Göktürkler

Aslımız, neslimiz  İç Asya Altay dağlarına dayanır. İlk defa türk ismini kullanan Göktürkleri bilmeden tarihimizi okumak mümkün değildir.

 

Göktürkler, 542'ye kadar Altay Dağları'nın güney eteklerinde yaşamışlardır. Çin kaynakları, ittifakla Göktürklerin Hunlardan geldiğini ifade etmektedir. Göktürkler, "Aşina" adını taşıyan ve kelime anlamı olarak kurt neslini ifade eden bir Hun ailesine mensupturlar. Kurt, Oğuz Kağan Destanı'nda yol gösterici olarak ifade edilmektedir. 

 

Aşina'nın 500 hanesi., Altay dağlarının kuzeyinde demir işleri yaparak Cücenlerin egemenliğinde yaşadılar. Çin tarihsel kaynakları Cücen kağanı Anagui'nin, kızıyla evlenmek isteyen Göktürk kağanı Bumin'e “Senin gibi demirci bir kölem benim kızımı hangi cesaret ve cür'etle nasıl isteyebilir?” dediğini kaydetmiştir. Anagui'nin bu ifadesi Türklerin demircilik sanatlarında uzmanlaşmış olduğunun bir kanıtıdır.

 

Hunlardan sonra dağılan Türk boyları  bir daha birleşemeyip 550 yıllarına kadar bağımsız bir devlet kuramadılar. Geniş bozkırlarda güç Moğolların ataları olarak bilinen Cücenlerin elindeydi.  Göktürk İmparatorluğu kuruluşu 552 yılından, Uygur Türkleri tarafından devrilene kadar Doğu ve Batı olmak üzere 193 yıl devam etmiştir.

 

1.Göktürk dönemi(552-630); Cücen elçisini öldüren Bumin Kağan’nın Türk boylarını birleştirip, Cücenlere saldırıp yenmesiyle 552 yılında başlar. Doğusunda Çin, batısında İran –Sasani devletinin sınırladığı iç Asya bozkırlarında hükümran oldu. Toprakları çok geniş olduğu için ülkenin doğusunu Bumin Kağan batısını ise kardeşi İstemi Yabgu yönetmiştir. 575 yılında Kağan Taspar Budizm i din olarak seçmiş, fakat et yemenin yasak olduğu uyuşuk ve ruhani yaşam tarzını  çok hareketli ve enerjik olan Türk boyları tarafından kabul görmemiştir. Doğu Göktürkler 630 yılına kadar bağımsızlıklarını devam ettirmişler, arada beceriksiz kağanların başında olduğu Türkleri Çin bir şekilde yenilgiye uğratmış sonunda tamamen kendine bağlamış esaret altına almıştır.

 

Batı Göktürkler ise Bizansla iyi ilişkiler kurmuş, 569 yılında İstemi Yabgu'ya gelen Bizans elçisi Kilikyalı Zemarkhos coşkuyla karşılanmış ve ilk defa batıdan bir elçi geldiği için çok büyük bir devlet olunacağı düşünülmüştü. 576 yılında ölen İstemi Yabgunun yerine gelen Tardu’ya  Çin kurt başlı sancak gönderince merkeze bağlı olan Batı Göktürkler bağımsızlığını ilan etti ve ayrıldı.

 

2.Dönem(579-745);  50 yıl Çin esaretinde kalan Türkler 639 yılında Kür-şad ayaklanmasıyla bir ihtilal girişiminde bulunsa da 679 yılına kadar bağımsızlıklarına kavuşamadılar. Kutluk Kağan (İlteriş) önderliğinde ayaklanıp 682 yılında tam bağımsızlığını ilan etmişlerdir. 716 yılına kadar Göktürk devletini idare eden Kutluk Kağan’dan sonra yeğenleri  Bilge Kağan taht’a, Kül Tegin Kağan ordunun başına geçti. Vezirleri Tonyukuk ile beraber 734 yılına kadar Göktürkler altın çağını yaşadı. Kültür sanat ,devlet yönetimi ve teşkilatlanma konusunda büyük yenilikler yaptılar. Orhun kitabeleri, 731 yılında ölen kardeşi Kül Tegin’in anısına (nasihatlar içeren)  Bilge Kağan tarafından yazdırılmıştır.

 

Bu kitabeler Türkler için bir mihenk taşıdır. Hunlardan Selçuklu’lara ve ardından Osmanlı’ya bir köprü olmuştur. Dil aynıdır. Devlet  teşkilatı bir gelenek olarak süre gelmiş veTürkler tarihte hiç devletsiz kalmamışlardır.