Alzheimer ilacından beklenmeyen sonuç

Alzheimer camiasının heyecanla beklediği Solanezumab adlı deneysel ilaç, araştırmayı yöneten ilaç şirketi Eli Lilly’nin 23 Kasım’da yaptığı duyuruya göre, hastalığı iyileştirmede yeterli bir etki gösteremedi.  Yaklaşık 2 bin 100 “erken evre” Alzheimer hastasının katıldığı klinik araştırma, 18 aylık bir sürecin sonunda beklenen istatistiki sonuçlara maalesef ulaşamadı. İlacı alan hastalarda, hastalığın sebep olduğu hafıza gerilemesi biraz olsun yavaşlamış olsa da, ilacı almayan hastalara nazaran yeterli derecede bir iyileşme gözlenmedi.

 

2015 Dünya Alzheimer Raporu’na göre her 3 saniyede 1, bir kişi demans hastalığına, her 66 saniyede de biri Alzheimer hastalığına yakalanıyor.  Demans, aynı rapora göre nüfusun ortalama yüzde 5’ini etkiliyor. Fakat bu oran, gelir ve eğitim seviyesi düşük, sağlık sistemi gelişmemiş ülkelerde daha da yüksek.  

 

Türkiye’de 600 bin Alzheimer hastası var

İşin asıl endişe verici tarafının, hastalığın belirtilerinin görülmesinden yaklaşık 20 sene önce beyinde sorun oluşmaya başladığını kaydeden Medikal Strateji Direktörü Dr. Bikem Akten, “Teşhis konulduğunda hastalığın tedavisi için çok geç kalınmış olabiliyor.  Aslında Alzheimer’ı iyileştiren bir tedavi henüz yok. Var olan bütün ilaçlar unutkanlık, depresyon, uykusuzluk gibi Alzheimer hastalığının başlangıçta görülen belirgin semptomlarını azaltmak, dolayısıyla hastaların ve ailelerin bu süreçte biraz da olsun nefes almasını sağlamak için veriliyor. Demans hastalarının yüzde 60’ı Alzheimer hastalığına sahip, yani dünya üzerinde şu anda en az 46 milyon kadar demans hastası varsa, bunların yaklaşık 30 milyonu Alzheimer’lı. Türkiye’de ise 600 bin kadar Alzheimer hastası olduğu tahmin ediliyor, sadece İstanbul’da 85 bin Alzheimer’lı hasta olduğu biliniyor. Nüfusun arttığı, yaşam süresinin de giderek uzadığı varsayılırsa, 2050’de bu sayının dört katına çıkacağı ve sağlık sistemine büyük bir kriz yaşatacağı öngörülüyor” dedi. 

 

Umutla beklenen ilaç Alzheimer oluşumunu önleyecekti

Büyük umutla beklenen ilacın bu konuda bir ilki başarmayı beklendiğini söyleyen Dr. Akten, “Bu ilacın amacı beyindeki bu zararlı plakların yapıtaşı olan aß42 proteinini kandan beyne geçmeden önce yakalayıp yok etmek, dolayısıyla hastalığa sebep olan plak oluşumunu yavaşlatmaktı. Aslında, daha önce 2012'de sonuçlanan klinik araştırmada, tam da bu sonuca ulaşmıştı. Bir grup erken evre Alzheimer hastasında hafıza gerilemesini az da olsa yavaşlattığı gösterilince, ABD’nin FDA sağlık kurumundan daha büyük ve uluslararası çapta bir araştırma için yeşil ışık aldı” diye konuştu. 

 

İlaç umutları neden yok etti?

4 senedir bu araştırmanın sonuçlarını bekleyen Alzheimer camiasının, Solanezumab ile olumsuz bir sonuç alınca tam anlamıyla ikiye bölündüğünü belirten Dr. Akten, konu ile ilgili şunları söyledi: “Amiloid hipotezine hala inananlar ile hastalığın amiloid plaklarının oluşumundan çok daha önce başlayan başka bir sebebi olduğuna ve dolayısıyla ilaç şirketlerinin yanlış yönde yatırım yaptığına inananlar. Hipoteze inananlar, ilacın dozunun az verildiğine ya da hastalara daha erken bir evrede verilmesi gerektiğine inanıyorlar. Ama ilaç daha yüksek bir dozda verilirse, yan etkileri de artıyor. Alzheimer hastalarını daha erken bir evrede yakalamak da oldukça zor, çünkü ilk evrelerinde “yaşlılıktan dolayı unutkanlık” gibi yorumlanabiliyor. Solanezumab’ın hastalarda işe yaramamasının bir başka sebebi de, ilacın amiloid plaklarının yapıtaşı olan A?42 proteinlerini azaltmasına rağmen, zaten 20 senedir var olan amiloid plaklarına hiçbir etkisinin olmaması olarak yorumlanıyor. Yani beyindeki hasar çoktan başlamış ve verildiği sırada ilacın etkisi az olmuş olabilir diye yorumlanıyor.” 

 

Yeni ilaç yeni umut

Bütün bu sonuçlara rağmen, ne Alzheimer için ne de amiloid hipotezinin doğruluğuna dair umutların yok olmadığına dikkat çeken Akten, “Yakın bir zamanda, Solanezumab ilacına çok benzer bir deneysel ilaç olan Aducanumab, Biogen adlı bir Amerikan ilaç şirketi tarafından erken evre Alzheimer hastalarında oldukça yüreklendirici sonuçlar verdi. Üstelik bu ilaç, Solanezumab’dan farklı olarak, kandan beyine geçebiliyor ve yapıtaşı A?42 proteinlerinden ziyade, amiloid plaklarını hedefleyip, onların kırılmasına ve azalmasına sebep oluyor. Fakat tam da bu sebepten dolayı, her hastada görülmese de, bazı hastalarda beyin ödemi yaratabiliyor.  2020’de sonuçlanması beklenen bu klinik araştırma, eğer olumlu sonuçlar alırsa hastalığı yavaşlatan ilk ilaç olarak FDA tarafından onay alıp tarihe geçebilir. Merck ve Roche gibi ilaç firmalarının da yine plak oluşumunu hedefleyen ve deneme aşamasında olan ilaçları var. Bunun yanında Alzheimer’ı önleyici çalışmalar da giderek artıyor; herhalde en önemlisi, Akdeniz diyetinin  yani zeytinyağı, bol meyve ve sebze, beyaz et, baklagil, kabuklu yemiş ve kepekli ürünler) Alzheimer olasılığını azalttığını gösteren bilimsel çalışma olarak gösterilebilir” şeklinde konuştu. 

 

Alzheimer hastalığı nedir?

Alzheimer hastalığı, “amiloid hipotezine” göre beyinde zamanla biriken zararlı amiloid plaklarının sinir hücrelerinde yarattığı hasar sonucu oluşuyor. Bu amiloid plaklarını, amiloid beta42 (a?42) adlı bir proteinin oluşturduğu düşünülüyor. Birbirine yapışma özelliği gösteren a?42 proteinleri zamanla beyinde birikip, amiloid plakları dediğimiz tortuları oluşturuyor. Aslında belli bir yaştan sonra birçok insanda görülebilen ve belki de hiçbir hasara yol açmayacak bu plaklar, bazı insanlarda tam olarak da anlaşılamayan sebeplerden dolayı Alzheimer hastalığına sebep oluyor. 

 

Alzheimer hastalığının erken, orta ve ileri dediğimiz 3 evresi var. Tahmin edildiği gibi en erken evresinde, beyin nispeten daha az hasar görmüş oluyor. Bu erken evre, yeni şeyler öğrenmenin veya bilindik şeyleri hatırlamanın zorlaştığı bir dönem olsa da, fiziksel işlevlerin hala korunduğu bir aralık; yani hastaların gündelik temel ihtiyaçlarını hala kendi başlarına yürütebildikleri bir dönem. Dolayısıyla hastaları bu erken evrede yakalayıp, hastalığın ilerlemesini önleyecek veya yavaşlatacak bir ilacın hasta ve ailelerinin hayatına katacağı olumlu etkiler çok fazla olacaktır.