Evinizde yaşarken Tasarruf (5)

Ev Cihazları (2)

Dünya’nın kaynakları sınırlıdır. Avrupa Birliği 2020’lere kadar kişileri, aileleri özendirerek ve yeni teknolojilere destek vererek enerji tüketiminde %20’lik bir tasarrufu hedeflemektedir. Bu amaçla 600 adete yakın proje teşvik edilmektedir.

2011 yılında yayımlanan TS EN ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi Standardı; kamu ve özel sektör için bir strateji dahilinde enerji masrafını azaltmak ve verimli kullanmak amacıyla sistemli olarak yapılacakları anlatmaktadır.

Bu bölümde elektrik süpürgeleri, fırın ve ocaklar, klima cihazları ve ütüler gibi ev cihazlarını satın alma, kullanma önerileri sunulmuştur. Bu kapsamda tasarrufun önceden biraz yatırım gerektirmesi makul karşılanmalıdır.

Yarısı su dolu bardağa bakınca; İyimser bardağın dolu, kötümser boş kısmını,  Mühendis ise bardağın ihtiyaçtan iki kat büyük olduğunu görür.

Elektrikli Süpürge: Evdeki toz ve kiri toplayan elektrik süpürgeleri tüm ailelerin temizlik yardımcısıdır. Kaliteli süpürgelerin emiş gücü yüksektir ve küçük toz partiküllerini içine çekip, tutarak ev ortamını temizler.

Süpürgelerin Portatif ve Merkezi tipleri vardır. Merkezi tip olanların emişi daha güçlü ve torba hacmi  oldukça büyüktür.  Küçük boyutlu tozların (3 mikron) tutulması için HEPA filtreler kullanılabilir. En alt katta motorlu merkezi ünite bulunur. Hortumlar alt kattan, orta ve  üst kata uzanır. Süpürge emme prizine hortum takıldığında bastırılan mini anahtar, merkezi elektrik süpürgesine bir röle ile  gerilim uygulatarak çalışmasına sebep olur. Başka bir yöntem ise süpürge prizine hortum takılır.  220 V fişi yakındaki elektrik prizine takılarak ana üniteye çalış komutu gönderilir.

Merkezi tip süpürge güçlüdür ve motorlu ana emiş ünitesi örneğin bir dubleksde veya tripleksde en alt katta çalıştığından veya garaja kurulduğundan temizlik yapılan alanlarda gürültü azdır. Taşınacak ağırlık hortum ve fırçadır. Hortum uzunluğu 7.5-12m ve soket sayısı 1-8 adet ihtiyaca göre seçilir. Şimdi dublekslere veya dairelere sonradan hortumlar döşeniyor. 60m2’ye bir süpürge prizi yetebiliyor. Temizlik sırasında toplanan toz doğrudan aşağıya veya merkezdeki depoya yollandığından  havayı daha temiz tuttuğu, temizliğin daha kısa sürede yapılabildiği belirtilmektedir. Merkezi depodan eksoz çıkışı dışarıya açılır.

Evlerde Merkezi tipin haricinde, Portatif elektrik süpürgeleri kullanılmaktadır. Bunlar torbası değiştirilebilir ve torbasız olarak iki tiptir. Torbasız kartuçlu olanlar günümüzde tercih ediliyor. Temizleme sırasında emilen yüzük ve benzeri kıymetli şeyleri kartuçu ev dışında boşaltıp, birikintileri atarken bulabilirsiniz. Ancak toza karşı allerjiniz varsa torbalı tipleri tercih edin.

Kalabalık, misafiri bol aileler hor kullanıma uygun emiş gücü yüksek portatif süpürgeleri tercih edebilir. Süpürgelerde elektrik fişinin görev sonrası yerine sarılması için basılan butonlara bağlı yaylı toplayıcılar vardır. Fiş, prizden çekildikten sonra “topla” butonuna basarak süpürge kablosu toplanır.  220V fişini prizden çekerken, kabloyu değil, fişi prizden çekin.

Süpürgeleri daima açık havada boşaltmalı ve motor koruyucu filtresini peryodik olarak örneğin altı (6) ayda bir temizlemelidir. Değiştirilir toz torbalı süpürgelerin  torbası, üçte ikisi dolduğunda değiştirilmelidir. Toz torbasının aşırı dolması emiş gücünü azaltır. Motorun aşırı ısınmasına yol açar.

Evinizde kedi, köpek gibi evcil hayvan besliyorsanız süpürgelerin  HEPA filtreli olması ve küçük partikülleri (0.3µm) de içinde tutması, solunan havanın temiz olması ve allerji yönünden tercih edilir. HEPA filtre yenilenmesi para gerektirir.

Merdivenleriniz çoksa taşımanın yorgunluk oluşturmaması için hafif olan süpürgeleri tercih edebilirsiniz. Duvar ve tavanda toz alırken ucu fırçalı ve uzatmalı çubuklar yararlıdır. Temizlenecek alan küçükse ve eğilmekte güçlük çekiyorsanız, halı süpürmeye uygun silindiri yere dik olan kartuçlu, torbasız süpürge alabilirsiniz. Halı temizliğine uygun emiş gücü yüksek süpürgelerde temizleyici kutuda döner fırça ve küçük bir motor vardır.

Küçük alanlar için şimdi robot süpürgeler çıkmıştır. Bataryası şarj edildikten sonra zemindeki toz ve kiri kendi kendine emer. Elde kullanılan şarj edilebilir bataryalı süpürgeler evin tümünü değil, koltuk, masa gibi belirli alanları temizlemekte kullanılır. Tercih için ihtiyacınızın ne olduğuna karar vermeniz önemlidir.

Spagettiyi başarıyla yemeniz için elektrik süpürgesi gibi emin. Sophia Loren

Halı yıkamaya uygun süpürgeler emişi güçlü ve elektrik tüketimi fazladır. Elektrik süpürgeleri altı ayda en az bir defa içi açılarak birikintiler alınmalı ve motoru koruyan toz filtresi temizlenmelidir. 

Çocuklar DVD çalıştırmasını çok çabuk öğreniyor, elektrik süpürgesini ise henüz anlıyamıyorlar. Etienne Marchal

Fırın ve Ocaklar: Evin en aktif kısmı olan mutfakta fırın ve üstünde yemek pişirilen ocaklar az yer tuttuğundan birlikte bulunurlar veya mutfak genişse ayrı birimler olarak kullanılabilir. Ankara’da fırın ve ocak tek emaye gövde içinde, fırın elektrikli tip, ocak doğal gazlı olarak tercih edilmektedir. Fırın ve ocak yine üst üste konacak şekilde ancak birbirinden bağımsız birimler olarak da satın alınabilir.

Teknoloji geliştikçe, soğutma depolama amaçlı Buzdolabı uygulamalarının artışı kadar, pişirme ve ısıtma amaçlı Fırın ve Ocak türlerinin piyasada artacağı açıktır.

Pişirmek için Tek Gözlü Fırın, Pişirme ve Yemek Isıtma için üstte Tek Gözlü ve altta Çekmeceli Fırın, İki Eşit Gözlü Fırın,  İş yerlerinde üç veya daha fazla gözlü Çok Gözlü Fırınlar bunlara örnektir.

Ocaklar: Esas olarak elektrikli ve gazlı tip olarak bulunurlar. Elektrikli ocak satın alma bedeli daha ucuzdur. Elektrik oldukça ihtiyacınızı karşılarsınız.

Gazlı ocaklarda ısı enerjisi miktarını alev ve ocak baş çapına göre seçebilir ve alev şiddetini ayarlayabilirsiniz. İşletme bedeli elektrikden ucuzdur. Alevi sıfırladığınızda ısı çabuk kaybolur ve tencereniz ocakda beklemeye devam eder. Kırsal kesimde doğal gaz hattı olmayınca LPG gazlı tüpler (LPG: %30 propan ve %70 bütan karışımı) ve ticari yerlerde propan tüpleri kullanılabilir.

Ekonomik ocakların 2 büyük, 2 küçük toplam 4 gazlı gözü veya 3 gazlı 1 elektrikli gözü toplam 4 gözü olabilmektedir. Yemek taşması, rüzgar ve benzeri sebeple ocak sönerse gazı kesen emniyetli tip ocaklar vardır.  Doğal gaz olan yerlerde doğal gaz gözleri ve elektronik ateşleme imkanı kullanılır. Elektrik kesintisinde; kibrit veya çakmakla doğal gazı kullanmaya devam edebilirsiniz. Elektrikli ocaklar 30A ve daha yüksek akım isterse sigortası ve elektrik hattı ayrı olmayı gerektirir. Satın almadan önce bu hususu görüşün.

Ocakları kullanırken;ocakbaşı ve tencere uyumlu olmalı, ısı kaybının az olması için tencere tabanı daha geniş olmalıdır. Tencere ve çaydanlık kapağı; pişirme veya ısıtma sırasında, buharlaşma etkisinden yararlanmak için, kapanmış olmalıdır. Ocaklarda tabanı düz tencere ve tava kullanılır.

Ocaklarda, sebze ve patates haşlamada az su kullanılması için düdüklü tencereler tercih edilir. Düdüklü tencereler normallerine göre %30’a yakın enerji tasarrufu sağlayabilir. Normal tencerelerde pişirme sırasında tencere kapağı kontrol amacı ile sıkça açılmaz. Pişirme işlemi bitmeden önce ocak kapatılarak, son birkaç dakika için artık ısı enerjisiyle pişme sürecini devam ettirmek mümkündür.

İlk baştaki güçlü pişirme ateşi sonradan kısılarak azaltılmalıdır. Az miktarda yemek pişirmek yerine yeterli miktarda pişirmek daha ekonomiktir. Yemek ısıtmaya, yeni yemek pişirmekten daha az enerji harcanır. Yumurtalar, tencerede değil, yumurta pişiricilerde haşlanır. Ocak, tenceredeki su kaynadığında kısılır. Büyük kaplardaki pişirme işlemi gazlı ocaklarda, az miktardaki pişirme işlemi de küçük kaplarla elektrikli ocaklarda yapılabilir.

Fırınlar:  Genellikle elektrikli tiptir. Altta ve üstte ısıtıcıların olması tercih edilir. Arkada tek ısıtıcı ve vantilatörlü olan fırın yerine şimdi üstte iki ısıtıcı altta iki ısıtıcı konarak vantilatör kullanmadan daha az yer işgal eden fırınlar yapılmaktadır. Amerikan evlerinde biri elektrikli, diğeri gazla çalışan iki gözlü fırınlar kullanılmaktadır. Elektrikle çalışan göz pasta kek için, gazla çalışan göz alttan alevle ısıtıldığından et ürünleri için tercih edilmektedir.

Fırının temizlenmesi: Kullanmadığınız gün fırın temizleyici maddenizi fırın yüzeylerine püskürtün. Ertesi güne dek bekleyin. Yumuşamış kiri bezle iyice silin. Fırına donmuş değil, oda sıcaklığına gelmiş gıda maddeleri konulur. Isıtırken veya pişirirken fırın kapağını açıp bakmak %20’ye yakın ısı enerjisi kaybına sebep olduğundan, gözle kontrol yapın. Fırında pişirme işlemini seramik ve cam tencerelerle yapmak tasarruf sağlar. Fırınlar, istisnalar dışında, önceden ısıtılmamalı, fırın kapağı sıkça açılmamalıdır. Küçük tepsileri büyük fırınlarda pişirmek enerji kaybını arttırır.                      

Fırının pişme süresinden önce kapatılması halinde artık ısı enerjisi kullanılarak beş dakikalık tasarruf sağlayabilirsiniz. Pişme süresine beş (5) dakika kala fırınınızı kapayın. Artık ısı enerjisi pişmeyi devam ettirir.

Elektrikli fırınlarda ısı enerjisini düzgün yaymak için tercihe göre turbo sistemlilerveya yaygın çok sayıda ısıtıcısı olanlar kullanılır. Fırınlarda saat ve termometre kullanılmalıdır. Fırınlar hava ve ısı sızdırmaz olmalıdır.                                                                                                     

Mikrodalga Fırını: 220V şebekeden çekilen gücün yaklaşık %65’i; yüksek frekanslı örneğin 2.45GHz magnetron çalışmasını sağlamakta ve dalga kılavuzu üzerinden osilasyon enerjisi elektrik alanı oluşturmaktadır. Yiyecekteki su, yağ ve şeker molekülleri oluşan 2450MHz elektrik alanına uyarak ve biraz gecikerek titreştiğinde, gecikme süresince enerji absorbe edilmektedir. Moleküler düzeyde dielektrik ısıtma yapılıyor. Bazıları kolay anlaşılması için “sürtünme sonucu ısı oluşmaktadır” diyor. Yiyeceğin yaklaşık 4 cm kısmına ve dışarıdan içeriye doğru yüksek frekanslı enerji nüfuz etmektedir.

Su içeren  meyve ve sebzeler daha çabuk pişiyor. Pişirme süresi azsa kalan çiğ kısım bakteri taşıyabilir. Çok pişen kısım ise besleyiciliğini kaybedebilir. Bu yüzden mikrodalga fırında karıştırıcı vantilatör veya döner tabla daha düzgün ısıtma ve pişirme için kullanılıyor.

Dolapta bekleyen yemeğin kısa sürede ısıtılması, donmuş bir yiyeceğin çabukça eritilmesi ve az miktarda bir yemeğin pişirilmesi gibi görevler için mikrodalga fırını kullanılabilir.

İlk mikrodalga fırını 1947’de üçbinwatt (3000W) güçlü olarak nükleer yakıtlı ABD Savannah gemisi mutfağında kullanıldı. Günümüzde evlerdeki fırınlar 1100W- 700W harcıyor. Pişirme süresi 2-10 dakika, ısıtma 10-30 saniye arasında başarılmaktadır. 700W seviyesi daha ziyade ısıtmak için uygun. Sıcaklık derecesi ve süre seçiliyor. Süre sonunda sesli ikaz veriliyor ve çalışması duruyor. Tedbir olarak normalde kapak açıldığında otomatik olarak daima magnetron RF çalışması durar.

Tıpta sterilizasyon amaçlı kullanım başarılı. Bebek sütünün besleyici özelliğinin kaybedilmemesi ve nakil amaçlı insan kanının özelliklerini koruması için mikrodalga fırında ısıtmayın önerisi var. Mikrodalga fırın kullanımı ABD ve İsrail’de yaygındır. 

Fırının iç yüzeyi daima temiz tutulmalıdır. Çatlak camlı fırını kullanmayın ve radyo frekans etkisinden yarım metre uzakta durarak kendinizi koruyun önerileri dikkate alınabilir. Metal kab ve alüminyum folyo, radyo frekans ısı enerjisini yansıttığından, mikrodalga fırınında kullanmayın. Ark yapabilir. Plastik, cam ve seramik kablar daha uygundur. Temizlemek için; Küçük bir kaba su koyun. Bir kaç dakika mikrodalga fırınınızı çalıştırın. Oluşan buhar sebebiyle kir ve artıklar yumuşamıştır. Nemli bezle silin. Başka bir metod; Bir adet limonu ortadan ikiye kesin. Yarım limonları, fırına dayanıklı kaba koyun. Kaba dört (4) bardak su doldurun. Yaklaşık beş dakika süreyle fırını çalıştırın. Fırının içini çalışma süresi sonunda nemli, bir bezle temizleyin. Mikro dalga fırının ön yüzüne genel maksat temizleyici sıvısını püskürtüp bir iki dakika bekledikten sonra nemli bezle silin. Sıvı temizleyici yoksa sabunlu bezle silin.

Yarı pişmiş fikirler için küçük bir fırın yeterlidir. Brandy Brandon                         

Fırın sıcakken ekmeği pişirin. İran atasözü 

Klima: Klima cihazı evin içindeki sıcak havayı soğutur. İstediğiniz sıcaklıkta yaşamanızı sağlar. Satın alırken maliyetine bakıldığı kadar servisin iyi olduğundan emin olun. Evin enerji verimliliği; ısı yalıtımı, pencere kaliteleri ve kuzey-güneyde bulunuşu ve ev rengi (koyu ise ısı depolar, açık ise ısı yansıtır) klima cihazının fonksiyonunu etkiler. Enerji verimliliği iyi olan enerji yıldızlı tip veya A sınıfı klima kullanın. Enerji sarfiyatı yönünden invertörlü klimalar daha ekonomiktir. Kışın rezistansı olan klimalar soğutma yerine ısıtma yapabilir.

İhtiyacı karşılayan kapasite; klima kapasitesi BTU/saat soğutulacak alanla uyumlu olmalıdır. Klima kapasitesi uygun seçilemezse, kapasitesi büyük olan klima nemlendirme yapar. Küçük kapasitelisi ise yeterince soğutma yapamaz. İhtiyaç kapasitesi iyi boyutlandırılmalıdır. Kaba bir hesap 700BTU, 1m2 alan içindir.  16m2 oda için 700x16=11200, 11200BTU/saat yeterlidir. Çıkış gücüne dayanan kaba bir hesaplama ise bir (1) m2 alana 50W güç ayırmaktır. 16m2 oda için 16x50=800W güçlü bir klima yeterli sayılır. Odanın güneye, kuzeye bakışı, kişi sayısı, odada televizyon, bilgisayar olması hesapları biraz daha etkiler. Klima verimliliği arttıkça çekilen güç azalmaktadır. Satın alma sırasında uzman görüşünü alın.

Klimada; buharlaştırıcı bobin, yoğuşturucu, soğutucu kanallar ana parçalardır. Termostat, ortam sıcaklığının kurulan değerden daha fazla olduğunu sezince klima çalışır. Sıvı olarak gelen soğutucu ev içindeki bobinlerde buharlaşır, gaz olur, ısıyı alır. Gaz dışarıda bulunan yoğunlaştırıcıya gönderilir ve orada ısı enerjisini salar, sıvılaşır.

Klima dış kısmı; hava akımı olabilen, ısı yükünün az olduğu, serin, gölgeli bir yere, doğrudan güneş ışığını almayacak şekilde örneğin kuzey cepheye yerleştirilir.

Çalışan klimayı evden kısa bir süre ayrılacaksanız kapatmayın. Soğutma yükünün azalması için sıcaklık derecesini biraz artırın. Klima nem ayarının %45 ve üzeri ayarlanabilir olması faydalıdır.

Klima arızalandığında uzun yıllardır kullanılıyorsa bozulan dış veya iç kısım değil tamamı değiştirilmelidir. Sebebi, yeni klimalar eski modellerden daha az güç harcamaktadır. Klimada en pahalı kısım invertör, kompresördür.

Bakım: Klima filtreleri düzenli olarak değiştirilmelidir. Vantilatör hızı, çok nemli günler haricinde yüksek hız konumuna alınabilir. Nemli günlerde hız düşürülür. İç bölüm ve dış bölüm arası uzak olmamalıdır. Hava filtreleri mümkünse ayda bir kontrol edilmelidir. Temiz filtreler enerji faturasını %5-10 arası azaltır. Dışarıdaki yoğuşturucu bobin yılda bir temizlenmelidir.

Meksika’da klima cihazlarını, çok gürültü yapıp iyi çalışmadıklarından, politikacıya benzetirler.

Ütü ve Kullanımı : Ütü  elektrik enerjisini çok kullanan bir ev cihazıdır. Ütü yaklaşık olarak ikibin watt (2000W) tüketir. Özellikle depolu olan yeni nesil buharlı ütüler daha çok enerji tüketebilir. Ütü maliyeti; satın alma bedeli, elektrik enerji bedeli, su bedeli ve ütüleme emeği bedellerini içermektedir. Sarf edilecek emeği azaltmak için çamaşırların askıda kurumaya bırakılması, biraz nemliyken ütüleme yapılması ve  ütü ihtiyacının azaltılması birinci önlemdir. Bazı kişiler buharsız, sadece ısıtması olan düşük güçlü ütü satın almakta ve suyu ütülenen giysiye kendisi nemlendirmek amacıyla püskürtmektedir. Ütülenecek son parçaya geldiğinizde ütüyü fişten çekin ve artık ısıdan yararlanın. Ütü gerilim ve buhar kordonu yaklaşık 3m olmalıdır. Daha kısası serbest çalışmanızı kısıtlayabilir.

Buharlı ütüler ayrıca bir su deposu olduğundan ütüleme işini kolaylaştırır, ara vermeleri azaltır, ütü yapan kişiyi daha az yorar. Ancak depolu buharlı ütü daha pahalıdır ve muhafaza için daha çok yer ister.

Ütünün tabanının paslanmaz çelikten, çizilmez yapıda ve kolay kayabilir özellikte olması, kurulduğu sıcaklık derecesine gelince ısınmayı durdurması, anlık buhar verebilmesi ve buhar deliklerinin çok sayıda olması, musluk suyu buharlaştırıldığında oluşan kireç ve benzeri artık malzemelerin tutulabilmesi ütüde aranan özellikler kapsamındadır. 

İyi ütü; buhar gücü yüksek, kırışıklıkları kolayca açabilen ütüdür. Ütünün taban kayganlığı, buhar gücü fazla ve ütü hafifse artar.

Evlerde ütülenecek elbiseler, giysiler fazla ise buhar kazanlı ütü, az ise normal buharlı ütü kullanılabilir. Buhar çıkışı gücü 35g/dk ile 90g/dk arasında olabilir.                                      

Ütüleme ortamında doğru aydınlatma yapılmalıdır. Kırışıklıkların gözden kaçmaması için gölgesiz ışık seçilmelidir. Doğrudan gün ışığı imkanı yoksa; floresan  ampullerin parlamayan ışığı kullanılmalıdır.

Kendi ütüsünü yapan, bir şey dökmez. Meryl Streep

Ütünün gövdesi, ev temizliğinde kullanılan deterjan ve çözücüler kullanılarak değil nemli ve yumuşak bir bezle silinmelidir. Buharlı ütülerin ana sorunu oluşan kireçlerin buhar yolunu kapamasıdırBuhar haznesini temiz tutmak için kireç çözücü nadiren en çok iki ayda bir veya en az yılda bir kullanılabilir. Ütünün kirecini kendisinin atabilmesi, örneğin kalsiyuma karşı kartuçlar kullanarak, istenen bir özelliktir. Her kullanımdan sonra ütü su tankı boşaltılır ve ütü birkaç saniye yatay tutularak kalan son su damlalarının akması sağlanır. 

Kolay ütüleme ve kırışıklıkların olmaması için ütülenecek çamaşır nemli olarak kurutucudan alınmalıdır. Ütülenecek giysi kısmı, ütü değmeden önce düz hale getirilmelidir. Ütüleme işleminde oluşan sese dikkat edin, ses oluşursa ütü sıcaklığını azaltın. Kumaşa ütü uzunlamasına değmeli ve burnu doğrultusunda ütü ilerletilmelidir.  Ütü ile daireler çizilmemeli, sağa sola gidip gelmeler olmamalıdır.                                                    

İpek, üstüne bez konarak, ütülenir. Naylon, akrilikler düşük sıcaklıkta, pamuklu giysiler daha yüksek sıcaklıkta ütülenir. Ütülerken dikkatli olmalı ve sıcaklık uygun değere getirilmelidir. Ütü yaparken dikkatinizin dağılmaması için televizyon seyretmeyin. Ütüleme işlemi bitmeden beş dakika önce ütü prizden çekilir. Mevcut ısı enerjisi kalan parçaların ütülenmesinde kullanılır.

Ev işleri, bir kadının yaptığı, fakat yapılmadığı güne kadar kimsenin dikkatini çekmeyen işlerdir. Evan Esar 

Sonuç: Gerçekten enerjiyi daha verimli kullanarak tasarruf edebilmek ve yaşam kalitesini daha iyileştirmek mümkündür. Tasarrufun en iyi uygulama alanı önce evlerimiz, sonra iş yerlerimizdir. Evlerimizde kullanılan cihazları ekonomik bir fiyata satın almak, onları verimli kullanmak; çalışmak kadar değerlidir. a. Çalışıp üretirken parayı kazanır ve cebinize koyarsınız.  b.Benzer şekilde imkanlarınızı dikkatli ve verimli kullanarak da paranızın cebinizde kalmasını sağlarsınız.”a=b”.