Zeytin Yağı İşliği

"Efsaneye göre, Havva ile birlikte cennetten yeryüzüne kovulan Adem, 903 yaşındayken öleceğini hisseder ve Tanrı'dan kendisini ve dolayısıyla tüm insanlığı bağışlamasını dilemeye karar verir. Bu amaçla oğlu Şit'i Cennet Bahçesi'ne gönderir. Bahçenin bekçiliğini yapan melek, Şit'in duası üzerine İyi-Kötü Ağacı'ndan aldığı üç tohumu ona verir ve öldükten sonra babasının ağzına koyup öyle gömmesini söyler. Adem ölür ve Tabor Dağı yakınında Hebron Vadisi'ne gömülür. Adem'in ağzında yeşeren ve kök salan üç tohumdan Akdeniz ikliminin simgesi üç ağaç filiz verir. Zeytin, sedir ve servi..."

Kutsal kabul edilen ve ölmez ağacı olarakta tabir edilen zeytin ağacı, Akdeniz coğrafyasında eski çağlardan günümüze kadar önemini sürdürmüştür. Anadolu topraklarında, zeytin ve zeytin yağı üretimine dair bulgular tarih öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır. Şimdiye kadar yapılan arkeolojik araştırmalara göre, Anadolu'da bulunmuş olan en eski zeytin yağı işliği, depoları ve iki su kuyusu ile birlikte Urla/Klazomenai'de açığa çıkarılmıştır. M.Ö. 6. yüzyıla tarihlendirilen bu işlik bütün alt yapı elemanları ile birlikte tespit edilen ilk örnek olması açısından da
önemlidir. İşlik içeririsinde zeminde anakayaya oyulmuş çukurlar, baskı tezgahı, zeytini, hamur haline getirebilmek için bir merdaneye ait taştan bir tambur, zeytinyağını ayrıştırmak için kullanılan polima ve zeytin yağını depolamak
için kullanılan pithoslar (büyük çömlekler) ele geçen buluntular arasındadır. İki kullanım evresine sahip olan işliğin ilk evresi M.Ö. 600/580-546, ikinci evresi ise M.Ö. 530-500 yılları arasına tarihlendirilmiştir. Birinci evre, yanlızca kentin ve yakın çevresinin ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. İkinci evrede ise üretim kapasitesi artmış ve deniz aşırı ülkelere ihracat boyutuna ulaşmıştır. Bu evrede tespit edilen yenilikler, yağ üretim tekniklerinin geliştirilmesi ve sürekli üretim yapılabilmesi işliğe bir nevi "fabrika" niteliği kazandırmıştır. Elde edilen buluntular
çerçevesinde, zeytin, zeytinyağı sıkımı ile ilgili her türlü kaynak, kitap, vazo resimleri, gravürler araştırılarak işlik yeniden ayağa kaldırmıştır. Rekonstrüksiyonu yapılmış olan bu işlik Urla/İskele mahallesinde görülebilir.

....

Zeytin hasadının başladığı şu günlerde, gözümün önüne hep çocukluğumun zeytin toplama görüntüleri gelir.

Sabahın erken saatlerinden itibaren zeytin toplamaya gidenler, akşam üzeri at arabalarının üzerinde, küfelerin içi zeytinlerle dolu dönerlerdi. Taş döşeli sokaklarda at arabalarının tıkır tıkır sesleri ve zeytin kokusu sarardı ortalığı.
Şimdi ise at arabalarının yerini arabalar, küfelerin yerini plastik kasalar aldı. Taş döşeli sokaklar ise zaten çoktan asfalt oldu. Ama herşeye rağmen zaman içerisinde kullanılan araç ve gereçler gelişip değişse de çağlar boyu zeytinin önemi ve değeri değişmeden devam ediyor.


*İşlik ile ilgili bilgiler için;
www.klazomeniaka.com/300-ZEYTINYAGI-ISLIGI