Üniversitelerde akademik performans yönetimi

Bilimsel çalışmaların merkezinde yer alan üniversitelerde performans yönetimi nasıl olmalı?

İş hayatında yer alan sanayi, ticaret, hizmet kurumlarında kullanılan gerekler ve hedefler üniversiteler için kriter olabilir mi?

Performans yönetiminden maksat: “kurumun gelişim hızının artırılmasıdır” diye tanımlayalım.

Bu tanıma göre üniversiteler için dahi performans yönetimi yapılmalıdır cevabı ortaya çıkacaktır. Hatta mutlaka uygun kriterlerden oluşan bir performans yönetim sistemi her üniversitede kurulmalıdır denilecektir.

Kâr beklentisi olan işletmelerde performansın omurgası bellidir, kârın artırılması. Tüm sistemi, süreçleri, kadroları, eğitim konularını, yönetim biçimini ve tayin atama esaslarını bu hedefe göre oluşturmak ve bunları ölçmek.

Peki, bu üniversiteler için de aynı mıdır? Beklenti kârlılık olup, sistem ona göre mi dizayn edilmeli?

Üniversiteleri pek çok şekilde gruplandırmak mümkün, ben kendi tezime göre grupladığım üniversite modellerini sıralayayım:

1. Butik üniversiteler: Yıllık bin kadar öğrenci alıp, ülkede en çok tercih edilen birkaç bölüm açılan veya sahibinin iş hayatında ihtiyaç duyduğu elemanlar için bölüm açtığı kâr ve eleman ihtiyacına yönelik üniversiteler.

2. Misyon üniversiteleri: Belli misyonu eda etmek üzere hedefler koymuş, kişi ve kurumlar tarafından kurulmuş üniversiteler. 3-4 bin öğrenci alıp bunları ülkede veya tüm dünyada belli hizmetlerde “en iyiler” olarak yetiştirmek. Kâr ikinci planda olduğu halde kârlılık da gözden kaçırılmaz. Ancak eğitimde bilgi kalitesi, mezun öğrenci keyfiyeti, projelerde bilimsellik ilk sırada yer alır.

3. Toplum üniversiteleri: 5-15 bin öğrencisi bulunan, toplumdan tercih ve teveccüh bekleyen, bilinirlik ve talep toplama önemli olan, kârlılık amacı düşük, hizmet ve topluma yararlı olma anlayışı yüksek olan, öğrenciyle iletişim önemsenen, etik kurallara dikkatli ve hassas, evrensel ahlaka dikkat eden, topluma faydalı bireyleri mezun etme amacındaki üniversiteler.

4. Sana da yer var üniversiteleri: Önemli bir ilke ve misyon üzerinde durmaz. Özel üniversitelerde kârlılık önemlidir ve kâr edildikçe yeni bölümler açılır. Ancak bazıları özel üniversiteler kurucu şirketin, vakfın desteğine sürekli ihtiyaç duyarken devlet üniversitelerinden de bu durumda olanlar vardır. 2 bin veya 200 bin öğrenci olabilir. Mezuniyet puanları, bilimsel derecesi, dünya sıralaması çok önemli değildir. Temel amaç, proje almak, makale yazmak değil her yıl sorunsuz olarak eğitim öğretimi tamamlamaktır.

Şimdi performansa dönebiliriz.

2 ve 3 numarada anlattığımız üniversiteler için performans kriterleri diğer ikisinden daha önemlidir.

Çünkü bu üniversitelerde; kurumsal gelişim hızı, dünya sıralamasındaki yeri, bilimsel derecesi, aldığı proje sayısı, öğrenci memnuniyeti, öğrenci not ortalamaları vs. önemlidir.

Özellikle bu iki tip üniversitede performans yönetimi önemli ise bu üniversitelerde performans kriterinin omurgası nedir?

Dünya sıralamasında ilk 100’e girmek.

Elbette ülkemizden ilk 100 de yer alan üniversite bulunmasını çok arzu ederim ama ne yazık ki, genel olarak 300 üncü hatta 400’lü sıralardan başlıyor ülkemiz üniversiteleri. Dünyada var olan 20 bin üniversitenin 4 bini ABD de bulunduğundan zaten sürekli ilk sıralarda ABD yer almaktadır. Ama ülkemizin henüz 20 yılını dolduran üniversitelerinin gelecekte ilk 100’de yer alacağına ümidim fazla.

Üniversite dünya sıralamasında dereceye girerse mesela ilk 100’e girse; marka, imaj, bilinirlik, tercih edilme yönleriyle bir numara olması demektir.

• Bu durumda öğrenci tercihleri artacak artan tercihten dolayı öğrenci kaydında daha yüksek puanlı öğrenciler eğitime başlayacaktır.
• Başarılı öğrencilerin yoğun tercihiyle, öğrenci ders notlarında hızlı bir yükselme ve eğitim kalitesinde artış gözlenecektir.
• Bu başarılı öğrenciler arasından bol miktarda yüksek lisans ve doktora öğrencisi çıkacak, üniversitenin dünya sıralamasındaki yeri yükselmeye devam edecektir.
• Doktora öğrencisi bir puan getirmekle beraber hocalarla yapılan proje sayısında artış ve proje alıp sonuçlandırmakta başarı demek olacaktır. Proje, ekibi olmayan bir hoca tarafından yürütülemez zaten.

Buradan anlaşılacağı üzere, işletmelerin kârlılık metodu performans sisteminde temel omurgayı oluştururken üniversitelerde bu durum dünya sıralamasında yer almakta yatıyor.

Bu durumda üniversiteler sıralamasındaki temel kriterleri öne çekmek ve üniversitenin stratejik planı arasına koymak işin başlangıcı olacaktır.

Bu plan üzerine tüm yapı ele alınacak, amaçlar belirlenip öğretim üyesinden, proje hazırlayacak bilimsel çalışma şartlarına kadar hazırlıklar yapılacaktır. Haddi zatında her üniversite birden çok dalda ilk sıralarda yer almak istemeli ve bunun için fakültelere vazifeler yüklemelidir.

Mühendislik-Fen-Edebiyattan proje, tıp-matematik-felsefe- fakültelerinden makale-kitap isteyebilir. Bunları performans değerleme kriterlerinde farklı katsayılarla öne çıkarabilir. Bu durumda üniversite birçok alanda derece yapacak ve bir bölümde 310. olmuş üniversite yerine 5 alanda 380 lerde yer almış olmanın artılarını yaşayacaktır.

Elbette bilimsel makalelerin “hakemli dergiler”de yayınlanmış olanları puanlanmalıdır.  Kitap veya ansiklopedi maddelerinde ise ulusal veya uluslar arası yayınevlerinde yayınlanmış olanlar puan almalıdır. Böylece üniversitede değer katan yazılar ortaya konacak ve yılda 800 çöp makale yayınlamak yerine 50 bilimsel yayın çıkarılması ile bilimsel sıralamada istenen dereceye ulaşılması mümkün olabilecektir.

URAP sıralamasındaki 9 temel kriter şunlardır:

No     Kriter                                                                                             Amaç

1.       Yayın Sayısı                                                                                    Araştırma

2.       Öğretim Üyesi Başına Düşen Yayın Sayısı                                    Araştırma

3.       Atıf Sayısı                                                                                       Araştırma

4.       Öğretim Üyesi Başına Düşen Atıf Sayısı                                       Araştırma

5.       Google Scholar Yayın Sayısı                                                          Araştırma

6.       Öğretim Üyesi Başına Düşen Google Scholar Yayın Sayısı          Araştırma

7.       Doktora Öğrenci Sayısı                                                                  Eğitim ve Araştırma

8.       Doktora Öğrenci Oranı                                                                   Eğitim ve Araştırma

9.       Öğretim Üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı                                 Eğitim

Muammer MURAT

İnsan Kaynakları Yönetim Danışmanı (17.9.2014)