
2.2.1 Ödüllendirilen davranışları yapmayan bireyler, ödüllendiren aktörlerin (içsel)kınamasını(ceza) hissetmeye başlar.
2.2.2 Ödüllendirilen davranışları yapan bireyler, ödüllendiren aktörlerin (içsel)onayını(ödül) hissetmeye başlar.
3. İçsel ödül/ceza mekanizmaları gelişen bireyler bu davranışları yine aynı onay/kınama tepkileriyle, yine aynı devlet ve toplumsal ideolojik aygıtlar içinde karşılaştıkları sonraki nesillere aktararak onların da benzer içsel ödül/ceza mekanizmaları geliştirmelerini sağlarlar.
3.1. Sistem/dış dünya, ödül/ceza veren aktörlerin (dışsal) ödül ve cezaları bu psikoljik süreçler ve ideolojik aygıtların işleyişi sonucunda nesilden nesile aktarılan (içsel)ödül ve cezalara dönüşür ve süreklilik kazanır.