Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

08 Kasım '11

 
Kategori
Ekonomi - Finans
 

Bireysel emeklilik sisteminden neden ayrıldım?

Bireysel emeklilik sisteminden neden ayrıldım?
 

bes


Aşağıda yer alan çalışmam  Bireysel Emeklilik Sisteminde (BES) Devlet Katkısı başlamadan önceki döneme ilişkin (1993-2013 dönemi) uygulamada yaşadığım zorlukları ve sistemin hatalı yönleri göstermekte olup yeni dönem BES uygulaması oldukça yeni olduğu için onunla ilgili ayrıntılı bir çalışmayı daha sonra yazmayı planlıyorum.

***

Üç yıla yakın süredir içerisinde yer aldığım bireysel emeklilik sisteminden(BES)  geçen yıl ayrıldım. Bu yazımla BES’in az bilinen yönlerinden bahsederek sistemden neden ayrıldığımı açıklamayı amaçlıyorum.


Öncelikle sistemin iyi amaçlarla kurulmuş uzun vadeli bir tasarruf sistemi olduğunu belirtmek isterim. (Hem kişileri uzun vadeli zorunlu tasarrufa yönlendirerek hem de biriken paraların para piyasalarında değerlendirilerek tasarruf açığımızı azaltması açısından.)
 

Katılımcıların yatırdıkları paraların bir bölümünü gelir vergisi matrahından düşebilmeleri sistemin en önemli avantajıdır. Bu sayede katılımcılar, içinde bulundukları vergi oranı ve matrahtan düşebildikleri miktarla doğru orantılı olarak bir getiriyi hemen elde edebilirler. (Örneğin sisteme aylık 100 TL yatırıyorsunuz ve gelir vergisi oranınız %15 ise 100x%15=15 TL lik bir getiriyi hemen elde edebiliyorsunuz; bu hesaplama daha büyük tutarlar için yasal sınırlar bulunduğu için bu oranda yüksek olamayabiliyor.)


Sistemin diğer olumlu yönlerinden biri de bu şirketlerde çok sayıda insana istihdam sağlanmaktadır. (Bu nedenle sorumluluk duygusu içerisinde sistemle ilgili daha ayrıntılı ve teknik bilgilere ulaşmanız için birkaç kaynak siteyi yazımın sonunda bulabilirsiniz.)
 

Bireysel emeklilik sisteminin insanlar için iyi veya kötü (faydalı ya da zararlı)bir yatırım olması tamamen kişilerin bireysel emeklilik sisteminden beklentileriyle ilgili bir durumdur.
Eğer paramı ben kendi başıma hiç değerlendiremiyorum, getirisi az da olsa her ay küçük tutarlarda yatırarak en az 10 yıl para yatırmak ve en az 56 yaşıma kadar buradaki birikime hiç dokunmayacağım diyenler için BES anlamlı bir yatırım olabilir.
 

Öyleyse neden ayrıldım?
 

Öncelikle sistemin az bilinen birkaç noktasını aydınlatmak istiyorum.


*Katılımcılar yatırım uzmanı sanki?
 

Öncelikle BES sözleşmesi satan arkadaşlar alımlı cümlelerle şu kadar parayı(min.100TL civarı), şu kadar süreyle(min.10 yıl) yatırırsanız, şu yaşınızda (min.56) yaklaşık şu kadar paranız olacak türü cümleler kurarak sistemin avantajlarını anlatmaya çalışıyorlar. Örneğin ayda 100 TL yatırın 60 yaşınızda yaklaşık 60bin – 90 bin TL paranız birikecek diyorlar.
Buradaki en büyük handikap; yatırım uzmanlarıyla dolu işin uzmanı bireysel emeklilik şirketi bizim paramızı en karlı şekilde yönetmek yerine yatırımı tamamen amatör katılımcılara yaptırmaktadır. Yani yıllar sonra yatırdığınız ana parayı zararlı bir şekilde alma ya da alamama imkânınızda bulunmaktadır.
Katılımcı bireysel emeklilik şirketine yatırdığı parasını şirketin kendisine sunduğu hisse, döviz, altın vb. yatırım araçlarının belirli oranlarda karışımlarından oluşan bes fonlarında değerlendirmek zorundadır. Elde edeceğiniz getiri fonun fiyatındaki artışa bağlıdır. Örneğin altın fonu aldınız ve altın söz konusu dönem de %30 artsa bile sizin altın içerikli bireysel emeklilik fonunuz sadece %5 değer kazanabilir, bu da fonun getirilerinin önemli bir kısmını şirketin almasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca getiri garantisi de yoktur, seçtiğiniz fon değer kaybederse anaparanız da eriyebilir.
Madem kendi paramla kendim yatırım yapacaksam, niye BES şirketinin giderlerini ya da karlarını kendi anapara ve getirilerimden ben karşılayayım. (Az bir vergi avantajı var diye değil herhalde!)  ya da bes yatırım fonumu yılda 4 kere ile sınırlı olarak değiştirmek durumunda kalayım.
Burada öncelikle almak istediğiniz risk durumuna göre yatırım fonunuzu kendiniz seçmeniz ve yılda sadece 4 kere değiştirebilmeniz ve sınırlı getiri elde etmeniz handikap oluşturmaktadır. Eğer ben biraz piyasaları takip edebilirim diyorsanız kendiniz paranızı yönetebiliyorsanız az riskli yatırım araçlarına paranızı yatırmanız durumunda bile uzun vadede önemli bir birikim sahibi olabilirsiniz.

*Sınırlı getiri/yüksek kesinti:


Getirilerinizin önemli bir kısmını Bireysel Emeklilik Şirketiyle paylaşmanızın yanı sıra şirket getiri elde edip etmenize bakmadan anaparadan fon türüne göre ve ayrıca yönetim gideri adı altında belirli oranlarda aylık kesitiler de yapmaktadır.


* Uzun Vadeli Bir Yatırım:
BES sistemine giriyorsanız, aylık ödemeleriniz sonucu bireysel emeklilik hesabınızda biriken parayı uzun bir süre çekmeyi düşünmemelisiniz. Avantajlı olarak sistemde ayrılabilmek için sistemde 10 yıl kalmanız ve ayrıca minimum 56 yaşında olmanız gerekiyor.


*Ayrılmak=Geçmiş kazançların hatta bazen anaparanın bir bölümünün de iadesi

BES sisteminden ayrılmak demek, sistemden elde ettiğiniz kazançların hatta belki ana paranızı dahi kurtaramamanız anlamına gelmektedir.
Sistemden en avantajlı ayrılış için sistemde 10 yıl kalmanız ve ayrıca minimum 56 yaşında olmanız gerekiyor. Bu durumda dahi sistemde bulunan bütün birikimlerinizden (Anapara+Getiri) %3,75 oranında vergi kesilmektedir.
Örneğin 80.000 TL tutarında toplam ödeme yaptınız ve 20.000TL de getiri elde ettiniz ve hesabınızda toplam 100.000 TL niz oldu.
10.000 TL*%3.75 = 3.750 TL vergi kesintisi yapılıyor.Ve size 96,250 TL ödeniyor.


Sistemden diğer ayrılış durumları ceza gibidir, insanı keşke girmeseydim dedirtecek kadar ağırdır.


İlk 5 sene ayrılma durumunda asgari ücret düzeyine yakın bir tutarda giriş aidatı kesintisi ve ayrıca tüm birikimlerinizden de %15 oranında kesinti yapılmaktadır.
Örneğin 9.000 TL tutarında toplam ödeme yaptınız ve 1.000TL de getiri elde ettiniz ve hesabınızda toplam 10.000 TL niz oldu.
10.000 TL*%15 = 1.500 TL vergi kesintisi
Ayrıca yaklaşık 500 TL civarında giriş aidatı kesintisi yapılıyor.Ve size 8.000TL ödeniyor.
 

İlk 5 seneden sonra 10 sene dolmadan ayrılma durumunda ise tüm birikimlerinizden de %15 oranında kesinti yapılmaktadır.
Örneğin 9.000 TL tutarında toplam ödeme yaptınız ve 1.000TL de getiri elde ettiniz ve hesabınızda toplam 10.000 TL niz oldu.
10.000 TL*%15 = 1.500 TL vergi kesintisi yapılıyor.Ve size 8.500TL ödeniyor.


10 seneyi doldurup 56 yaş şartını sağlamadan ayrılma durumunda ise tüm birikimlerinizden de %10 oranında kesinti yapılmaktadır.
Örneğin 9.000 TL tutarında toplam ödeme yaptınız ve 1.000TL de getiri elde ettiniz ve hesabınızda toplam 10.000 TL niz oldu.
10.000 TL*%10 = 1.000 TL vergi kesintisi yapılıyor.Ve size 9.000 TL ödeniyor.


*Aslında Emeklilik diye birşey yok:

10 yıl katılım +56 yaş şartının sağlanması durumunda (En avantajlı ayrılış durumunda),Vergi kesintisi yapıldıktan sonra birikimlerinizi ister hemen isterseniz uzun vadede parça parça almanız mümkündür. Birikimleri uzun vadede almanız emeklilik olarak değerlendirilebilir fakat burada size ödenen para sizin birikimlerinizin size geri verilmesidir, yani paranız biterse emekliliğiniz de bitmektedir.


Not: Nisan 2011 de Danıştay, Sistemden ayrılan bir vatandaşın "anaparamdan neden vergi kesiliyor, sadece getirilerden vergi kesilmesi gerekmiyor mu?" itirazını haklı bularak anaparadan kesilen vergi tutarının dava açan vatandaşa iadesine karar vermiştir. Bu kararla ilgili yasal bir düzenleme bulunmamakta olup bu durum sadece dava açılması durumunda ilgili mahkemede emsal gösterilebilmektedir.

Alper Aksoy

BES’le ilgili Kaynak Siteler
http://www.egm.org.tr
http://www.bireyselemeklilik.gov.tr
http://www.besliyorum.com

 

 
Toplam blog
: 6
: 4915
Kayıt tarihi
: 30.08.10
 
 

  İktisat alanındaki lisans, işletme alanında yüksek lisansımı tamamladım. Bir kamu kurum..