YERELMASI TARIMI 1

Yerelması Asteraceae familyasına sahip olup ilk kültüre alınan bitkilerden olmasına rağmen pek fazla bilinen bir bitki değildir. Avrupalılar Amerika’yi ilk keşifedilmeden önce Amerika yerlilerinin yumru olarak tükettikleri ilk besindir. Yerelması sadece fruktonlar içermekle kalmaz, ayrıca esensiyel amino asit içeren yüksek miktarda proteinlere sahiptir. Patates ve diğer yumrulu bitkilere göre esensiyel amıno asit yönünden 2 kat daha fazladır. Yerelması ilk önce insan besini olarak tarımı yapılırken artık hayvan yemi olarak da yetiştirilmektedir. Soğuğa dayanıklı olması, kuraklığa ve zayıf topraklarda yetişmesi bitkiyi avantajlı hale getirmektedir. 2.5-3.5 m’ye kadar boylanmakta ayçiçeğinin çiçeğine benzamakle birlikte daha küçük olup dekoratif olarak da çiçekleri kullanılmaktadır. Yumruda kuru madde oranı %24. civarındadır. Toplam kuru madde içerisinde protein oranı %   5.5 - 12.5 arasında olup ortalama % 7.6 civarındadır. Diğer yumrulu bitkiler olan başta patates olmak üzere havuç ve kerevize göre yüksektir. Yerelması yumrusundan yerelması şurubu ve tozu yapılmaktadır. Bu ürünler inülün, vitamin ve mineraller yönünden zengindir ve marmelat ve kek yapımında kullanılmaktadır. İnülün fruktoz oluşan bir polisakkarittir.  İnülün insanlarda enzim sistemi tarafından sindirilemediği için şeker hastaları için uygun bir besindir. İnülün özel bir diyet ihtiyacı olan hastalar için şeker ve un yerine kullanılır. Diyet beslenmesinde kullanılan düşük kaloriye sahip bir besin olarak kullanılmaktadır. Yerelması yumrularından elde edilen un daha uzun saklanma ve işlenme özelliğine sahiptir. Yerelması unu buğday ununa göre daha düşük protein, yağ ve nem içeriğine sahip iken diyet lifi, mineral ve vitamin yönünden daha zengindir. Yüksek inülün içeren yerelması unu kek yapımında buğday unu yerine kullanılabilirler. Yerelmasında çiçeklenme başlangıcıyla yumru oluşumu aşağı yukarı aynı zamanda başlar. Yerelmasında sonbahar donları başladığında bitki büyümesi sonlanır. Kuru madde olarak ortalama bitki verimi 283.5 g civarındadır. Dekardan ortalama kuru madde üretimi 945 kg civarındadır.  Yaş ağırlık olarak ise 4.2 ton/da civarındadır. Yerelması yetiştiriciliğinde gerekli koşullar patatesteki koşullara benzer. Uygun toprak kumlu killi-tınlı veya kumlu tınlı topraklar uygundur. Yerelması saplarından ve yumrusundan yaklaşık 4580 ve 2880 l/ha alkol elde edilebilir.

Yerelması çiğ olarak kestane tadına benzer. Yerelması geleneksel olarak yumrulu sebze şeklinde değerlendirilir. Fransa’da uzun yıllar yerelması bira ve şarap yapımında kullanılmaktadır. Yerelması toprak üstü organları yeşil yem veya silaj olarak da değerlendirilir. Yerelması yumruları yüksek oranda şeker ve nem içermesi neden Yanma derecesi yüksek olan etanol ve butanol yerelmasından rahatlıkla üretebilir.  Fruktoz sakkoroza (pancar ve şekerkamışı şekeri) göre  suda daha kolay çözülür bu nedenle şeker şurubu üretiminde (sıvı şeker) kullanılır. Ayrıca 1.5 kat daha tatlıdır ve şeker hastaları tarafında güvenle kullanılır. Yerelması önemli bir früktoz kaynağı olmasına karşın günümüzde mısır tohumundan üretilmektedir. Bunun nedeni yerelması dikim ve hasat mekanizasyonunun gelişmemiş olmasıyla birlikte uzun süre ürünü depolama imkanının olmamasından dolayıdır. Yerelması çiçekleri kesme çiçekçilikte süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır, bu uygulama ile yumru veriminin arttığı bildirilmektedir.

            Amerika’da yapılan araştırmada yerelması yumrusundan yaklaşık dekardan 458 litre etanol elde edilebileceğini saptanmıştır. Bu sonuç şekerpancarı, mısır ve buğdaya göre daha yüksektir.

Yerelmasında bulunan İnülin, fruktan olarak da bilinen lifler sınıfına ait doğal bir polisakkarittir. Çözünür, fermente edilen bitkisel bir lif olan inülin insan vücudunda erimez. İnsan vücudunun bakteriyel mikroflorası aracılığıyla kalın bağırsaklarda fermente edilirler ve mikroorganizmaların sağlıklı büyümesini desteklerler. İnülin yerelması yumrularından kolayca elde edilir ve bu madde değişik mayalar kullanılarak etanola dönüştürülebilinir.

Yerelması etanol üretiminde cazip bir bitki olmasının nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz.

1.Çok az gübre tüketimi

2. Verimsiz arazilerde diğer bitkilere göre daha iyi yetişebilme yeteneğine sahip olması

3. Hastalık ve zararlılara karşı daha dayanıklı olması

4. Yetiştirme koşullarına dayanıklı olması (sıcağa, soğuğa ve kuraklığa)

5. Birim alandan elde edilen karbonhidrat veriminin yüksek olması (şeker verimi 5,930 -14,580 kg/ha

6. Şekerden elde edilen etenol veriminin yüksek olması (%45) ve kolay işlenebilir olması

7. Yerelması yumrusu 80% nem ve %20 kuru madde içermekte, kuru maddenin 85%

inulin-tipi şeker, 5% kül, geri kalan protein ve selülozdan oluşmaktadır.

Yerelması alg dizeli üretiminde de hammadde olarak kullanılmakta ve  1–3.75 ton /ha ürün elde edilmektedir (hint yağı, ayçiçeği, soya ve  pamuk tohumu is 705, 630, 540 ve 450 kg/ha

Biyolojik yakıtlar 2 ana gruba ayrılırlar. 1. Şeker veya nişastadan elde edilen biyo-alkoller (ethanol, propanol ve butanol, vs.), 2. Hayvansal ve bitkisel yağlardan elde edilen biyodizel yakıtı olarak gruplanır. Ayrıca ikinci generasyon biyo yakıtlar insan besini olmayan buğdaygiller ve gibi tropik çalı formunda tohumda yüksek oranda yağ bulunan jatropha vs gibi bitkilerdir.