Azadlık şairi ''Bahtiyar Vahabzade''nin ardından... /2

Eserleri

Azerbaycan ile Türkiye arasında köprü vazifesi gören Bahtiyar Vahapzade, 1960'larda başlayan hürriyet hareketlerinin öncülerinden biri oldu. 1959'da yazdığı Gülistan isimli şiirinde, İran ve Rusya arasında ikiye bölünen Azeri halkının yaşadığı felaketleri anlattı. Bu şiirinden dolayı 2 yıllığına üniversitedeki görevinden uzaklaştırıldı.

Halkının sıkıntılarını konu ettiği pek çok eserini, yurtdışına kaçırarak yayınlatabildi. Vahabzade, Azerbaycan'da 'halk şairi' unvanıyla anılıyordu. 1995 yılında Azeri hürriyet mücadelesindeki hizmetlerinden dolayı İstiklâl nişanı ile ödüllendirildi.

Bahtiyar Vahabzade, 40'ı aşkın şiir kitabı, 11 ilmi eser, 2 monografi, çeşitli piyesler ve yüzlerce makale yayınlamıştır. Eserlerinde genellikle hürriyet, vatan sevgisi, din-ahlâk gibi temaları işlemiştir.

Şiirler ve Manzum Hikâyeler

1-"Menim dostlarım", Azerneşr, 1949, 2-"Bahar, Genclik, 1950 , 3-"Dostluq neğmesi", "Genclik", 1952 , 4- "Edebi heykel", Azerneşr, 1951 , 5- "Çinar", "Genclik", 1956 , 6- "Sade adamlar", Azerneşr, 1956 , 7- "Ceyran", "Genclik", 1957 , 8- "Aylı geceler", Azerneşr, 1958 , 9- "Şebi hicran" (Füzuli haqqında poema), "Genclik", 1959 , 10- "Şerler ve poemalar", Azerneşr, 1961 , 11- "İki poema", "Genclik", 1962 , 12- "İnsan ve zaman", Azerneşr, 1964 , 13- "Bir ürekde dört fesil", Azerneşr, 1966 , 14- "Seçilmiş eserler", 1967 , 15- "Kökler-budaqlar", "Genclik", 1968 , 16- "Deniz-Sahil", "Genclik", 1969
17- "416", "Genclik", 1970 , 18- "Bir baharın qaranquşu", "Genclik", 1971
19- "Dan yeri", "Genclik", 1973 , 20- "Seçilmiş eserler" (I cild, şerler), Azerneşr, 1974 , 21- "Seçilmiş eserler" (II cild, poemalar), Azerneşr, 1974 , 22- "Açıq söhbet", "Genclik", 1977 , 23- "Açılan seherlere salam", 1970 , 24 "Piyesler", "Genclik", 1980 , 25- "Payız düşünceleri", "Yazıçı", 1981
26- "Her çiçekden bir leçek" (Dünya poeziyasından nümunelerinden tercümeler), "Yazıçı", 1982 , 27- "Seçilmiş eserler" (2 cildlik), 1983-1984
28- "Özümle söhbet", Azerneşr, 1985 , 29- "Axı, dünya fırlanır", "Yazıçı", 1987 , 30- "Seher", "Genclik", 1986 , 31- "Lirika", Azerneşr, 1990 , 32- "Şehidler", Azerneşr, 1990 , 33- "Nağıl-heyat", "Yazıçı", 1991 , 34- "Ümide heykel qoyun", "Yazıçı", 1991 , 35- "Vetendaş", "Genclik", 1994 , 36- "Feryad", "Azerbaycan", 1995 , 37- "Körppü çaydan uzaq düşüq", "Azerbaycan", 1996 , 38- "Bir ömür yuxu", "Azerbaycan", 1998 , 39- "İstiqlal", "Genclik", 1999 , 40- "Ağıl başqa, ürek başqa", "Azerbaycan", 2000 , 41- "Sandıqdan sesler", "Tefekkür", 2002

Piyesler

1- "Vicdan" - 1960 , 2- "İkinci ses" - 1968 , 3- "Yağışdan sonra" - 1971 , 4- "Yollara iz düşür" - 1974 , 5- "Cezasız günah" - 1975 , 6- "Dar ağacı" - 1978
7- "Feryad" (Nesimi) - 1984 , 8- "Hara gedir bu dünya" - 1990 , 9- "Özümüzü kesen qılınc" - 1998

İlmî ve Fikrî Kitapları

1-"S.Vurğunun lirikası", Universitet neşriyyatı , 2- "Semed Vurğun" (monografiya), "Azerneşr", 1968 , 2- "Veten ocağının istisi", "Genclik", 1982 , 3- "Gelin açıq danışaq", Azerneşr, 1989 , 4- "Senbe gecesine geden yol", Azerneşr, 1991 , 5- "Yanan da men, yaman da men", "Göytürk", 1995 , 10- "Leyaqet", "Azerbaycan", 1998 , 6- "Zaman ve men", "Genclik", 1999
7- "Semed Vurğun" (rus dilinde, E.Talıblı ile birlikde), "Azerbaycan", 2000

Hatıra-Seyahatname eserleri:

1-Sanatkar ve Zaman, Genclik", 1976 , 2-Sadelikte Büyüklük, "Yazıçı", 1978 , 3-Derin Katlara Işık, Yazıcı, 1986

Türkiye'de Basılan Eserleri

Ömürden Sayfalar (Ötüken, 2000)

Vatan, Millet, Ana dili (Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, 2000)

Soru işareti (Kaynak yayınları, 2002 )

(Türkiye Türkçesine 15 kitabı aktarılmıştır. )

Diğer Dillere Çeviriler

Rusca 14 kitap

İran'da 5 kitap

Ermenice 3 kitap

Özbek Türkçesi 2 kitap

Almanca 2 kitap

İngilizce 2 kitap

Türkmen Türkçesi 1 kitap

Bahtiyar Vahabzade’nin şiirleri; olgunluğu, çağdaşlığı ve orijinalliği ile seçilir. O’nun bütün eserlerinde, dünyaya felsefi bir bakış temel yer tutar. İnsan ve tabiat bütünlüğünü esas alan lirik ve epik anlatıma dayanan Bütörlük Akımının temsilcilerinden olan Bahtiyar Vahabzade klasik ve yeni Azeri şiirinde mevcut bütün özellikleri de şiirlerinde toplamıştı. Vatan, millet, aile, tabiat, dil, azadlık (hürriyet) hasreti gibi temaları, en güçlü ve derinleme ifadelerle anlatmıştır. Zaman zaman aruz veznini kullanan ve serbest mısra denemeleri yapan şair, en fazla hece veznini kullanmıştır. Fuzuli başta olmak üzere Azeri divan ve halk şiirinin ustalarına büyük saygı ve hayranlık besleyen Vahabzade, klasik şekiller içinde de yeni meseleleri ve uyarıcı konuları rahatça dile getirmiştir.

Bahtiyar Vahabzade'ye göre; şair ve şiir vatan sevgisinin, millet aşkının kor halinde temsilcisi olmalıdır. Milli kültürü, sanat, vatan sevgisini, aile sıcaklığını, ana, kardeş, evlat muhabbetini en güzel ve en güçlü olarak anlatmalıdır. Şair hak ve hakikat yolunda her türlü mücadeleyi yapmalıdır. Bir milletin maneviyat ve mukaddeslerine alt yapı olan değerleri, şair canı pahasına korumalı ve sevdirmelidir.

Bahtiyar Vahabzade kendini kaybetmiş, Ruslara kapılmış, yabancı değer ve törelere hayran ve rastgele modalara düşkün bazı zümreleri şiirlerinde kınamış ve hicv etmiştir. Taklitçiliği kötü bir şahsiyetsizlik ve insaniyetsizlik saymıştır. Kendisine sorulan bir soruya; "Benim Türk gençlerine, aynı zamanda Azerbaycan gençliğine sözüm şudur: "Kökten, soydan ayrılmayın"... Türk gençleri batıya çok meylediyorlar. Oysa ki Türk gençlerinin batıdan bazı teknik verimlerin dışında alacakları şey yoktur..." diye cevap vermiştir.

Azerbaycan şiirinin en büyük temsilcilerinden olan Bahtiyar Vahabzade şiirlerinde söylemek istediğini doğrudan söyler. Dolaylı ve mecazlı anlatımlara önem vermez. Şiirle ilgili birçok makale ve çalışmasında bu ve diğer önemli konulara yer vermiştir.

Bahtiyar Vahabzade'ye göre anlaşılabilmek herşeyden önce gelir. Günümüz şairlerinin anlaşılmamayı meziyet saymaları onun en çok tenkid ettiği konular arasındadır. Çalışmalarında halk tarafından anlaşılmayı, onlara ulaşmayı düstur olarak kabul eder.

Şiirlerinden bir demet:

ANA DİLİ

Dil açanda ilk defa 'ana' söylerik biz
'Ana dili' adlanır bizim ilk dersliyimiz
İlk mahnımız laylanı anamız öz südüyle
İçirir ruhumuza bu dilde gile-gile.

Bu dil - bizim ruhumuz, eşgimiz, canımızdır,
Bu dil - birbirimizle ehdi-peymanımızdır.
Bu dil - tanıtmış bize bu dünyada her şeyi
Bu dil - ecdadımızın bize goyup getdiyi
En gıymetli mirasdır, onu gözlerimiz tek
Goruyub, nesillere biz de hediyye verek.

Azerbaycan Türklerine karşı girişilen 19 Ocak Kırgını'na kayıtsız kalmayarak. fikrini ve ıstıraplarını açıkça dile getirdiği; milletinin çocukları için döktüğü gözyaşlarını topladığı şiiri, Bahtiyar Vahabzade'nin ölçüsüz vatan sevgisinin bir ifadesidir.

ŞEHİTLER

Şehitler bu toprağa, halka secde kıldılar
Haksızlığın üstünden Hakk'a köprü saldılar
Vatanı sevmek için günahkar sayıldılar
Vatanı sevmek niçin günah olmuş ay Allah?

BENDEN HABERSİZ

Ömrün fasılları tez geldi geçti

Yazı verimlidir, kışı verimsiz

Bir gün gördüm ki, güçten düşmüşüm

Yıllar öz atını sürdü eğersiz.

Ülkü olan yere baş koyan yıllar

Gamlı gözlerime yaş koyan yıllar

Ey yaşım üstüne yaş koyan yıllar

Nere kaçarsınız benden habersiz?

İSTANBUL

Bugün bir ayağı Avrupa’dadır.

Bir ayağı Asya’da

Türkün.

Kulaklarında motor sesi,

Dilinde Kur’an sesi,

Türkün.

Zaman onu dillendirir,

Asrın ahengine ses verir,

Düşünüp derinden;

Ancak babası çeker eteklerinden,

Çırpınır şehir

İkilik içinde.

Düğüm düğüm olmuş fikirler

Asrın keşmekeşinde.

Bir şehirde buluşur

İki dünya, iki âlem.

Bulacaktır eminim,

Türkoğlu hak yolunu.

O, şimdilik seyreder

Sağını,

Solunu...

Yüreği şark yüreği,

Aklı Garp aklıdır

Türkün.

Bu tezattan sinesi dağlıdır.

Türkün.

ELVEDA

Diyorum

Sefası bitti ömrümün

Şimdi dağa çıkarım, düze elveda

Düze duman çöker, düze kar yağar

Bahara elveda, yaza elveda...

Bahtiyar

Derinde sızlayıp yaran

Kalbini dağlayıp üzer her zaman

Göze hüzün çöker, göze yaş dolar

Sevince elveda, düşe elveda...

Şimdi özkökünden süzülen benim

Özge budaklara dizilen benim

Şimdi ne sen sensin, ne de ben benim

Biz ki biz değiliz, bize elveda.

Koca çınar, Atatürk'ün özdeyişlerini her vesileyle dile getirirdi:

"Dünyanın bize saygı göstermesini istiyorsak, ilk önce bu sayygıyıhissen, fiilen kendi benliğimize ve milliyetimize gösterelim. Bilelim ki, milli benliğini bulamayan milletler, başka milletlerin şikar(av)ıdır."

Son mesajı: "Yüzümü büyük Türkiye'ye çevirerek diyorum: ..Ortak atamız Bilge Kağan'ın sözlerini küpe yap: 'Ey Türk silkin ve kendine dön!'"

KAYNAKLAR.

-Bahtiyar Vahabzade: Ömürden Sayfalar, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000, s. 263-265.

-Dr. Erdal Karaman : “Bahtiyar Vahabzade’nin Ana Dili Uğrunda Verdiği Mücadele”

-Dr. Erdal Karaman : “Bahtiyar Vahabzade’nin Türkiye Sevdası”- Qafqaz Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bakü /AZERBAYCAN, erdalkaraman@ yahoo.com

-Hüsniye Zal Mayadağh, Bahtiyar Vahabzade'nin Hayatı ve Eserleri, Ankara 1998, s. 163.

-Ulusal Basın

-www.kerkük.net

-http://www.turkocagi.org.tr/modules.php?name=News&file=article&sid=1282

-Resmi web sitesi: http://www.vahabzade.net/

-www.sanatakademi.net