Çayın hayatımızdaki yeri ve Zihni Derin

“Çek bir çay tavşan kanı olsun!” denir çoğu mahalledeki kahvehanelerde, Toplumumuzun her zaman vazgeçemediği yegane sıcak içecek çay...Buram buram demini almış mis gibi çay, hele bir de yanında çıtır çıtır sıcacık simit olacak... Atalarımız tavşan kanı tabirini renginden dolayı değil, tavşan kanının bereketinden dolayı kullanırlarmış...Günümüzde en ucuz sıcak içeçeklerin başında gelir çay, en köhne mahalle kıraathanelerinde, en lüks restorantlarda, otellerde daima hazırda bulunur.Ülkemizde pek fazla tercih edilmesede buzlusu, sütlüsü, kremalısı, bergamot aromalısı vardır çayın.... Aşıklar oturmuşlar masaya boğazı seyrederken elele yine tanıdık, masada onlara eşlik ediyor, ince belli bardakla çay..

Bildiğimiz hali ile Çay ilk kez doğada yabani olarak yetişen çay bitkisinin işlenmesi ile hazırlanmıştır. Çayın anavatanı çeşitli kaynaklarda, Çin ve hindistan kabul edilmektedir. Bu ülkelerde çay kültür bitkisi veya içki olarak yaygınlaşmıştır, bunda Budizm’in ve Budist rahiplerin büyük etkisinin olduğu bilinmektedir. Daha sonra Japonya ve Asya ülkeleri de çayla tanışmıştır.Çay bitkisi genellikle yağışlı ve sıcak iklimlerde yetişmektedir.

Ekonomiye katkıda bulunacak düzeyde çay yetiştirilen ve üretilen yerler sınırlıdır.Hindistan, Sri Lanka, Endonezya, Kenya, Japonya ve Türkiye ile birlikte 30’a yakın ülke ekonomik düzeyde çay üretimi geçekleştirmektedir. Türkiye çay yetiştirilen tarım alanları bakımından dünyada 6.; kuru çay üretiminde 5.; yıllık kişi başına tüketim bakımından da 4. sırada yer alır.

Çayın Türkiye’de ilk üretilmesine merhum Zihni Derin vesile olmuştur.1880 yılında Muğlada dünyaya gelen Derin 1897’de Muğla İdadisi’nden, 1900’de Selanik Ziraat Ameliyat Mektebinden, 1904’de Halkalı Ziraat Mektebi Alisinden mezun olmuştur.

1920’de Yunan işgalinden hemen önce Bursa’dan ayrılıp, kara yoluyla Ankara’ya gelmiş;Milli Mücadele Hükümetinin kurduğu İktisat Bakanlığında İl Tarım Genel Müdürü olmuştur. 1924’e kadar bu görevde kalmıştır.1921’de bakanlık temsilcilerinin katıldığı bir komisyon kurulmuştur. Bu komisyona katılmıştır. Komisyonda Rize ve çevresinin huzurlu bir yaşama kavuşabilmesi için öncelikle insanların geçimini sağlayacak iş ve çalışma imkanına kavuşturulması gerektiğini ileri sürmüştür. Komisyon bu görüşü kabul etmiş ve Zihni Derin’i bölgede inceleme yapmasını kararlaştırmıştır.Zihni Derin 1923 yılında Rizeye gelir.Eski adı Garal Dağı olan hazineye ait bir bölgede 15 dekarlık arazi fidanlık işine tahsis edilir.Bölgede yaptığı incelemelerde bazı meraklıların Batum’dan getirdiği ve diktikleri gayet iyi gelişmiş çay fidanları ile karşılaşır.Rize’de fen memurluğu yapan İbrahim’i Batuma göndererek bir miktar çay fidanı ve tohumu ile mandalina çeşitleri getirerek fidanlığa diker.Atrca kendisi Batum’ düzenlenen geziye katılır.Batum ve çevresindeki Ruslar tarafından kurulmuş olan çay bahçelerini, çay fabrikasını ve Astropikal Bitkiler Araştırma İstasyonunu inceleyerek gerekli bilgilerle Rize’ye Rus bir bahçıvanla döner. Batum’a sipariş edilen 500 bin tohom fidan haline getirilir ardından halka dağıtılır.Ancak gerek halkın gerek devletin konuta yeteri kadar eğilmemesinden dolayı teşebbüs başarısızlıkla sonuçlanır.

Zihni Derin, konuya hal çaresi bulmak için bir kanun teklifi hazırlar, bakanlık kanalıyla Meclis’e sunar.Bu tasarı o dönemin Rize Mebuslarının desteğiyle 6 Şubat 1924 tarih ve 407 sayıyla kanunlaşır”Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında ; Fındık, Portakal, Limon, Mandalina, Çay Yetiştirilmesi Hakkındaki Kanun” adıyla yürürlüğe girer.

İşte Türkiye’de çayın kahramanı ve hikayesi böyle...

Televizyondaki bir dizide çaycı Hüseyin’in dediği gibi ÇAAAYYLLAAAARR...

Bugün bütün çaylar benden lütfen para ödemeyin...

Not; Çayın tarihçesi Çaykur, Zihni Derin’in hayat hikayesi de, Biriz.biz/çay (Muammer Demet) sitelerinden alınmıştır.