Eleştiri nasıl yapılmalı?

Türkiye zorlu dönemlerinden birini daha yaşıyor. Önceden sağ-sol vardı, şimdi sağ-sağ oldu. Hem politik gerekçeler, hem de duygusal tepkilerle konuya taraf olan herkes acımasızca birbirine tepki gösteriyor. Herşeyde olduğu gibi birbirimizi eleştirirken, bir söz söylerken de Kur-an’a göre hareket etmeliyiz.  

Allah ilk olarak haber kaynağını kontrol etmesini söyler. Haber kaynağını kontrol etmeden, kulaktan dolma bilgilerle sadece müslümanlara değil, hiç kimseye eleştiri yapmak, bir söz söylemek doğru olmaz.

 “Ey iman edenler! Eğer fâsıkın biri size bir haber getirirse onu iyice araştırın. Aksi taktirde bilmeden bir topluluğa zarar verirsiniz de yaptığınıza pişman olursunuz.” (Hucurât Suresi, 6).

İnsanın nefsinde aşırıya kaçmaya meyil olabilir. İçlerinde sadece birinin haksız, yanlış olduğu bir topluluğa karşı hepsini suçlayıcı konuşabilir. Bir kişi bir yanlış yapmıştır, bunların hepsi böyle der. Allah bu konuda şu şekilde uyarıda bulunmaktadır.

Ey iman edenler, adil şahidler olarak, Allah için, hakkı ayakta tutun. Bir topluluğa olan kininiz, sizi adaletten alıkoymasın. Adalet yapın. O, takvaya daha yakındır. Allah'tan korkup sakının. Şüphesiz Allah, yapmakta olduklarınızdan haberi olandır.(Mâide Suresi, 8).

Ayetin ilk cümlesi de çok önemlidir. “Adil şahidler” olarak diyor Allah, adil olmak, kendi aleyhine, bir yakınının aleyhine de olsa adil olmak ve adaletten şaşmadan eleştiri yapmak.

Allah insanları bir konuda daha uyarmaktadır. Bir konu hakkında tartışacak, eleştiri yapacaksak bir yol göstericiye, doğru bir kaynağa dayanmalıyız.

İnsanlardan kimi, hiç bir bilgisi, yol göstericisi ve aydınlatıcı kitabı olmaksızın Allah hakkında tartışır durur.(Hac Suresi, 8).

Eleştiri yapacak kişi bunları göz önünde bulundururken, eleştriye maruz kalan kişinin de göstermesi gereken bir tavır vardır. Allah şöyle buyuruyor.

Sizden; hayra çağıran, iyiliği (marufu) emreden ve kötülükten (münkerden) sakındıran bir topluluk bulunsun. Kurtuluşa erenler işte bunlardır. (Al-i İmran Suresi, 104)

Demek ki müslümanlardan hata yapanlar olacak, onlara iyiliği, doğruyu emreden, kötülükten, yanlıştan sakındıran bir topluluk bulunacak. Müslümanca tavır Allah razı olsun deyip eleştiriyi, uyarıyı almak olacaktır.

Bu arada her eleştiri illa ki doğru olacak diye birşey de yoktur. Belki karşı taraftaki kişi olumsuz bir ruh hali ile, haddini aşan bir eleştiri yaptı. Allah bu duruma nasıl karşılık vereceğimizi de tarif ediyor Kuran’da.

“İyilikle kötülük bir olmaz. Sen, (kötülüğü) en güzel bir tavırla önle; o zaman görürsün ki, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki en yakın bir dost oluverir.” (Fussilet Suresi, 34)

Son olarak Allah her iki tarafa da (eleştiriyi yapana da, eleştiri yapılana da) son önemli birşeyi hatırlatıyor.

Siz, insanlara iyiliği emrederken, kendinizi unutuyor musunuz? Oysa siz kitabı okuyorsunuz. Yine de akıllanmayacak mısınız? (Bakara Suresi, 44)

Son birkaç aydır karşı tarafa söylenen sözlerin, yapılan eleştirilerin yukarıda anlatılan şekilde yapıldığını bir düşünelim. Eminim çoğunun farklı şekilde söylenmiş olması gerektiğinde mutabığızdır. Allah’ın kelamı Kuran’ı hayatımızın her anında rehber edinmeliyiz. Allah korusun bir günlük hayat var, bir de Kuran var dersek çok büyük bir hata yapmış, büyük bir çıkmaza girmiş oluruz.