Okurlarımdan Gamze’nin bebeği devam ettiği kreşte istenmeyen bir davranış sergilemiş. Gamze diyor ki…

Kızım 17 aylık. Kreşe gidiyor. Sınıfındaki çocuğu ısırmış. Çocuğun kolunu gördüm. Biraz kızarmıştı. Kızıma hem kızdım içimden, hem de üzüldüm. Neden yaptığına anlam veremedim. Ceza uygulamaya karar verdim, ama, bir gün geçti hala denemedim. Biraz da eşimle fikir ayrılıklarımız var ceza konusunda. O hep daha yaşı küçük diyor. Ne şaplak ne de ceza uygulamak istemiyor. …Bu konuyu arada bir düşünüyorum fakat işin içinden hala çıkamadım.

Selam Gamze,

Biliyorum orijinal sorun daha uzundu. Eğildiğin konu da ısırma hadisesinden çok, kızına nasıl bir disiplin vermen gerektiğiydi. Aslında bu sorunun pek çok boyutu var. Olay kızının istenmeyen bir hareket sergilemesinden doğduğu halde, oradan küçük çocuklara ne şekilde bir disiplin verilmesi gerektiğine ve hatta disiplin sürecinde anne ve babanın tutumlarının nasıl olması gerektiğine kadar uzanıyor.

Ancak bu konular çok geniş olduğu için bu yazımda sadece küçük çocuklarda sık görülen ısırma davranışına ve bu davranışla nasıl başa çıkılabileceğine odaklanmak istiyorum.

Bebekler ve Çocuklar Neden Isırır?

Bir yaşından küçük bebekler dünyayı dokunarak ve çevrelerindeki nesneleri ağızlarına götürerek tanır. Bu tanıma sürecinde çeşitli nesneleri ısırmaları sıklıkla rastlanan bir harekettir. Kimi zaman da dişleri çıkarken damakları kaşındığı için ellerine geçen herşeyi büyük bir hırsla kemirirler. Hele bir de o inci taneleri çıktığında emerken ısırıldığınızı hatırlayın. Amanınnn!!!

Bir yaşından büyük çocuklarda görülen ısırma hareketiyse bunlardan biraz farklıdır. Bir yaşından büyük bir çocuk artık dünyayı tanımak için ısırma yöntemine ihtiyaç duymaz. Çünkü büyük motor gelişimi sayesinde daha bağımsız bir şekilde hareket etmeye başlamış, parmaklarını ve duyu organlarını daha rahat kullanıyor hale gelmiştir. Onlar başka nedenlerle ısırır. Bu nedenlerin çoğu kötü bir maksat taşımaz.

Çocuklar kreş, oyun grubu gibi sosyal çevrelere girdiklerinde ve hatta evde anne/baba ve akrabalarla yalnızken bile ısırma davranışı gösterebilir. En sık 12-36 ay aralığında gözlenen ve 3-3,5 yaşından sonra genellikle kaybolan bu davranış maalesef kimi zaman “çocuğun kötü huylu ya da hırçın mizaçlı olduğu” şeklinde yorumlanır. Kimi zaman ebeveynler çocuğu bu davranışından vazgeçirmek için ceza verme yoluna gider.

Acaba 1 yaşından büyük çocuklar neden ısırır?

1 yaşından büyük çocuklar için ısırmak genellikle planlı bir hareket değildir. Hapşırmak ya da öksürmek gibi koşulların getirdiği ve aniden gelişen bir tepkidir. 1 yaşından büyük çocuklar duygusal, fiziksel ve çevresel sebeplerle, cinsiyet özellikleri nedeniyle ve günlük yaşamda karşılaştıkları durumlar nedeniyle bu istenmeyen davranışı gösterebilir.

1- Duygusal Sebepler

Biz yetişkinler, biri hoşumuza gitmeyen bir davranış yaptığında hemen patada-kütede karşımızdakini dövmeyiz öyle değil mi? Önce konuşarak anlaşma yoluna gideriz. Karşımızdaki bizi dinlemese bile en kötü ihtimalle kendi kendimize söylenir ya da yakınlarımıza dert yanarız. Kısaca duygularımızı konuşarak dile getirir ve soruna bir çözüm bulmaya çalışırız. Ayrıca sosyal normlar, canımız sıkan her durumda, sorun çıkaran kişinin burnunu ısırmamızı engeller

Şimdi de konuşmayı bilmeyen ya da konuşabildiği halde kelime hazinesi bir yetişkine göre oldukça kısıtlı olan bir çocuğu düşünün. Bu çocuk çok öfkelendiği veya sıkıldığı bir durumla karşılaşıyor, mesela bir arkadaşı elindeki oyuncağı alıyor. “Onunla ben oynuyordum. Geri verir misin?” diyemiyor ya da “Önce biraz ben oynayayım, sonra da sen oynarsın” gibi çözüm yolları yaratamıyor. Sosyal normlar hakkında da pek de fikri olduğu söylenemez. Böyle bir durumda gücünün yettiği en pratik çözümü uyguluyor: Isırıyor. Dil gelişimi yeterli olmayan çocukların şu durumlarda ısırmaya başvurduğu görülür:

- Sinirli ya da stresli olmak

- Korkmak ve kendini korumak istemek

- Başarmak istediği birşeyi yapamamak: Örneğin tüm arkadaşları topa ayaklarıyla vuruyor, ancak o beceremiyorsa, bunu başaran bir arkadaşını ısırabilir.

- Sıkılmak: Gün boyunca aktif bir şekilde oynayacak fırsat bulamaması

- Mutsuz olmak

- Merak: Kimi zaman çocuklar yaptıkları davranışın nasıl bir sonuca yol açacağını görmek için de hareket eder. Isırmak da sonuçları keşfedilecek yeni bir davranıştır. Isırdığı zaman ısırılan kişinin canının acıdığını çoğu zaman düşünmezler.

- Yakınlığını, sevdiğini belli etmek: İster inanın, ister inanmayın, bazı çocuklar birşeyden ya da bir kişiden çok hoşlandıklarında muhabbetlerini ısırarak belli etmek isteyebilir.

Isırma yetersiz dil gelişiminden kaynaklanıyorsa, çocuğunuzun konuşması geliştikçe ve isteklerini kelimelerle anlatabilecek konuma gelince ısırma davranışı da kaybolacaktır.

2- Fiziksel sebepler

- Aç olmak

- Diş çıkarmak

3- Çevresel sebepler

- Çok fazla dış uyarıcıya maruz kalmak: Örneğin bütün gün bir alışveriş merkezinde gezerek alışık olunmayan renkler, kokular ve görüntülere maruz kalmak, kalabalığın içinde olmak

- Yaşantılarındaki ya da çevrelerindeki değişimlere tepki göstermek: Örneğin ebeveynin işe başlaması, yuva değişikliği, ev değişikliği, eve yeni bir bebek gelmesi

- Ebeveynlerin konuya gösterdiği hassasiyet: Isırma durumunda ebeveynlerin tepki gösterdiği görülünce bu yolla dikkat çekme isteği

4- Cinsiyet: Erkek çocukları genellikle kızlara göre daha geç konuşur ve başlangıçta kelime hazneleri daha kısıtlıdır. Erkek çocukları ne kadar minik de olsalar, kızlara oranla daha kuvvetli olabilirler. Miniklerin dünyasında daha kuvvetli ve sessiz bir oğlan çocuğu, çıtı-pıtı ve üstelik de papağan gibi geveze bir kızla karşı karşıya kaldığında, hoşuna gitmeyen durumlarda ısırma yoluna gidebilir. Ancak elbette her çocuk bu şekilde davranacak değildir. Kız çocukları arasında da istekleri olmadığında ısırma yoluna başvuranlar çıkabilir.

5- Günün belli zamanlarında olmak: Kimi çocuklar gün içinde belli bir rutini takip etmeye alışmıştır. Bu rutinde değişiklik olduğunda tepkilerini ısırarak gösterebilirler. Örneğin uyku saatini kaçırmış olmak, yemek saati gelmesine rağmen yemeğin hazır olmaması gibi sebepler ısırmaya yol açabilir. Bu durumu engellemek için çocuğun rutinine özen göstermek gereklidir.

Isırmak Ne Zaman Problem Olur?

Her çocuk arada bir başkasını ısırabilir. Beklenmeyen bir durumdan kaynaklanan ve ani bir tepki olarak yapılan ısırma hareketinin devamı gelmediği sürece üzeride durulmamalıdır. Ancak ısırmaların sıklığı arttığında ya da ısırma hareketi sosyal çevredeki belli bir bireye yöneldiğinde (mesela yuvadaki belli bir arkadaş sürekli ısırılıyorsa) bu durum bir sorun haline gelmeye başlar.

Sürekli ısırma hareketi, ısırılana rahatsızlık verdiği gibi, ısıran çocuk da bu davranışı nedeniyle sosyal çevrelerden uzaklaştırılabilir. En basidinden diğer çocuklar oyunlarda onu aralarına almak istemeyebilir. Ayrıca ısıran çocuğa lakaplar takılabilir.

Isırma Konusuyla Nasıl Başa Çıkmalı?

Bir yaşından küçük bebekler ısırıyorsa

• Küçük bebekler için yapılacak fazla birşey yoktur. Bu davranış bebeğin doğasından ileri gelir. Bebeğe kızmak, herhangi bir ceza ya da ders vermeye çalışmak anlamsızdır. Isırma olayı gerçekleştiğinde “Off acıdı!” diyerek yüzünüzü buruşturmanız, zaman içinde yaptığı şeyin yanlış birşey olduğunu öğretecektir. Ayrıca dişetleri kaşındığı için ısırıyorsa, ısırmaya uygun emzik, oyuncak, soğutulmuş temiz bir bez vermek gibi uygulamalar faydalı olacaktır.

Bir yaşından büyük çocuklar ısırıyorsa

• Yanlış olduğunu söyleyin: 1 yaşından büyük  çocuklar ısırdığı durumda ebeveynler sakin ve serin kanlı olmalıdır. Tepkisel davranmak, bağırmak, çocuğa fiziksel cezalar vermek uygun değildir. Zaten anlaşılmadığını düşünen ve belki de sosyal çevrelerden dışlanmış bir çocuk bir de kendi ebeveyninden aşırı tepki görürse, kendini daha kötü hissedecektir. Bunun yerine, olay sizin gözünüzün önünde olduysa hemen kararlı bir ses tonuyla “Isırınca acır. Başkalarını ısırmak doğru değil.” demek gereklidir.
• Isırılana yönelin, yardım edin, sakinleştirin: Isırılan kişi bir çocuksa “Arkadaşın seni ısırdığı için çok üzgün.” demelisiniz. Isırılan bölgeyi su ve sabunla yıkamalı ve kanıyorsa çocuğa ilk yardım uygulamalısınız. Yara derinse doktora göstermek de gerekli olabilir. Kimi ısırıklar antibiyotik tedavisi ve tetanoz aşısı yapılmasını gerektirir. Çocuk ağlıyorsa onu kucaklayıp sakinleştirmeniz uygundur. Bu hareketleri ısıran çocuğunuzun önünde yapmanız, ona kötü durumda olan bir kişiye yardım edilmesi ve empati gösterilmesi gerektiğini öğretecektir.
• Çocuğunuza yönelin: 
  • Anladığınızı belli edin: Ardından ısıran çocuğunuza dönüp, onunla göz teması kurarak “Arkadaşını ısıracak kadar öfkelendiğin için üzgünüm.”, ve “Seni üzen durumda yanında olamadığım için üzgünüm.” diyerek duygularını anladığınızı belli edebilirsiniz.
  • Gerilimi ortadan kaldırın: Ardından çocuğunuza “Ne olduğunu, ne hissettiğini” sorun. Konuşur ve derdini söyleyebilirse ne ala. Ancak çok küçük çocuklar muhtemelen kendilerini ifade edemeyecektir. Isırma hareketi ısırılan çocuk kadar, ısıran çocuk için de kötü bir deneyimdir. Hareketlerinden ve göz teması kuramasından utandığı, korktuğu ve kendini kötü hissettiği anlaşılabilir. Bu durumda ona güven veren sakin bir ses tonuyla konuşmaya devam ederseniz, bir müddet sonra ortamda birikmiş olan gerilim çözülecek ve çocuğunuz ağlayarak, tepinerek, gülerek ya da ortamdan kaçarak kendini rahatlatacaktır.
  • Çözüm getirin: Gerilim ortadan kalktıktan sonra, çocuğunuz sizi anlayacak yaştaysa ve konuşabiliyorsa, hoşlanmadığı durumlarda ne şekilde davranacağını basit bir şekilde anlatabilirsiniz. Ancak açıklamanız sadece yaşanan konuya yönelik olmalıdır. Mesela çocuğunuz “Arkadaşı ona çok yaklaştı” diye ısırmışsa, “Mehmetcim, Isırmak yerine, Ayşe’ye biraz daha uzakta oturmasını söyle.” diyebilirsiniz. Çocuğunuz konuşamıyorsa “Mehmetcim, çok sinirli olduğunu görüyorum.” diyerek onun söyleyemediklerini siz dile getirin.
  • Önlem alın: Isırma gibi olaylara en güzel çözüm, olmasını baştan engellemektir. Çocuğunuzun açlık gibi fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak, yaşına uygun oyuncaklar seçmek, her gün belli bir zamanı özellikle ona ayırarak dikkat ihtiyacını karşılamak, günlük hayatta elbise/yemek tercihi gibi basit konularda ona seçim hakkı tanımak, çocuğun rutinine özen göstermek, kardeşler arasında paylaşılamayan bir oyuncak olduğunda mutfak saatini kurarak her çocuğun belli bir süre oynamasına izin vermek vb. genel uygulamalar çocuğun gerilimini azaltarak, ısırma gibi olumsuz davranışlar sergilemesini engelleyecektir.
• Sebebini anlamaya çalışın: Isırma olayı sizin gözlerinizin önünde meydana gelmişse sebebini anlamak daha kolay olabilir. Isırma olayı kreş gibi kontrolünüz dışında bir yerde meydana geldiyse, kreş görevlilerine olayın neden meydana geldiğini sorabilirsiniz. Isırma olayı belli bir arkadaşa yöneliyorsa o arkadaşın ailesiyle beraber konuyu konuşup, çözüm bulmaya çalışabilirsiniz. Ancak sadece duygularınızı kontrol edebileceğinize ve öfkelenmeyeceğinize eminseniz böyle bir sürece girin. Aksi takdirde olay daha da büyüp istemediğiniz noktalara gelebilir.
• Sebebini anlamadığınızda: Her durumda ısırmanın nedenini bulamayabilirsiniz. Nedenini bilmek sorunu çözmek anlamında faydalı olsa da kimi zaman işinize yaramayabilir. Örneğin çocuğunuz “sizin işe başlamış olmanızdan dolayı” ısırmaya başladıysa ne yapacaksınız? İşinizi mi bırakacaksınız? Bu nedenle sebebin ne olduğdan bağımsız olarak her durumda çocuğunuzun hatalı bir davranış yaptığını söylemeli, onu anladığınızı belli etmeli, gerilimi ortadan kaldırmalı, çözüm getirmeli ve olayın bir daha meydana gelmemesi için yaşam düzeninizi gözden geçirerek, gerekli değişiklikleri yapmalısınız.
• Çok gerekliyse ceza verin: Yukarıdaki öneriler uygulandığında büyük ihtimalle ısırma sorunu çözülecektir. Ancak bazı aileler, her durumda olmasa da bazı durumlarda ceza vermenin gerekli olduğunu düşünebilir. Ceza verilmesi düşünülüyorsa, 1 yaşından itibaren odanın köşesine gönderme ve orada sessizce bekletme yöntemi uygulanabilir. Bunu yapmadan önce “Isırmak doğru değil. Isırdığın için bir süre sessizce odanın köşesinde bekleyeceksin.” şeklinde kısa bir açıklama yapılabilir. 1 yaşındaki bebekler için 1 dakikalık ceza yeterlidir. Ancak 2 yaşından küçük çocuklarda köşeye gönderme cezasının her zaman işe yarayacağı söylenemez. Bu kadar küçük çocuklar kendilerine ceza verildiğini anlamayabilir. Bu nedenle çok küçük çocuklarda dikkati başka birşeyle dağıtmak daha doğru bir stratejiidir. Mesela 1 yaşındaki çocuğunuzun oyuncak paylaşımı nedeniyle oyun grubundaki başka bir çocuğu ısırdığını gördüyseniz, başka bir oyuncağı göstererek onu oradan uzaklaştırabilirsiniz. Köşeye gönderme cezası genellikle 2 yaşından büyük çocuklarda işe yarar. Yaş ile orantılı olarak da ceza süresi birer dakikalık dilimlerle uzatılabilir. Örneğin 2 yaşında 2 dakika, 3 yaşında 3 dakika gibi…
• Sorun çözülmüyorsa doktora danışın: Tüm uygulamalarınıza ve önlemlerinize rağmen çocuğunuz ısırma davranışından vazgeçmiyorsa, önüne gelen herkesi, sürekli ısırıyorsa doktora danışmanız daha doğru olabilir.

Isırma Durumunda Neler Yapılmamalı?

• Çocuğa bağırmamalı ve fiziksel ceza uygulamamalısınız.
• Isırmanın neden kötü olduğunu uzun uzun ve detaylı bir şekilde açıklamaya çalışmak küçük çocukların kafasını karıştırmaktan başka bir işe yaramaz. Hatalı bir hareket olduğunu ve yapılmaması gerektiğini söylemeniz yeterlidir.
• Isırmanın kötü birşey olduğunu ve can yaktığını göstermek için sizin çocuğu ısırmanız doğru değildir. Bu durumda hatalı olan davranış bir de ebeveyn tarafından tekrar edilmiş olacaktır.
• Çok küçük çocukları özür dilemeye zorlamak da işe yaramaz. Bu onları daha da öfkelendirecektir.
• Isırma olayının üzerinde çok durmamalısınız. Gereğinden fazla üzerinde durulduğu durumlarda, ileriki dönemlerde çocuk bu konuyu dikkat çekme vesilesi olarak da kullanabilir.

Sağlıcakla kalın…

Sevgiler

Tanla

Diğer yazılarım için>> BebekveBen.com
Facebook>> Bebek ve Ben
Twitter>> @Bebek_ve_Ben
Pinterest>> bebekveben