Derinkuyu (Melekopi) Tarihine bir bakış

      Nevşehir’in Derinkuyu (Melekopi - Malakopi) ilçesinin tarihi ile ilgili olarak 19.yüzyılın sonlarında karamanlı kaynaklarında yazılmış bir yazıyı paylaşıyorum. 

      Derinkuyu’nun yerel tarihine ilgi duyanlara yardımcı olacağını ümit ediyorum.

     Tarih araştırmalarında başlangıçlara vesile olması dileğiyle..

      Fehmi Dinçer

      Ankara 2014

     Eneyi’nin (Kaymaklı - Nevşehir - f.d.) cenubunda ve iki saat kadar uzak mesafede Melekopi yahut Malakopi karyesi kaindir.

     Mezkur karye zaman-ı kadimde Malagkiya tesmiye olunduğu gibi, şimdiki ismi olan Malakopi kelimesi dahi Malakopian = çok yorulmak, yani karyenin suyu olmadığından, ahalinin kuyulardan bin zahmetle su çektiğinden ileri gelmiş, veyahut yarım saat mesafede olan ve Kopia Deresi tesmiye olunup, elan yıkıntı ve harabeleri müşahade edilmekte olan mahalin haneleri ile birleşmiş ve mezkur dere her iki mahali ortadan kesmekte olduğundan, Kopia ismini almış olmakle, Melekopi dahi “Melos tıs Kopias” yani Kopia’nın bir kısmı denmeye başlamıştır.

     Melekopi’nin asla suyu olmadığından ahali 60 ve 80 metro derinlikte olan kuyulardan su çekerler ki, böyle kuyular tekmil karyede 30 adeti mütecavüzdür. Bundan mada (başka - f.d.) ihtiyacat-ı belde için bir takım mahzenlere dahi yağmur suyu teraküm (toplanır - f.d.) ettirilir.

     Karyenin şark cihetinde ve biraz uzakta Agia Lavra denilen bir dağ vardır ki, bunun eteğinde düz ve kumluk bir küçük ova olup, yazın müteaddit sinir hastalığından mustarip olanlar bu kuma girerek şifa bulurlar. Bu ovanın ön tarafında pek çok bağ ve meyvedar ağaçlı bahçeler vardır.

     Melekopi’nin derununda ve cenup cihetinde Agioi Theodoroi ekklisiyası kaindir ki, bu ekklisiya 970 senesinde Ioannis Tzimiskes (Bizans İmparatoru - f.d.) tarafından bina edilmiştir.

     Karye ikiye taksim olunarak, aşağı ve yukarı mahalle namları ile yadedilmektedir. Ekklisiyaları 4 adet olup, bir çok pareklisionlar dahi vardır. Yukarı mahallede biri Taksiarhis namına mevkuf ve bundan 40 sene akdem (önce - f.d.) bina edilerek oldukça cesim ve yüksek bir mahaldedir. Diğeri Agioi Anargiroi isminde olarak, çukur ve kayadan kesilmiş ve derununda azizlerin leipsanon parçaları olmakle, etraftan pek çok ziyaretçiler geldiklerinden, ekklisiya havlusunda anlere (onlara - f.d.) mahsus bir çok odalar inşa ettirilmiştir.

     Aşağı mahallede bulunan ekklisiyalardan biri Agioi Theodoroi namında olup, eski mahali üzerine ve bundan 40 sene akdem yüksek ve gayet muntazam olarak inşa ettirilmiştir. Diğeri dahi “Metamorfosis tou Sotiros” isminde ve çukur kayadan kesme olmakle, senede bir defa yevm-i mahsusunda esperinos (cumartesi yapılan ayin - f.d.) ve liturjiya (pazar günü yapılan ayin - f.d.) icra edilir.

     Bundan kırk sene akdem ahaliyi memleket tarafından müttefikan cesim bir ekklisiyasının inşası taht-ı karara alınarak, hangi mahalde inşa edileceği hakkında ittifaksızlık huzura gelmekle, anın (onun - f.d.) neticesi olarak iki taraf olmuşlar ve her biri, yukarıda beyan olunduğu üzere, birer ekklisiya inşa ettirmiştir. Lakin bu ittifaksızlık çok devam etmeyerek, ve alelhusus mekteplerin idaresine asla taalluk eylemeyip, mektepler cümlesi tarafından bil ittifak idare edilmekte ve elyevm Astiki Sholi mucibince 8 sınıftan ibaret bir mektep ve bir de parthenagogeion (kız okulu - f.d.) bulunmaktadır. Astiki Sholinin (ilkokul ve ortaokul birlikte - f.d.) talebesi 150 neferi mütecavüz olup, elsine-i saireden (farklı lisanlar - f.d.)  Türkçe ve Fransızca dahi tarif edilmektedirler. Kız mektebine küçük erkek çocuklarıda devam ederek üç sınıftan ibaret ve cümlesi 60 nefere baliğdirler. Talebenin kaffesi 4 diaskalos ile 2 didaskalissa ve bir paidonomos  tarafından talim-i terbiye edilmektedir.

     Melekopi’nin sekenesi (sakinleri - f.d.) 2500 nüfus olup, bunlardan 1700’ü ortodoks ve mütebakisi islamdır. Lisanları dahi biraz değişmiş olan olan Rumcadır.  

     Fehmi Dinçer

     Ankara 2014