Bu uzmanlar sağlığınızla oynuyor

İnsanlar, medyadaki sağlık haberlerini sorgulamadan hayatlarına uygulayabiliyor. Bu açıklamaları yapan bazı uzmanlar yüksek ego ve ünlü olmak için reyting kaygısıyla yanlış bilgi verebiliyor. 

 

Günümüzde tıpta uzmanlık alanları gelişerek, sınırları belirlendiği için, cerrahlar ameliyatlarını yaparken, psikolog ve psikiyatristlere kendi alanlarıyla ilgili bilgi verme fırsatı tanınmalı. Bu nedenle bir cerrahın depresyon hakkında basında açıklama yapması doğru bir yaklaşım değil. 

 

Öncelikle bu durumu bir örnek üzerinden anlatacağım. 

1995 yılında McArthur Wheeler adlı bir kişi gün ortasında Pittsburgh’daki iki bankaya girdi ve kendisini saklamaya yönelik hiçbir çaba göstermeden soygun yaptı. Polisleri şaşırtan şey soyguncunun kendini gizlemek için hiçbir çaba göstermemiş olmasıydı.

 

Wheeler aynı gece tutuklandı, tutuklanmasından bir saat kadar sonra ise güvenlik kameralarından alınmış görüntüleri gece 11 haberlerinde yayınlandı. Polis daha sonraları kendisine güvenlik kameralarından alınmış görüntüleri seyrettirdiğinde, Wheeler şaşkın bir şekilde dik dik baktı ve ‘Ama ben limon suyu sürmüştüm’ diye sızlandı. 

 

Limon suyunu yüzüne sürerek kendisinin görünmez kılacak ve bankadaki kameralar onu kaydedemeyecekti. Bankaları soymayı başardı, ancak tabii ki kameralar sorunsuz bir şekilde kaydı yaptı ve aynı gün içerisinde polis, Wheeler'ı kolayca yakaladı. Bu ilginç girişimin sebebi, Wheeler'ın fotoğraf çekerken filmin ya da makinenin azizliğine uğrayarak yüzünün görünmez çıkmasıydı. 

 

Dunning-Kruger Sendromu yani “Cahil Cesaretini” duydunuz mu? 

Limon olayından sonra çeşitli çalışmalar yapılmış. Cornell Üniversitesi akademisyenlerinden David Dunning ve Justin Kruger, 1999 yılında yaptıkları bir dizi deney sonucu bu etkiyi keşfetmişler. Cahil cesaretini makalede şu şekilde açıklamışlar: "Cahillerin, ölçüsüzlükleri kendileriyle ilgili algılarındaki hatalardan; yüksek bilgi düzeyine sahip, becerikli, yeteneklilerin ölçüsüzlüğü ise diğer insanlarla ilgili algılarındaki hatalardan kaynaklanmaktadır."  

 

4 farklı hipotez ve sonuçları 

• Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler.

• Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedir. 

• Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler. 

• Nitelikleri, eğitimle artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.

Dunning ile Kruger'ın vardığı sonuçla örtüşen çok farklı çalışmalar yapıldı. Bu durum, etkinin geçerliliğini çok daha arttırdı.

 

Sonuç olarak insanlar, bir konu hakkında ne kadar az biliyorsa, o konu hakkındaki az olan bilgisi aslında ne kadar az bilgi sahibi olduğunu fark etmesini engellediği gibi, sanki konuyla ilgili her şeyi biliyormuşçasına bir özgüven kazandırmaktadır.

 

Sağlık alanında sık sık karşılaştığımız cahillerin cesaretlerini de ortaya koyan bir çalışma. Bu kişilere karşı önlem almak çok önem taşıyor.  Ayrıca bu kişiler safsata da yapabiliyor.   

 

Safsata nedir?

Bunun için öncelikle safsatanın ne demek olduğuna bir bakalım. Alev Alatlı tarafından hazırlanan Safsata Kılavuzu’nda tanım şu şekilde yer alıyor: “Bir düşünceyi ortaya koyarken ya da anlamaya çalışırken, yapılan yanlış çıkarsamaların tamamına safsata denir.  Safsatalar,  ilk anda geçerli ve ikna edici gibi gözüken ancak yakından bakıldığında kendilerini ele veren sahte argümanlardır.”

 

Birçok alanda konuları araştırıp bu konular hakkında aktarma yapabilirler. Ancak uzman gibi çıkıp medyada konuşmak safsata yapıldığını ortaya koyar. 

 

Bu nedenle cahil cesaretiyle safsata yapanlardan korunmak için şunları yapabiliriz: 

• Sağlık okuryazarlığı bilinci oluşturulmalı. Bu konuda kampanyalar yapılmalı. İnsanların doğru bilgiye ulaşmasının yolu açılırken, bu konuda bilinçlendirilmek çok önem taşıyor. 

• Gazetecilerin sağlık alanında uzmanlaşmasına destek olunmalı. Bu alanda çalışan haberciler için belli aralıklarla uzmanlık eğitimleri ve çalıştaylar düzenlemek için imkanlar verilmeli. 

• Sağlık alanındaki sözde uzmanlardan korunmak için yöntemler geliştirilmeli. Hukuki yaptırımlar sağlık çalışanlarının dışında sağlıkla ilgili konuşan herkes için geçerli olmalı. Hukuki bir düzenleme yapılmalı. 

• Bloggerlar, instagramerların ya da sosyal medyada takipçi sayısı çok olanların reklam amacıyla yaptığı paylaşımları ile ilgili bir düzenleme getirilmeli. 

• Ünlü olan herkesin sağlık alanında konuşma cesaretinin önüne geçilmeli. Buna karşı önlem alınmalı. Sağlık sertifikalarla anlatılamaz, liyakat işidir. 

• Sağlığın, reklam şeklindeki yansıması değiştirilmeli. Sağlık, etik, güvenilir ve objektif şekilde ele alınmalıdır. 

 

Sağlıklı yaşam için sağlıklı medya şart! Bunun için aslında hepimize iş düşüyor. Sağlıklı bir gelecek için sağlıklı medyanın olmasına destek olmalıyız.  

 

esraoz.com

https://twitter.com/fesraoz

https://www.instagram.com/fesraoz