Dil Eğitimi 9

PARAGRAF OLUŞTURMA,
TAMAMLAMA / UYGULAMA

1. “.... Ne var ki, Sait Faik öykücü olduğu için, onun şiirleriyle pek ilgilenen çıkmadı. Oysa, bugün bakıyoruz, o dönemde yazılmış, üstünde durulmuş, alkışlanmış, birçok kitap eskimiş de Sevişme Vakti taptaze duruyor.”
Paragrafın başlangıç -giriş- tümcesi nasıl olmalı?

2. “ Kentleşmenin, teknolojinin geliştiği, görsel sanatların kişiyi bunca böldüğü bir çağda, roman sanatını eskisi gibi izleme olanağı kalmadı. Roman okuru kitap sanayiinin tutsağı oldu. Bu durum ister istemez okumada da bir işbölümü doğuruyor. Kimimiz yalnız toplumcu romanları, kimimiz bireye dönük yapıtları okuyoruz. Bu da bir parçalanma yaratabiliyor. ............”
Paragrafın sonuç tümcesini tamamlayınız.

3. “ Denemenin atası Fransız yazar Motaigne’dir. O, döneminin bir bilgesi tavrıyla ‘ben’ merkezli, içtenlik yüklü denemeler yazdı. Ancak daha sonra deneme, ‘ben’ merkezli bir tür olmaktan çıkıp bir değer araştırması niteliği kazandı. .........”
Yukarıdaki sözleri izleyebilecek tümceyi yazınız.

4. “ Günümüzde ‘gülmece’ terimiyle de anlatılmaya çalışılan ‘mizah’ kavramı, güldürme amacı yanında dolaysız olarak yergi ve öfkeyi de içerir.İroniden kaba saba sövgüye kadar çok geniş bir anlatım ve içerik yelpazesi olan mizah, gerek öfkenin, düşmanlığın, sevgisizliğin dışa vurulduğu, gerek toplumsal eleştirinin dile getirildiği en önemli edebiyat türü olarak görülebilir ..... her mizah eserinde bu yöntemlerden biri veya birkaçı, ayrı ayrı veya bir arada kullanılır.”
Yazının ikinci paragrafının giriş tümcesi ne olabilir? Sonuç tümcesinden yola çıkarak önceki tümceyi belirleyiniz.

5. “..........Çünkü dil, yaşayan bir olgu olarak maddi ve manevi bir kültürün taşıyıcısıdır ve şair kişiliğini bu kültür içerisinde bulmuştur. Kişiliğinin yanı sıra şairin düşüncesi de bu kültürle biçimlenir.”
Paragrafın giriş tümcesi ne olabilir? İkinci tümceden yararlanarak giriş tümcesini belirleyiniz.

6.”Otuz yıl geçti. İnanılacak şey mi bu? Her şey dün gibi. Kahveler, vapur gezileri, gazinolar... Yaşam bir film gibidir. Ne var ki farkı iyi bilmek gerekir. Bir filmi yeniden izleyebilirsiniz, ama.....”
Paragrafın sonuç tümcesi ne olabilir? Önceki tümceleri dikkate alarak sonuç tümcesini belirleyiniz.”Ama” bağlacından sonra gelecek tümcenin öncekinin karşıtı olacağını dikkate almalıyız.

7. “....... Buna karşılık kötü eserler hep aynı kalıba uyar, aynı modeldir, bünyelerinde olan her şey şaşırtmak, hoşa gitmek, keskin duygularla sarsmak için bir araya gelmiştir. Geleneksel sahneler, sıradan tavırlar, dekorlar, giysiler, yerlerin renk ve biçimleri, köhnemiş dil, kaba saba sözler........”
Paragrafın giriş ve sonuç tümcelerini belirleyiniz.

8. “Alçalıp yükselmek, çamura bulandıktan sonra en berrak sularda yıkanmak, sönüp sönüp yanmak, sanatçı ruhunun günlük dramıdır. ‘ Ama bu dram her insanın içinde oynanır.’ diyeceksiniz. Kuşkusuz... Zaten sanatçıda olup da halkta olmayan ne vardır. Yalnız her şey gibi bu dram da sanatçıda en açık, en hareketli biçimini bulur. Çünkü......”
“Çünkü” bağlacıyla başlayacak tümce öncekinin açıklayıcısı durumunda olacağını dikkate alarak paragrafın akışına uygun tümceyi yazınız

9. “....... Bu yüzden günlük gazetelerin spor sayfalarına hep öfkeyle, kıskançlıkla bakarım bir edebiyatçı olarak. Şu ya da bu takımın birbirine iki gol atması bütün günlerini dolduran bu insanların bu zayıf yanlarının, çocuksu coşkunluklarının alabildiğine sömürülüşü tersime gider.”
Paragrafın giriş tümcesini ikinci tümceyi dikkate alarak belirleyiniz.

10. “Son zamanlarda uzun şiire doğru bir akım göze çarpıyor. Gene şu son zamanlarda, geçen yıllara bakarak şiirimizde, gelişme var demeye dilim varmıyor, adeta bir zayıflama,yavaşlama görülüyor. Acaba bu ikisi arasında bağıntı var mı dersiniz? Öyle olmasından korkuyorum. Şiirin bizi doyurması için her dizesinin güzel olması, hiçbir yanında kusur bulunmaması gerekir. Oysa.......”
Paragrafın sonuç tümcesini yazınız.”Oysa” bağlacıyla başlayan tümcenin karşıt anlam özelliğini taşıyacağını dikkate alarak tümcenizi kurunuz.

11. Onu bilir onu söylerim, günümüzün yazarları eserlerini yaymayı, halkın ilgisini çekmeyi beceremiyorlar. Gerçi romancılarımız, öykücülerimiz gazetelere girdi,pek bel bağladığımız sanat sayfalarından iki üç tanesi tutundu, ama.........”
Paragrafı sürdürebileceğimiz tümceyi “ama” bağlacının özelliğini dikkate alarak bulmalıyız.

12. “........ Gaz lambalarının yarı aydınlığında, kalın perdelere vuran gölgelerin gizemli görüntülerle gezindiği sessiz odaları, mangalın yanıbaşına oturup kitap okuduğum kış gecelerini. Bugünün çocukları lamba ışığında kitap okumanın hazzını bilmezler.”
Paragrafın giriş tümcesini belirleyiniz. Giriş tümcesinin sonraki tümceyle olan ilişkisi, konu tümcesi oluşunu dikkate almalıyız.

13. (1)Yeni bir akım çıkartmak onun tutunmasını sağlamak, yazarların güçlerine, yazış bütünlüklerine en önemlisi eleştirmelere dayanır. (2)Kimi yazarlar eleştirilere kulak asmayıp onları yadsırlar. (3)Akımın tutunmasında okuyucunun yeriyse en sondadır. (4)Çünkü okuyucu, akımı eskimeye yüz tutunca tanır. (5)Gerçekten de akımlar halk arasında değil,yazarlar arasında sürer.”
Paragrafın akışını bozan tümce hangisidir? Diğer iki tümce arasında aykırı bir durum yaratan tümcedir. Bu açıklamaya göre bu aykırı tümceyi bulabiliriz.

14. (1)Kısaca, konuşmalarla büyür bir romancı. (2)Bir insan karakterini on sayfalık bir betimlemeden daha başarılı anlatır konuşma. (3)Memduh Şevket Esendal konuşma sayesinde ustalığa ulaşmış.”
Yukarıdaki tümceleri “giriş,gelişme,sonuç” tümceleri olarak adlandırınız.

15. “Uzun süredir ülkemizde bir beton düşmanlığı yaşanıyor.” tümcesi paragrafın hangi bölümüne özgü bir tümcesidir, neden?
16. “İnsan da yazılacak bir ak kâğıt, okunası -bilgelik örgütü- kitap değil mi? Gerçek insan sayısına dahil her yüzün erinliğinde ya anlatamamak sancısı ya da anlamak erinci yatmaz mı ? Bunun dışa uç verişini sezinlemez miyiz?
..................
Anlamanın, anlatmanın izi düşmemiş yüzler üşütüyor beni. Karşılaştıkça merhaba bayan sayı, merhaba bay sayı diyesim geliyor. İnsanlığa ayıp olur diye susup teğet geçiyorum.”
(Osman BOLULU, Haritasız Yüzler, Çağdaş Türk Dili Dergisi, Mart 2003, sayı 182)
Yukarıdaki paragraflar düzyazının hangi bölümünden alınmıştır?

17. “ Cumhuriyet, kendine tepkili olanları da kanatları altında yaşatmayı insanlık adına gerekli gören bir yönetimin adıdır. İstemeseler de karşı çıksalar da karşıtlarıyla birlikte yaşamayı öğreneceklerin bu yönetimden nice dersler çıkaracaklarına inanıyorum.”
(Ahmet ÖZER, Atatürk’le Aklın Aydınlığına, Cumhuriyet’in 80. Yılının Düşündürdükleri s.78)
Yukarıdaki paragraf düzyazının hangi paragrafıdır?

18.“ Ne denli zengin ve gönençli olursa olsun, bağımsızlıktan yoksun bir ulus, uygar insanlık karşısında uşak durumunda kalmaktan kendini kurtaramaz. (....) Oysa, ........”
(ATATÜRK,Söylev, Türk Dil Kurumu Yayını, s.10)
Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan tümceyi tamamlayınız.

PARAGRAF OLUŞTURMA, TAMAMLAMA,
UYGULAMA YANITLARI
1. Sait Faik’in Şimdi Sevişme Vakti adlı şiir kitabı, yazıldığı dönemin en güzel şiir yapıtlarından biridir.
*
2 Değerli yapıtlar gözden kaçabiliyor.
*
3 Dahası, bunalım çağının denemesi, uygarlıkları sorguya
çekmeye irdelemeye yöneldi.
*
4. Mizah yöntemi abartıya, biçim bozmaya, taklide,bilmezden gelmeye,uyumsuzluğa dayanır.
*
5. Şair şiirini anadili içinde kurarken, bu dilin arkasındaki yerel kültürden büyük ölçüde yararlanır.
*
6. Bir yaşamın tazeliğinden iz bulamazsınız.
*
7. İyi esere hoşa gitsin diye bazı şeyler eklenemez.(giriş tümcesi)
İyi eserle kötü eseri ayırmada bize ipucu verir.(sonuç tümcesi)
*
8. Sanatçı, ruhların uyanmasına yardım eder.
*
9. Ne zaman gazeteyi son sayfasından okumaya başlayan birini görsem burkulmuşumdur.
*
10. Düzyazı ile söylenmeye değmeyecek şeyleri, sözüm ona şiirlere dolduran gençlere, yazmayın mı diyeceksiniz?
*
11. Yeni sanat bir türlü okuyucu çoğunluğunun sanatı olamadı.
*
12. İkinci Dünya Savaşı yıllarının karartma gecelerini anımsıyorum.
*
13. Kimi yazarlar eleştirilere kulak asmayıp onları yadsırlar.
*
14. 1. tümce: sonuç, 2. tümce: giriş, 3. tümce: gelişme tümcesidir.
*
15.Giriş tümcesi, çünkü konu ortaya konmuş. Bu tümcenin ortaya koyduğu, “beton düşmanlığı” yazıda ele alınıp işlenmelidir. Siz bu konuyu işleyen bir yazı yazınız.
*
16. Paragraflar düzyazının “gelişme, sonuç” bölümlerinden alınmıştır. Gelişme bölümünde yer alan paragraf “insanlar da...” diye başlayarak daha önce söyledikleri olduğunu haber veriyor; sonuç bölümünden alınan paragrafla söyleyeceklerini bitirdiğini duyururken de kırgınlığını saklamıyor yazar.
*
17. Yazar konusu olan “Cumhuriyet” i bu paragrafıyla bitirirken temel yargısını da “.... karşıtlarıyla birlikte yaşamayı öğreneceklerin bu yönetimden dersler çıkaracaklarına inanıyorum.” tümcesiyle okuruna duyuruyor. Bu nedenle düzyazının “sonuç” paragrafıdır.
*
18. Atatürk’ün Söylevi’nden alınan bu paragraf “oysa” bağlacıyla sürdürüleceği için önceki tümcenin karşıtı bir tümce düşünülebilir. O da,

“ Oysa, Türk’ün onuru ve yetenekleri çok yüksek ve büyüktür.Böyle bir ulus, tutsak yaşamaktansa yok olsun daha iyidir. Öyleyse ya bağımsızlık, ya ölüm!”
tümceleriyle sürdürülmüştür.