İnsan genom projesi ve Türkiye Cumhuriyetinin sağlık politikası

İnsan Genom Projesi “tüm çağların en özel günü” ifadesi ile 26 Haziran 2000 tarihinde ABD Başkanı Bill Clinton, İngiltere Başbakanı Tony Blair ve özel şirketleri temsilen Celera Genomics yetkilileri tarafından projenin ilk ayağını tamamladıklarını dünyaya ilan edildi. Bu tarihte çözülen ilk insan genomu 3.2 milyar dolara mal oldu. Son 10 senelik çalışmalar sonucunda, 2010 yılı itibari ile bir kişinin bütün genlerinin analizi 2000 dolara yapılabilmektedir. Bu hizmetin Amerika Birleşk Devletleri' nde önümüzdeki 2 yıl içinde 1000 dolara inmesi ve uzun vadede Amerikan Hükümeti tarafından karşılanması planlanmaktadır. Obama hükümeti bu teknolojiye dayanarak daha ucuza daha iyi sağlık hizmeti sözü vermiştir.

Bu proje ilaç ve kimya sanayii uzmanlarına, Alzheimer’den vereme, kalp hastalıklarından astıma kadar her türlü hastalığı teşhis ve tedavi olanağı sağlanılıcak. Proje, kanserden depresyona ve hatta yaşlılığa kadar tüm hastalıkların teşhis ve tedavisinde devrim yaratacak. Proje sayesinde tıp biliminin ciddi biçimde değişikliğe uğrayacak, ayrıca uluslararası iş dünyasının bundan önemli kazanç sağlayacaktır.

Bütün dünyada tıp hizmeti gen bilgisi üzerinden bilgisayar tabanlı olarak gerçekleştirilicektir. Mevcut tıbbi bilgi çok kısa süre içinde 10 ile 100 kat artıcaktır. Dünya piyasasında bulunan ilaçlar 500 bilinen gen üzerine geliştirilmiştir ve bu projeyle çözülücek 25.000 gen daha vardır. Bu uzun vadede ilaç sayısını potansiyel olarak 50 kat arttırıcaktır.

Örnek olarak kalp şikayeti olan bir hasta flash disk içindeki genetik bilgisiyle doktora gidecek ve doktor "google arama motoru" benzeri bir donanımla kalp hastalığı anahtar kelimeleri kullanarak keşin teşhis koyacak ve hastaya yardımcı olacaktır. Bu testi yapmayan hastalar için doktorların yapabileceği çok az şey olacaktır. Türkiye için konuşursak, bir kişi SSK lı olsa bile ya da tedavisini karşılama maddi imkanına sahip olsa bile bu testi yaptırmadan doktor hizmetinden faydalanması mümkün olmayacaktır.

Buna paralel olarak yeni ilaç geliştirilmesi gene DNA bilgisi üzerinden olucaktır ve kişye özgü ilaçlar kullanılıcaktır. DNA bilgisine bilgisayar ortamında sahip olmayan bir kişiye doğru ilaç vermek imkansızlaşacaktır.

Kök hücre gibi temel araştırmalar bu teknolojiye bağlıdır ve bu teknolojideki gelişme kök hücre alanında ve diğer alanlarda patlama yaratacaktır.

Bütün genlerin analizi teknolojisi 2012-2013 itibari ile $1000 dan tüm dünyada piyasaya girecektir ve 10 senelik bir süreçte $ 100 seviyesine düşmesi beklenmektedir. 10 senelik bir süreçte Türkiye Cumhuriyetinde 75 milyon kişinin ortalama $300 dan bu testi yaptırmak zorunda olduğunu düşünürsek bu teknolojinin toplam piyasa hacimi 22.5 milyar dolardır.

Çin, Amerika Birleşik Devletlerinden teknoloji ihracatına 1.5 milyar dolar yatırımla başlamıştır ve teknolojiyi transfer edip geliştirmeye giderek daha da artan kaynaklar ayırmaktadır. Halen Çinde ABD den daha fazla gen sekanslama makinesi bulunmaktadır ve Çin bu alanda dünya liderliğine oynamaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti doğru ekipmana, doğru donanıma yatırım yapmak zorundadır. Mevcut tıp fakültelerinin müfredatı yeni teknolojiye göre önceden değiştirilmelidir. Eski güncelliğini yitirmiş dersler kaldırılmalı, yeni bilgisayarla uyuşumlu "data mining" tabanlı dersler uygulanmalıdır. 2014 yılında Tıp fakultesinden mezun olan bir öğrenci bu teknolojiyi kullanabilir düzeyde olmalıdır.

Önümüzdeki 4 sene içinde bu alanda ön çalışma yapılmaması Türkiye' nin para, emek ve en önmlisi halk sağlığında yeri doldurulamaz kayıplar vermesine sebep olucaktır.

Türkiye Cumhuriyeti ya "Çin Modelini" uygulayarak kendi altyapısına yatırım yapıcaktır ya da "TürkCell Özelleştirme" modelini uygulayarak yabancı yatırımcılar arayıcılığı ile yeri doldurulamaz maddi kayıplara uğrayacak ve sağlık alanında bağımsızlığını yitiricektir.