Diz protezlerinden sonra rehabilitasyon (VIII - C)

Sağlıkta Bütüncül Bakış Açısı - 8 C 

Dize protez takılmasının sebebi, dizde eklem iltihaplanmasına bağlı ciddi ağrısı olan hastalarda ağrıyı azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Diğer tedavilerden sonuç alınmadığı takdirde, hastanın da isteği üzerine bu operasyon uygulanır. Amaç ağrının azalması, eklemde sağlamlık ile hareketlilik kazandırma ve ekleme ait kötü duruşu (“O” bacak ya da “X” bacak) düzeltmektir. 

Diz eklemi; üstteki kemiğin alt yüzü, alttaki kemiğin üst yüzü ve diz kapağı kemiğinin arka yüzü tarafından oluşan bir eklemdir. Tüm bu kemiklerin eklem yapan yerlerinin değiştirilmesi ile yapılan ameliyat total diz protezi, sadece problemli olan tekinin ya da ikisinin değiştirilmesi ile yapılan ameliyata kısmi diz protezi denir. 

Diz protezi operasyonlarından sonra rehabilitasyonun hedefleri; hareketsiz kalmanın tehlikeli sonuçlarını (derin ven trombozu, akciğere pıhtı atma, bası yaraları gibi) önlemek, eklemlerin hareketlerini uygun ve doğru şekilde yapmasına yardımcı olmak, dizin çevresindeki kasları kuvvetlendirerek diz çevresinde sanki bir dizlik varmış gibi dizi korumak ve yardımcı bir cihazla bağımsız yürümeyi sağlamaktır. Kısacası cerrahi sonrası en iyi sonuca ulaşmak için ameliyat edilen dize aşırı yüklenme olmadan, hastanın günlük yaşam aktivitelerine dönüşünün sağlanmasıdır. 

Rehabilitasyona operasyondan önce başlanır. Hastalar hem operasyon hakkında, hem de operasyonun sonrası hakkında bilgilendirilirler. Dizinde kireçleme olan kişiler genellikle dizlerini biraz bükerek yürürler bu da zamanla dizin tam olarak açılmasını engeller. Bu nedenle önce dizin mümkün olduğunca açılması sağlanır. Kasların durumu fizyoterapistler tarafından değerlendirilerek kısa kaslara germe, zayıf kaslara kuvvetlendirme egzersizleri yaptırılır. Ağrı şikâyeti mümkün olduğunca azaltılır. Ameliyattan önce yataktan sandalyeye, sandalyeden yatağa nasıl geçileceği öğretilir. Yürürken kullanacağı yardımcı cihaz hastaya tanıtılır ve ameliyatın sonrasında uygulanacak egzersiz programı hakkında bilgi verilir ve solunum egzersizleri öğretilir. 

Cerrahi sonrası rehabilitasyon programına ne kadar erken başlanırsa alınacak sonuç o kadar olumlu olacaktır. Bu nedenle operasyon sonrasında hastanın genel durumu düzelir düzelmez rehabilitasyona başlanır. İlk 24 saatte fizyoterapistler, bölgeye soğuk uygulamalar yaparlar ve hastaya solunum egzersizlerini yaptırırlar. Ameliyattan sonraki gün ise bacaktaki dolaşımı düzenlemek için egzersizler programa eklenir. Daha sonraki günlerde her gün hastaya yüklenme seviyesi artar. Kaslara zorlamadan kuvvetlendirme egzersizlerine devam edilir. Dizi bükmeye yönelik aletler kullanılır ve diz ameliyattan önceki durumuna en yakın hale gelmesi sağlanır. En erken dönemde hasta yataktan kaldırılır. Protezin şekline göre hasta ameliyatlı tarafına ağırlık verebilir ya da doktorun önerdiği şekilde ağırlık verdirilerek yürütülür. Koltuk değneğini nasıl kullanacağı hastaya anlatılır, merdiven inip-çıkma öğretilir. Hasta yeni dizini nasıl kullanacağını ve nelere dikkat edeceğini öğrendikten sonra, hekimin uygun gördüğü en erken zamanda hastaneden taburcu edilir. Rehabilitasyon programına evde devam edilir. 

KAYNAKLAR: 

- Brotzman S. Brent MD, Clinical Orthopedic Rehabilitation 

- Türeyen C., Uygulamalı Fizik tedavi ve Rehabilitasyon” Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı. İzmir, 1998