AHİLİK HAFTASI ÜZERİNE

             AHİLİK HAFTASI MÜNASEBETİYLE

                    BAZI DÜŞÜNCELERİM

Elini, Sofranı, Kapını, Açık tut;

Belini, Dilini, Gözünü, Bağlı tut…

                         Ahi Evran-ı Veli

Ahilik Haftası genel olarak Eylül ayı içinde kutlanıyor. Ahiliğin genel merkezi bir yerde orta Anadolu’muzun güzel kentlerinden biri olan Kırşehir’dir Bununda kurucusu Kırşehirli Ahi Evran’dır. 

Ahi Evran 1171- 1261 yılları arasında yaşamıştır. Ana merkezi Kırşehir’dir.  Kırşehir adının, aslında seçkin kişilerarasında Gülşehir / Gülşehri,  olarak anıldığı söylenir. Bunun sebebi şehrin temellerine ve kerpiçlerine gülsuyu katılmış olmasıdır. Bu konuda başka görüşler de vardır.

Önce Ahi kelimesi üzerinde biraz duralım:

Ahi: “ Ahi” kelimesinin kaynağı hakkında iki farklı görüş vardır: Bunlardan biri, kelimenin Arapça “ kardeşim” demek olan “Ahi” kelimesinden, ikincisi ise, ilk defa Divan-ü Lügat-it Türk’te geçen ve” eli açık, cömert” anlamlarına göre Türkçe “ akı” kelimesinden geldiği görüşüdür.  Konuda birçok makaleler de yazılmıştır. Türk dili uzmanlarının değerlendirmeleri dikkate alındığında ve “ Cömert” anlamına gelen “ akı” kelimesinin Ahilerin en temel özelliğiyle böylesine örtüşmenin tesadüfi olamayacağını düşünüldüğünde “ Ahi’nin öz Türkçe bir kelime olduğu sonucuna varırız.

Bir kavram olarak ise Ahilik, İslam dünyasında Abbasi halifesi Nasır Li- dinillâh tarafından kurumlaştırılan” Fütüvvet” kurumunun Anadolu’da XIII. Yüzyıldan itibaren milli ve yerli unsurlarla donatılmış bir şeklidir.

Ahilik, Türk esnafının hayat anlayışına ve dünya görüşüne uygun olması sebebiyle daha çok esnaf kesimi arasında gelişmiş olmakla birlikte esnaf dışından da çeşitli meslek erbabının bünyesinde barındıran, Ahi Evran –Veli önderliğinde Anadolu’da, Anadolu dışında Balkanlar, Ortadoğu ve Kafkaslara kadar yayılan bir yapılanmanın adıdır.

Ünlü şair ve valilerimizden merhum Nüzhet ERMAN bir sözünde şöyle diyordu:

Ahilik, Tanrı’nın sonsuz rahmetlerinden damıtılmış can suyudur.  Bu vesile ile bu kadim dostumu da rahmetle ve saygıyla anıyorum.

Genel olarak Ahilik Kurumu, xııı. Yüzyılda kurulup xx. Yüzyıla dek, köylere, varıncaya kadar Anadolu Türk toplumunda varlığını kesintisiz bir şekilde sürdürmüştür. Refah ve düzenini sağlayacak ve halkın maddi ve manevi ihtiyaçlarına cevap verilebilecek tarzda örgütlenen, amaç ve çalışma tarzı açısından topluma hizmet sevdası ve aşkıyla bir tür özel yönetmelikler ışığında yapılmaktadır.  Bu alanda usta, kalfa, çırak, yamak hiyerarşisi doğrultusunda çalışmayı bir tür ibadet telakki eden; sanayi, ticari, askeri, ekonomik, toplumsal, eğitsel ve kültürel faaliyetlerde bulunan bir sivil toplum kuruluşudur.

   Daha geniş bir açıdan bakacak olursak Ahilik; bir yandan tek tek fertlerin ahlaki erdemlerle bakımından donanımlarını, onları iyi birey yapmayı amaçlayan, öte yandan da bireylerin oluşturduğu  ailenin millete ve hatta topyekûn insanlık elemine varıncaya kadar bütün toplumsal yapıların huzurlu, mutlu, barış ve esenlik içinde yaşamalarını hedef kılan bir insanlık kurumudur.   

Ahiliğin asıl kaynağı fütüvvettir. Fütüvvet: sözlük anlamı; Genç, yiğit, cömert anlamındadır.  Kavram olarak, Herhangi bir karşılık beklemeden başkalarına yapılan yardım ve iyiliktir.

Ahilikte iki önemli kavram vardır.

                       AÇIK OLANLAR:

         1- Ahinin eli açık yani cömert olmalıdır, 

          2- Kapısı açık olmalıdır, konuksever olmalıdır,

          3- Sofrası açık olmalıdır, ikramdan kaçmamalıdır.

KAPALI OLANLAR:

    1-Ahinin gözü kapalı olmalıdır, kimseye kötü gözle bakmamalıdır,

       kimsenin ayıbını kusurlarını araştırmamalıdır,

    2- Beli kapalı olmalıdır, kimsenin ırzına, namusuna haysiyet ve

        onuruna tasallut etmemelidir.

   3-Dili kapalı olmalıdır, kimseye kötü ve kırıcı söz söylemelidir.

      (Yani gıybet etmemelidir)

                Ahilikte sosyal ve toplumsal olanlardan bazıları:

             - Anaya, babaya, akrabaya iyilik ve saygılı olmak,

               - Arkadaşlarına ve komşularına iyi davranmak,

•  
•   - Büyüklere karşı hürmetli olmak,
•  
•    Suçları affetmek,
•  
•  - Kendisinden aşağıda olanlara şefkatli davranmak,
•  
•    -Sözünde ve işinde dürüst ve adaletli olmak,
•  
•   - İyi huylu ve güzel ahlâklı olmak,
•  
•     -İşinde ve hayatında doğru, güvenilir olmak,
•  
•   - Sözünde ve sevgisinde vefalı olmak,
•  
•     - Yaptığı iyilikten karşılık beklememek,
•    
•     - Sözünü, sohbetini bilmek,
•  
•     - Güler yüzlü, tatlı dilli olmak,
•  
•    - Hataları yüze vurmamak,
•  
•    - Kötülük edenlere iyilik yapmak,
•  
•   - Hiçbir kimseyi azarlamamak, dedikodu yapmamak,
•  
•     - Daima samimi davranmak, hoşgörü sahibi olmak,
•  
•     - Komşularıyla iyi geçinmek ve onlara iyilik yapmak,
•  
•     - Başkasının malına, namusuna hıyanet etmemek,
•  
•      - Cömert ve ikram sahibi olmak,
•  
•      - Daima hakkı gözetmek, doğruluktan ayrılmamak,
•  
•     - Sır saklamak, gelmeye gitmek, selam vermek,
•  
•      -  İçi, dışı, özü, sözü bir olmak,
•  
•       - Makam, mevki sahibi iken mütevazı olmak,
•  
•      - Kötü söz ve hareketlerden sakınmak…

Bunlar Ahilikte göz önünde tutulan önemli kavramlardan sadece bazılarıdır.  Ben bunları sadece Ahilik dünyası içinden yer alanlardan birkaçını sizlere sundum.  Ahilik haftasının tüm esnaflarımıza sağlık, huzur ve işlerinde bereket getirmesini diliyorum.

Selam ve sağlık dileklerimle, hoş ve esen kalınız aziz okurlarım…

KAYNAK:Ahi Evran ve Ahilik / Doç.Dr. M.Fatih KÖKSAL, Genişletilmiş  2. baskı,

Kırşehir Valiliği Külktür Yayınlarıo,.No:5,Kırşehir- 2008

Abdülkadir GÜLER 

13  Eylül 2021-  SÖKE