Dilde birliktir dirliğin temeli

VII. BÖLÜM

Tüm dünyada kullanan nüfus sayısı oranına göre 5. inci sırada bulunan Türkçeyi, daha çok ilgi gören aktif diller arasına sokabilmenin çözüm yolları mutlaka aranmalıdır. Ankara Üniversitesi bünyesinde yabancı öğrencilere Türkçe öğreten TÖMER, yaygın örgütlenmesiyle sadece dilimizi yabancılara öğretmekle kalmıyor, Türk Kültürünün taşıyıcısı olmanın yanı sıra, yabancılarınTürk ve Türkiye dostu olmalarını sağlıyor. Yurt dışında Türkçe eğitimi veren bazı Türk okulları benzer işlev görüyor olsa da, devletin izlediği Milli Kültür Politikalarına karşı duruşları, halkın nazarındaki itibarlarını gözden düşürmüştür. Dünyanın çeşitli Üniversitelerinde kurulması düşünülen Türk Dili ve Edebiyatı Bölümlerinin, nitelikli öğretim elemanları ve eğitim – öğretim materyalleri ile desteklenmesi, Hükümetlerin Türk kültürüne yapacağı en önemli hizmetlerden biridir. Dilimizi konuşanların dünyada yaygınlaşması, Türkiye ve Türk insanının saygınlığının artmasına ve tarihten kaynaklanan olumsuz imajın silinmesine yardımcı olmakla kalmayıp, Türk dostlarının çoğalması anlamına da gelecektir. Yabancılardan Türk dostu kazanmanın en doğru yolu, kültürümüzü yakından tanımalarına yardımcı olacak düzeyde, Türkçe öğrenmelerine fırsat yaratmaktan geçer diye düşünüyorum.

Mümkün olursa, sözcüklerin dile kazandırılmasında yukarıda adı geçen kişi ve kurumlar arasında koordinasyon kurulmalı, sözcük türetme ve tanıtım faaliyetlerine katkı ve katılımları sağlanmalıdır. Yeni sözcükleri dile kazandırma ve tutunmasında, dilin strüktürel yapısı ve sosyal etkileşimden çok daha öte, örgütlenmiş Halkla İlişkiler kurumu ve yönteminin sistematik sürekliliğini ve geri dönüşümü sağlayan dinamizmini göz ardı edemeyiz.

Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, İktidar ve muhalefet partileri Genel Başkanları, Parlamenterler ve grup sözcülerinin basın kuruluşlarına yapacakları açıklamalar, verecekleri demeçler, basın toplantıları, basın bildirileri, basın konferansları gibi tanıtım etkinliklerinden kitle iletişim araçlarına yansıyacak haberler, bu kişi ve makamların sözlerini sürekli gündeme taşıyacaktır. TBMM’de yapacakları konuşmaların TV’den canlı yayınlanması vesilesiyle de parlamenterler sürekli halkın gözü önündedirler. Dolayısıyla milletvekilleri, siyasiler, bakanlar ve üst düzey bürokratların ağzından telâffuz edilecek yeni türetilen sözcükler, ülke geneli tarafından duyulup, halkın belleğine kalıcı olarak girecektir. Bu bağlamda merhum Bülent Ecevit’in Kıbrıs Barış Hareketi sırasında basın mensuplarına yaptığı canlı basın açıklaması sırasında, ilk kez kullandığı “olanak”, ”olasılık” gibi bazı sözcükler o tarihten beri dilimize girmiş olup, güncelliğini hâlâ sürdürmektedir. Kıbrıs Barış Hareketi haberinin toplumu ilgilendiren içeriği nedeniyle herkes tarafından ilgiliyle izlenmesi, sözcüklerin herkes tarafından benimsenip kabul görmesini sağlamıştır. Kitlelerin Kıbrıs Çıkarması haberine odaklandığı bir sırada açıklamanın yapılması, sözcüklerin tanıtımda zamanlamanın ne kadar önemli ve etkili olduğunun en önemli göstergesi ve ilgi çekici örneğidir. Bu sözcüklerin üretilmesi ve tutunmasındaki başarı, merhum Ecevit’in siyasi kişiliğinin yanında, dilbilimine duyduğu ilginin yanında, şairliğinin ve gazeteciliğinin de rolü olduğu yadsınamaz. Keza merhum Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın “İcraatın İçinden” aylık sunum programında orta gelir grubunu kastederek, “ortadirek” demesi Türkçeye yeni bir sözcük kazandırmış ise de, öz Türkçe “dönüşüm” sözcüğü yerine yabancı kökenli “transformasyon” kelimesini kullanarak, farkında olmadan ana diline ihanet etmiştir.

Sözcüklerin ilk söyleyeni olan medyatik kişilerin ağzından çıkıp, çeşitli Kitle İletişim Araçlarında yer alması, daha geniş yığınlara ulaşmasını sağlayan zincirleme bir iletişim yansımasıdır. Bu zincirin halkaları arasında daha önce adi geçen kişi ve kurumlar yer almaktadır. Söz gelimi, bir öğretmenin bireysel kelime haznesine girmiş yeni bir sözcüğü, girdiği sınıflarda dillendirmesi, zincirleme yansımanın bir diğer pozitif sonucudur. Topluma mal edilmesi ise, öğrenmenin en basit şekli olan sosyal etkileşimden geçer. Sosyal öğrenme bireylerin çevresiyle kuracağı yüz yüze ilişkilere dayanmaktadır. Diğer bir anlatımla fısıltı gazetesi sayesinde yeni sözcüklerin ağızdan kulağa aktarılarak yaygınlaşması, bireysel ilişkilerle gelişen basit fakat etkili bir tanıtım şeklidir. B.Ecevit örneğinde görüldüğü gibi, ünlü kişilerin ağzından çıkan yeni türetilen bir sözcüğün, siyasal sistem içinde kurgulanmış çeşitli etkileşim mekanizmaları aracılığıyla (Radyo, televizyon v.b) herkes tarafından algılanıp kullanılması, toplumun hafızasına yerleşmesine neden olacaktır. Dile girmeye aday sözcüklerin iletişim araçlarında sıklıkla kullanılması, sözcükleri dile kazandırmanın bir başka yoludur.

Hazır söz türetilen kelimelerin tanıtımından açılmışken, edebiyatçı Nurullah Atacı anmadan geçemeyiz. Türettiği 2000 sözcükten sadece 400 tanesini dile kazandırması, çok büyük bir başarıdır. Dili bir uygarlık sorunu olarak ele alan Ataç, türettiği sözcükleri devrik tümceler içinde kendine özgü kullanış biçimiyle tanıtmıştır. Atacı Akbaba dergisinde okuyanların, genellikle daha önce sözünü ettiğimiz entelektüel çevreler olması, sözcükleri dile kazandırmada çok etkili olmuştur, Bu dergi Nurullah Atac'ın ürettiği sözcüklerin tanıtımda, kitle iletişim aracı rolünü üstlenmiştir.

Ana dilini kullanan herkes, vatandaşlık kimliğinin öncelikli belirleyicisi olan dilini koruyup geliştirmekle kendini yükümlü hissetmelidir. Konuşabildiği halde bir Almanın Fransızca, bir İngiliz’in Almanca konuşmaması dikkate değer bir örnek olup, ulusal kimliğin belirlenmesinde dilin ne kadar önemsendiğini göstermesi bakımından da ilgi çekicidir. Buna en güzel örnek, mükemmel İngilizce konuşabildiği halde, Joachim Löw’ün Türkiye-Almanya futbol karşılaşması sonrası gazetecilere yapacağı açıklamayı İngilizce yerine, Almanca yapmak istemesidir. Dilin birliği, ülkenin dirliği demektir.

Toplumun bütün kesimlerinde yazılıp dillendirilen yeni sözcüklerin, geniş kitleler tarafından duyularak veya okunarak algılanması, akustik imajının zihindeki tasavvuru işaretlediğinin göstergesidir. Bireysel örneklerin istatistik sayımı sonucu, anket verilerinin toplumun yarıdan fazlasını göstermesi, sözcüklerin toplumun belleğine girdiğinin bilimsel kanıtıdır. Bireysel olarak kullanmasak da, çoğunluk tarafından kabul gören yeni sözcükler, dilin organizmasına girmiş kabul edilmelidir. Yukarıda isimleri ve unvanları belirtilen kişi ve kurumların aracılığıyla, yeni sözcüklerin toplumun büyük çoğunluğu tarafından benimsenip kullanılması, sözcüklerin toplum tarafından içselleştirildiğinin belirtisidir. Toplumun ve yukarıda adı geçen çevrelerin kullanımıyla sözcükler, uzmanlarınca hazırlanacak sözlük ve imla kılavuzlarındaki yerini alarak, onay ve tescil işlemi yapılmış olacaktır. Bu onay işleminin tamamlanmasından sonra yeni kelimeler, sözlüklerde anlam içerikleriyle yer alıp, toplumun ortak malı olmayı hak etmiş olurlar.

Türkçenin söz dağarcığına girmeyi başaramayan “blog” sözcüğü ise, toplumun dil duygusu (Sprachgefühl) tarafından itilmiş, yani benimsenmeyip ret edildiği anlamına gelmektedir. Zorlama ile bir dile yeni bir sözcük sokma çabaları, boşuna zaman harcamaktan başka bir şey değildir. Dil, zora prim vermeyen özgür ve özgün, dinamik bir organizmadır. Organ naklinde olduğu gibi, doku uyuşmazlığı olmazsa, dil denilen canlı organizmaya yeni kelime nakli yapmak da olası değildir.

İstanbul, 12 Aralık 2011 Pazartesi

Massenkommunikationsmittel – kitle iletişim aracı

Sprachgefühl – dil duygusu

Kaynakça:

1.) http://www.sorubak.com/blog/iletisim-nedir-tanimiornekleri.html

2.) Öztürk, E. Nedim, Türkiye Tanıtma Sempozyumu, 16-17 Mayıs 1989- Ankara, T.C. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, İSBN- 975-19-0132-4, Kurtuluş Ofset Basımevi – 1989 Ankara, s. 2-3

3.) Kazancı, Metin: Halkla İlişkiler, Kurumsal ve Sorgulamaya İlişkin Sorunlar, Savaş Yayınevi: Zafer Çarşısı No: 14 – Yenişehir-Ankara, 2. Baskı, Olgaç Matbaası – 1982, s.33

4.) Sarıtaş Mehmet, Türkiye’nin Tanıtılması, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 991, Tanıtım Eserleri Dizisi: 13, ISBN 975-0274-7/Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988, Onay:08.07.1988tarih ve 928.1.2855 sayı. Birinci Baskı. Baskı sayısı 5.000/Semih Ofset – Ankara s. 29

5.)Sabuncuoğlu, Zeyyat, İşletmelerde Halkla İlişkiler, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B Fakültesi İşletme Bölümü, Bursa 1992 s.36

6.) Tortop Nuri, Halkla İlişkiler, İlk – San Matbaası Lmt. Şti. Tel:0312 301632- 1978/ Ankara, s.7

7.)http://www.dildernegi.org.tr/TR/Default.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE