87 yıl önce

<ı>Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın

<ı>Bu toprak bir devrin battığı yerdir,

<ı>Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın

<ı>Bir vatan kalbinin attığı yerdir.

<ı>

<ı>N.Halil ONAN. <ı>

Her milletin kendine özgü bir tarihi vardır. Gençlerimize tarihimizi tanıtmalığız, okutmalığız. Bu konuya iyicene bir kafa yormalıyız. Araştırma yapıp bilgiler elde etmeliğiz. Bu bilgileri genç kuşaklarımıza da öğretmeliğiz..

Milletlerin başında geçen önemli tarihi olaylar vardır, bu olayları hafızasında saklı tutar, Bu tarihi olayların acı günlerin yansımaları çağdan çağa günümüze kadar gelir. Milli Mücadele tarihimiz ve kurtuluş savaşımız unutulması mümkün olmayan acı olaylarla doludur.

Söke’ in işgali sırasında, Yunanlıların unutulması mümkün olmayan derin acılar bıraktı Söke Ovasında..Şu anda masamın üzerinde bulunan ve Doç Dr. Mustafa Turan’ın büyük bir emekle hazırladığı ve Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından yayımlanan “ YUNAN MEZALİMİ “adı taşıyan eserde; özellikle Ege’de ( İzmir, Aydın, Manisa ve Denizli ) ‘de 1919 -1923 yılları arasında geçen zaman zarfında Yunanlıların işgali sırasında yaptıkları cinayetlerden ve yöre halkına yaptıkları insanlık dışı zülüm ve mezalimlerden söz edilmektedir. Ben bu yazımda Söke’mizin düşman işgalinden kurtuluşunun 86.yılı münasebetiyle Yunanların Söke ve çevresinde yaptıkları mezalimlerden kısaca söz etmek istiyorum.

Söke, ilk olarak 17 Mayıs 1919 tarihinde İtalyanlar tarafından işgal edildi. Yunanlıların işgal sahasını genişletmeye başladıkları dönemde Söke’nin Yunanlılar tarafından işgali ihtimaline karşı İtalyan Askeri Kuvvetleri Kumandanı, Kaymakamlığa bir subay göndererek işgallerdeki Söke tren İstasyonuna herhangi bir Yunan taarruzunu menetmek için İtalyan bayrağı çekeceklerini beyan ile izin istemişlerdi.(1 ). Bu arada 57.Fıkra kumandanı Şefik Bey, İtalyan askeri kuvvetleri tarafından icap ederse Yunan işgalinin cebren men edileceğini 135, Alay Kumandanlığına bildirdiğini, Söke’deki İtalyan yüzbaşının da Yunanlıları men etmek maksadıyla Alay’dan kuvvet isteyeceğini sözlü olarak 23 Mayıs 1919’da Harbiye Nezaretine bildirilmiştir. Aldığımız bilgilere göre İtalyanlar Söke’de pek tahribat yapmamışlardır. Ancak Yunanlıların insanlık dışı zülüm ve mezalimlerinin Söke halkını fazlasıyla rahatsız ettiğini görüyoruz.

Söke üç defa Yunan işgaline uğramıştır. İlk işgal 1 Mayıs 1920, ikinci işgal: 2 Şubat 1921’de ve üçüncü İşgal 21 Nisan 1922’de olmuştur.

Şimdi Rum eşkıyalarının köyleri basarak halka nasıl vahşiyane zülüm ettiklerinden birkaçını maddeler halinde Sizlere sunmak istiyorum, acı oda olsa bazı tarihi olayları unutmamak gerekir.

1- 1 Haziran 1919’da Söke’nin Rum Mahallesi’nden Hancı Yenako, Rum

Akköy Nahiyesi’ne un götürmekte olan Akçakayalı Feyzullah, yerli Rumlar tarafından bıçaklanarak öldürülmüştür.

2- Söke’de Yunan Mezalimi sebebiyle halkın büyük bir kısmı yerinden, olmuş göç etmek zorunda kalmışlardı. O günlerde Söke’nin nüfusu 360 civarında kalmıştır. Söke’ye bir saat mesafede 26 kişi, Gümüş Yeniköy’ünde 18 kişi ve tatarlar Köyü’nde 72 kişi şehit edilmiştir. Halkın malına, mülküne ve eşyalarına, hatta hayvanlarına el konulmuş ve Söke halkı talan edilmiştir.

3 – 14 Haziran 1919’da Söke’nin Boralı (Moralı ) Dağı Mahallesi’nden Balcı

Koca Mustafa, Rum Çeteleri tarafından öldürülmüştür.

4 – 14 Haziran 1919’da Akköy, Yoran, Gelebiç köyleri Rumlarından mürekkep bir çete gurubu, Söke’nin Sarıca Köyü’nü basmışlar, Köy halkı ile Rum Çeteleri arasında meydana gelen silahlı çatışmada her iki taraftan da zayiat meydana gelmiş olup olay daha sonra 135. Alay Kumandanı tarafından 57.Fırka Kumandanlığına bildirmek suretiyle bastırılmıştır.

5 – Rum Çeteleri Ağaçlı ve civan köylerini basarak bir kısım vatandaşlarımızı öldürmüşler ve mallarına el konulmuşlardır. Burada bir kadını bir erkeği öldürmüş ve üç kadının da ırzına tecavüz etmişlerdir.

6-Söke’yi işgal eden Yunan birlikleri bir yanda Söke’de katliam, yağma yapmışlar ve biryanda da Söke’de bulunan Rumlara silah dağıtmışlardır.

7-Söke’nin işgali sırasında Türk kadınları zorla Yunan askerlerini eğelendirmeğe mecbur edilmiş ve kimisini de tecavüz ederek öldürmüşlerdir. Genç kızlarımızın da ırzlarına geçmişlerdir. Tecavüze edilenler arasında 12-13 yaşlarında çocuklarda vardır.

8 - Söke’de ileri gelenleri ve işgali isyan eden, teslim olmayan bazı Türkleri toplayıp Atina’ ya götürmüşlerdir. Yine Söke’nin İşgali sırasında 132 erkek vatandaşımız daha öldürülmüştür.

9-Yunanlılar, Söke’ye girdikleri gün bütün mağaza ve evleri yerli Rumların katılmasıyla ilçe halkı yağmalanmış ve Türk Mahallelerinden bir kısım evleri de yakmışlardır. Yunanlılar, Hisar Camiine çekilmesi adet olan Türk bayrağını kurşunlamışlardır.

10-Söke’nin Sarıkemer Köyü’nde Çineli Çinelioğlu Mehmet, Çakıroğlu Süleyman, Koca Ömerogğlu İsmail, Karadevecioğlu Süleyman Yunan askerleri tarafından öldürülmüş ve malları yağma edilmiştir.

11- 5 Temmuz 1919’da Söke’nin Kemer Köyü’nde Menderes Köprüsü’nde yedi Türk elleri bağlı olarak kesilmiş bir halde bulunmuştur.

12-Yunanlılar Söke’den çıkarlarken her tarafı yakıp yıkmışlardır. Rumları da beraberlerinde götürmüşlerdir. Ayrıca Söke’den ayrılırken beraber götürdükleri 40 kadar Türk’ü Ayasuluğ ‘da öldürmüşlerdir.

13 - Yine Anadolu Ajansının haberlerine göre, Yunanlılar ilk Söke’yi işgal ettikleri gün 15 Türk’ü öldürmüşlerdir. Zamanın Dâhiliye Vekili namına Müsteşar Münir Bey tarafından hazırlanan bilgi tutanağından Söke Kazası’ndan (İlçesinden) 1148 hanenin yakıldığı ifade edilerek ilgililere bilgi verilmiştir.

14- Anadolu Ajansı’nın 18 Temmuz 1922 tarihli haberine göre: Yunanlılar, Konak Mahallesi’nden 5’i kadın olmak üzere 9 kişi, Kavukça Köyü’nden 8 kişi ve Söke çevresinden 21 kişi, öldürmüşlerdir. Ağaçlı Köyü’nde 10’u kadın 2’si çocuk, olmak üzere 57 kişiyi hunharca öldürüp kuyulara atılmıştır. Üzümlü Köyü’nde birçok Türk’ü öldürmüşlerdir. Bunlardan 14 erkek ile yedi kadın ve kızın kimlikleri tespit edilmiştir. Moreli Köyü’nde öldürülenlerden 18 kişinin kimlikleri tespit edilmiştir. Yine Gümüş Köyde 12 kişi, Tatarlar Köyü’nden 3 kişi öldürülüp cesetleri Menderes’e atılmıştır.

Bu acı tabloyu Doç. Dr. Mustafa TURAN’ın “YUNAN MEZALİMİ” adını taşıyan kitabından alıntı yaparak özet halinde sizlere sunmaya çalıştım. Yunanlıların Ege’yi, İzmir’i, Manisa’yı, Denizli’ yı ve Aydın’ı işgali sırasında akla, mantığa uymayan cinayetler yapmışlardır. Bunlar tarihimizde unutulmayan acı olaylardır. SÖKE halkı bu günlerde çok acı olaylar yaşamışlardır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi tarihimizi bilmek, unutmamak zorundayız. Tarihini unutan veya tanımak istemeyen ulusların coğrafya sınırlarını başka uluslar çizer. Onun için millet olarak çok dikkatli olmak zorundayız.

6 Eylül 1922’den bu yana 87 yıl geçti. Güzel yurdumuzun ve Söke’mizin kurtuluşunda emeği geçen efelerin, zeybeklerin, nice adını sanı unutulmuş kahramanların mekânları cennet olsun. Yörük Ali Efe’yi, Demirci Mehmet Efeyi, Mestan Efe’yi, Sökeli Ali Efe’yi, Sökeli Cafer Efeyi, Gökçen Efe’yi, bir Türk akıncısı Sancaktar Ali Efe’yi, Kadın Efe kahramanlarımızdan Ayşe Efe’yi unutmamak gerektir. Kanları ve canlarıyla bu memleketi bizlere armağan eden başta Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK ve onun silah arkadaşlarına şükran borcumuz vardır. Şehit ve gazilerimizi bu mübarek Ramazan ayında dualarımızla yâd etmek bir vatandaşlık borcudur. Tüm emeği geçenleri rahmetle ve saygıyla anıyorum. Söke’mizin düşman işgalinden kurtuluşunun 87.yıldönümü halkımıza ve sevgili Sökelilere kutlu ve mutlu olsun diyorum.

<ı>1)- Kaynak: Yunan Mezalimi ( İzmir, Aydın, Manisa, Denizli- 1919–1923 ),

<ı>Doç. Dr. Mustafa Turan, Atatürk Araştırma Merkezi. Ankara- z1999.