Gülerken Düşünmenin Yordamı

Düş Düş’ün Notları

Gülerken Düşünmenin Yordamı 

Gazanfer ERYÜKSEL

 

I

“Gül” hem bir çiçeğin adı, hem de “gülmek” eyleminin köküdür. Gülme eylemi mizahın bir diğer deyişle hicvin (taşlama, ironi) ve eleştirinin sonucudur. Gülmek, öfke ve kızgınlığın öteki yüzüdür. Egemen güçler tarih boyunca gülme eylemini toplumsal eleştirinin uzağında tutmak istemişler veya yasaklama yolunu seçmişlerdir.

 

Örneğin Ortaçağda kilise ve manastırlarda bir dizi metin gülme eylemine odaklandığı için “ideolojik” bir fenomen (görüngü) olarak yasaklanmıştır. George Minois, “Gülmenin ve İstihzanın Tarihi” adlı kitabında Fransız Devrimi (1789) sonrasında parlamentoda gülmenin yasaklandığını ve ceza konusu olduğunu yazmaktadır. (Aktaran Enis Batur, Gülmekten Ölmek, Sel Yayıncılık)  

 

Tolstoy ise şöyle der, “Güzel bir gülüş, karanlık bir eve giren güneş ışığına benzer…” 

Psikoterapist Cem Keçe’nin gülmeye bakışı ise şöyle, “Şu yalan dünya gülmek gerekir çoğu zaman, ‘El âlem ne der’ demeden, utanmadan, özgürce, kimseye takmadan, ağız dolusu, keyiflice; çünkü gülmeden geçen gün, kaybolan gündür.”

Üç noktayı Nietzsche ile koyalım… “İnsan dünyada o kadar ıstırap çeker ki, bütün yaratıklar arasında gülmeyi icat etmek zorunda kalmıştır.”

 

Gül yüzünüzden gülüş eksik olmasın efendim…

 

 II

Genç yaşta kanserden ölen Franz Kafka (1883-1924) mevcut müsveddelerinin büyük bölümünü ortadan kaldırması için yakın arkadaşı Max Brod’a (1884-1968) adeta yalvarmış, ancak Brod, Kafka’nın vasiyetine rağmen, Kafka’nın birçok eserini ölümünden sonra yayımlamıştır.

 

Alman ordularının Prag’a girmelerinden kısa bir süre önce, 1939 yılında Brod, Kafka’nın müsveddelerini İsrail’e kaçırmayı başarır. 1945’de bu müsveddeleri sekreteri Ilse Ester Hoffe’ye gönderdiği notunda şöyle yazmaktadır. “Sevgili Hester, 1945 yılında sana Kafka’nın bana ait olan bütün el yazmanlarını ve mektuplarını gönderdim.”

Kafka’nın yakılması istediği taslaklar arasında bugün okunan bütün romanları vardır. Max Brod ise Kafka’nın “zamanımızın en büyük yazarı” olduğunu düşünmektedir. Bu sebeple romanlarını yayımlatır. 

 

“Yayımlanan eserlerin ilk taslakları ile M. Brod’un elindeki özgün metinler ne denli benzeş veya farklıdır?” sorusu ise zamanın yanıtsız soruları arasındadır artık.

 

Max Brod ayrıca "Aslan Asker Şvayk"ın Çek yazarı Jaroslav Hašek’e verdiği destekle onun ününün daha da artmasına olanak sağlamıştır.

 

 III

Bir yapıttan yola çıkarak yeni bir eser üretmek tiyatro ve sinemada sık görülen bir uygulamadır. Okuduğu romanın filmini seyreden ne çok kişi hayal kırıklığı yaşamıştır kim bilir?

 

Bir romanın sinemaya uyarlanması, yönetmenin o eseri yeniden kurgulamasıyla oluşan yeni bir yapıdır artık.  

 

 IV

Bilgi ve bilgelik üzerine birkaç söz…

 “Bil” kökünden bilgi, bilge, bilgelik, bilim, bilimsel, bildiri… 

Üç şey var paylaştıkça çoğalan… Sevgi, bilgi ve hoşgörü… Zamanı yaşanır kılan üç şey…

Bilgi, bir başkasına anlatılabilir… Aktarım… Ama bilgelik bir başkasına aktarılamaz. Paylaşılan bilgidir, bilgelik değil…

 

Bilge; bilgiyi alan, içselleştiren ve o bilgiyi doğru yerde ve zamanda kullanabilen kişidir. Bilge; inandığı şekilde yaşamak için gerekli koşulları oluştururken risk alır. Tercihleri söz konusu olduğunda her bedeli ödeyendir. Yolunda kararlılıkla yürür… 

 

Bilgelik; bildiklerini toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda harekete geçirmektir.  Hayata ve insanlara karşı açık olabilmek; doğayla bütünleşmek ve onunla iletişim içinde olmak… İçseslerini duymaktır özbenliğin…

“Ne bildiğim / meçhul / tek bildiğim bu”… Zamana dokunmaya çalıştığım “Sarkaç” adlı şiirimden bir öbek…

 

 V

Genel yargıların çoğu, ne yazık ki; politik, kültürel önyargılarla, dogmatik inançlarla beslenmiş, onlardan doğmuştur. Bu yargıların irdelenmemesi hataların birbirine ulanarak yaygınlaşmasına da sebep olmaktadır.